Alþýðublaðið - 17.06.1940, Blaðsíða 3

•--------- ALÞYDUBLABIÐ -----------------i
Ritstjóri: F. R. ValdemarEson.
í ijarveru hans: Stefán Pétursson. Símar 4902 og 5021 (helma).
Ritstjórn: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4902: Ritstjóri. 4901: Innlendar fréttir. 5021: Stefán Pét-
urSson (heima) Sellandsstíg 16i 4903: Vilhj. S. Vilhjálm»-
son (heima) Brávallagötu 50.
Afgreiðsla: Alþýðuhúsinu gengið inn frá Hverfisgötu.
Símar: 4900 og 4906.
Verð kr. 2,50 á mánuði. 10 aurar í lausasölu.
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN H. ,F.
4 ——------------------------------------♦
Þjóðhátíðardagur.
JÓÐHÁTIÐARDAGUR okkar
verður að þessu sinni hald-
Jnn hátíðlegur á alvarlegri
tímum en nokkru sinni fyr. Allt i
kríngum okkur logar heimurinn
af ófriði og vígum. Hvert land-
tð á fætur öðru er beygt undir
Járnhæl hernaðarlegs einræðis,
sem stefnt er gegn öllu lýðræði
og persónufrelsi, gegn siðfræði
mannkynsins og trúarbragðum.
Hver þjóðin á fætur annari er
hnept í fjötra, gerð að
þrælum í sínum eigin lönd-
um, skipað fyrir tun trú og skoð-
un og svift þeim réttindum, sem
þær hafa talið heilögust.
Pað er ekki úr vegi að við
minnumst þessa sérstaklega í
tiag á þjóðhátíðardegi okkar, á
afmælisdegi þjóðhetjunnar, sem
harðast barðist fyrir frelsi okkar
og mestan þáttinn átti i þvi að
endurheimta sjálfstæði þjóðarinn-
ar eftir margra alda erlenda kúg-
tin.
Við eram svo litlir og vanmátt-
s»gir, að við getum ekki rönd
við reist, ef hemaðarstórveldí
íekur hér land og skipar okkur
fyrir um stjórnarfyrirkomulag,
siðfræði og trú, en við getum
þrátt fyrir það kappkostað, að
vemda þann arf, sem hefir ver-
ið gefinn okkur, að auka
hann, gera hann fullkomnari og
samrýma hann breyttum timum,
þannig að þjóðfélagsskipun okk-
ar sé réttlát og sem fullkomnust.
Það er því mikils virði að við
'skitjum það einmitt nú, að það
©r ekki nóg að búa við stjórn-
arfarslegt lýðræði, við verðum
að stefna að vaxandi frelsi
■og velmegun fyrir alla þjóð-
ina, því að ef ástandið er þann-
*?. að aðeins örfáir geti notið
þess frelsis sem lýðræðið gefur
-okkur, þá nær það ekki tilgangi
sinum. Lýðræðið verður að ná
lengra en til stjómarfarsins, það
verður að skapa fjárhagslegt lýð-
ræði, lýðræði á sviði atvinnu-
miálanna, engu síður en á sviði
-itjórnmálanna.
Að þessu sinni verða hátíða-
höld okkar sérstaklega hátíðleg
og minnisstæð. Við vígjum hina
nýju byggingu háskóla okkar,
æðstu menntastofnunarinnar i
landinu, sem nú fær fyrsta
sinni eigið húsnæði. Við þessa
menntastofnun, í hinum nýju
húsakynnum, em tengdar mikl-
ar vonir. Við væntum þess að
nú skapist henni meiri mögu-
leikar til afreka, við vonum að
húin geti í framtíðinni orðið
meira leiðarljós fyrir þjóðina en
hún hefir verið þau 29 ár, sem
hún hefir starfað.
Það var Jón Sigurðsson, sem
Mgði, að háskólinn yrði því að-
«ins háskóli, að hann gæti orð-
tð skóli allrar þjóðarinnar. Sú
hMgsjón er einmitt í dag ríkari
í hugum okkar Islendinga en
nokkru sinni áður, einmitt vegna
þess að við treystum lýðræðinu
og mætti þess til að gefa öllum
einstaklingum jafnt tækifæri til
menntunar og þroska. Það er
rétt að játa, að þetta hefir mið-
ur tekist til þessa, synir og dæt-
ur alþýðustéttanna hafa átt ógreið
ari aðgang að menntastofnunum
en synir og dætur þeirra sem
betur hafa verið efnum búnir.
Ef slíku heldur áfram munu marg
ir góðir -hæfileikar fara í súg-
inn, menntastétt þjóðarinnar
verða ver skipuð og þar með
menning þjóðarinnar minni.
Þetta er hægt að forðast með
auknu fjárhagslegu lýðræði, auk-
inni atvinnu og réttiátara kaup-
gjaldi fyrir alþýðustéttirnar. Ef
þetta verður framkvæmt þurfa
miklir hæfileikar ekki að fara í
súginn fyrir efnaleysi og fátækt.
Einmitt i dag eigum við að gera
okkur grein fyrir þessum málum,
þetta er þjóðhátiðardagur okkar,
afmælisdagur þjóðhetju okkar,
vigsludagur fegursta hofs, er við
höfum nokkru smni reist, hínn-
ar nýju háskólabyggmgar.
Við eigum einmitt í dag að
strengja þess heit að vinna að
meiri jöfnuði meðal landsins
bama, auknu frelsi til sjálfs-
íbjaigar og siita þá fjötra er
hneppa menn í þrældóm og draga
úr þroska þeirra og mættí.
I dag fáum við að sjá blóm-
ann úr Réykjavik, æs'kulýð höf-
uðstaðarins, ganga fagran og
tígulegan ttm götumar.
Það em miklar vonir tengdar
við hann, eins og það eru miklar
vonir tengdar við stjómskipulag
okkar og háskólans sem við
vigjum með mikilli viðhöfn í
í dag.
**
Hárnet
fín og gróf.
NIEVA og PIGMENTAN
sólarolíur.
Sportkrem.
Hreinsunarkrem.
Dagkrem.
Sitroncoldkrem.
Tannkrem og rakkrem.
BREKKA
Ásvallagötu 1. Simi 1678
TjarnarM&in
Shni 3570.
)
DEENGJAFÖT, matrósaföt,
jakkaföt, frakkar. Sparta, —
Laugavegi 10, sími 3004.
ALÞYÐUBLAÐIÐ manudagur 17. júni 194».
HáskAlinn er llstaverk.
---♦---
En það hefir kostað 1,6 millj. krðna.
Nýja háskólabyggingin.
EGAR ÉG GEKK um
■ ■ háskólabygginguna ný-
lega og skoðaði undrandi alla
þá dýrð, sem þar er að líla,
voru menn og konur úr flest-
um iðnaðar- og starfsstéttum
borgarinnar að vinna þar.
Menn struku dyraumbúnaði,
fægðu veggi, skreytiu loft,
aðgættu rafleiðslur, bónuðu
gólf, nudduðu af málningar-
bletti og ryk, auk f jölda
margs annars. Þarna voru
ungar og gamlar þvottakon-
ur, gamlir og gráhærðir múr-
arar, trésmiðir, málarar, raf-
magnsmenn, símalagningar-
menn, verkamenn, yfirleitt
menn af flestum stéttum.
Það var verið að fullbúa
þetta musteri, annað nafn geí
ég ekki gefið þessari miklu
byggingu, undir vígsluna, sem
á að fara fram í dag og hef jast
klukkan 2,30 og verður athöfn-
inni allri útvarpað. — Þá get
ég glatt almenning með því, að
í dag klukkan 6—10 eftir
hádegi verður Háskólinn til
sýnis öllum almenningi.
Samtal rið raktarin.
Ég gekk fyrst heim til dr. Al-
exanders Jóhannessonar og
hlustaði á hann tala um framtíð
Háskólans og fortíð hans. Rekt-
orinn hefir mikla trú á því að
nú með þessari miklu byggingu
skapist Háskólanum nýir víð-
tækir möguleikar. „Starfssvið
hans hefir verið of þröngt, við
höfum verið í ófullnægjandi
húsakynnum, það hefir kreppt
að okkur og dregið mjög úr
mætti þessarar æðstu menntá-
stofnunar þjóðarinnar. — Nú
breytist þetta, nú fer þjóðin að
geta gert meiri kröfur til skól-
ans og það er áreiðanlegt að allt
starfslið hans mun reyna að
nota hina'nýju möguleika út í
æsar.“
— Hverjir verða viðstaddir
háskólavígsluna ?
„Því miður tekur hátíðasal-
urinn ekki nema 300 manns, og
varla svo marga, en miklu
fleiri þyrftu að vera við-
staddir. Við vígsluna verða 50
nýir stúdentar, sem útskrifast
sama dag, 100 stúdentar, sem
nú eru í Háskólanum, allir
kennarar Háskólans og aðstoð-
.arkennarar, um 30 að tölu, rík-
isstjórnin, fulltrúar erlendra
háskóla, æðstu embættismenn
þjóðarinnar, happdrættisráð og
blaðamenn.“
— Hvað kostar þessi mikla
og fagra bygging?
,,Um 1,6 milljónir króna.“
— Háskólinn gefur út rit af
tilefni vígslunnar?
„Já, tvö rit: Annað þeirra er
skrá um rit háskólakennara
1911—1940. Við athugun á
þessari skrá sést bezt hve mik-
illi vinnu háskólakennarar hafa
afkastað auk kennslustarfanna.
Hitt ritið flytur myndir af
byggingunum á háskólalóðinni,
þeim, sem upp eru komnar.“
— En kennarabústaðirnir?
„Þeir eru framtíðarmál. Að-
alatriðið var að koma upp há-
skólabyggingunni sjálfri. En ég
vona að síðar takist að koma
upp kennarabústöðunum fyrir
sunnan Háskólalóðina.“
Þetta sagði rektorinn.
f Báskélanum.
— Síðan gekk ég suður í Há-
skóla. Undan framhlið bygging-
arinnar eru verkamenn að
höggva grjót og moka mold.
Þeir eru að leggja grundvöllinn
að skrúðgarði Háskólans. Hann
á að verða þarna framundan
höllinni í allmikilli lægð, en
tröppur eiga að liggja niður í
hann af hlaðinu. Þegar maður
stendur milli flaggstanganna
getur maður hæglega myndað
sér skoðun um alla þá fegurð,
sem þama verður þegar þessu
verki er öllu lokið.
Ég talaði nokkur orð við einn
verkamannanna:
— Þetta er fögur bygging.
„Já, sú fegursta, sem ég hefi
nokkru sinni séð, líka í draumi,
en hún er líka dýr.“
— Ef til vill á sonur þinn eft-
ir að fara um sali hennar, lærð-
ur og vitur.
„Kannske —- ætli hann lendi
þó ekki á eyrinni og í atvinnu-
leysinu, eins og faðir hans.“
HfisabnglaiiB.
Ég verð að játa það, að ég
hefi ekki þekkingu til að lýsa
háskólabyggingunni og tölur
eru leiðinlegar og einskis nýtar
þegar á að lýsa salarkynnum.
Útbúnaðinum get ég heldur
ekki lýst svo að sú lýsing gefi
nokkra hugmynd um alla þá
fegurð, sem þarna ber fyrir
augun. Það er aðeins auðséð, að
ekkert hefir verið sparað til að
gera bygginguna sem fegursta
og þetta er tvímælalaust feg-
ursta bygging, sem nokkru
sinni hefir verið reist á íslandi.
Þegar ég hefi farið ofur hægt
um öll þessi miklu salarkynni,
kem ég inn í vinnustofu efst
uppi. Þar er Axel Helgason að
ganga frá hinu mikla líkani sínu
af landinu. — Það verður sett
upp úti í skrúðgarðinum, þegar
þar að kemur.
Húsaskipan er í aðalatriðum
á þessa leið:
Á fyrstu hæð er kennara-
stofa, rektorsherbergi, skrif-
stofa, lestrarsalur og bókasafn,
2 kennslustofur, rannsóknar-
stofa læknadeildar. Á annarri
hæð er hátíðasalurinn og kap-
ellan og söfn læknadeildar. Há-
tíðasalurinn og kapellan ná upp
um tvær hæðir. Eru hvort-
tveggja hin fegurstu salar-
kynni.
Á þriðju hæð eru vinnuher-
bergi kennara og húsnæði, sem
enn er óráðstafað.
í kjallaranum eru ýms her-
bergi fyrir geymslur, íbúð hús-
varðar, hreinlætisherbergi,
skálar fyrir tilraunadýr, fóður-
geymslur og fieira.
Allur útbúnaður húsSins að
innan sem utan er gerður af
miklu hyggjuviti og smekkvísi.
Öll áherzla hefir verið lögð á
það að nota sem mest af ís-
lenzku efni í bygginguna. Þess-
ar bergtegundir hafa verið not-
aðar: silfurberg, hrafntinna,
líparít, kalksteinn, blágrýti og
grásteinn. Hafa bergtegundir
þessar verið haglega slípaðar og
blandaðar víða. Silfurberg og
hrafntinna hafa verið sett í loft
sums staðar og er það mjög
skrautlegt. Annars er ekki hægl
að lýsa þessu svo vel sé og verð-
ur fólk að fara og sjá það sjálft.
Guðjón Samúelsson hefir
teiknað bygginguna, og er hún
fegursta teikning hans. Hann og
Alexander Jóhannesson hafa
tvívegis farið utan til að kynna
sér háskólabyggingar. í bygg-
ingarnefnd háskólans eiga sæti:
Guðjón Samúelsson, Alexander
Jóhannesson, Sigurður Nordal,
Magnús Jónsson, Jón Steffen-
sen, Ólafur Lárusson og Guð-
mundur Hannesson. Eftirlits-
maður með byggingunni hefir
verið Þorlákur Ófeigsson. Byrj-
að var að grafa fyrir bygging-
unni 1936 og hefir því verið
unnið að henni í 4 ár samfleytt.
Happdrætti Háskólans hefir
gert það fært að byggja þetta
stórhýsi. Það verður dýrt að
reka það áfram og vitanlega
ber Háskólanum að fá ágóðann
af happdrættinu eíns og hingað
til.
Fjölda margir iðnaðarmenn
og iðnfyrirtæki hafa unnið að
byggingunni og má segja að
verkið lofar meistarána hvar
sem litið er.
> VSV :