Tíminn - 28.03.1963, Qupperneq 8

Hanastél
vináttunnar
iii.
EINN DROPINN ENN.
ÞÁ ER KOMIÐ að síðasta
dropanum, sem fallið hefur úr
skakkri flösku í hanastél vin-
áttunnar hjá bréfritara Morg-
unblaðsins 10. marz. Það er sú
kenning, að vegna þess að trún
aðarmenn Sambandsins og þá
væntanlega kaupfélaganna
líka, séu ekki að „ráðstafa
eigin fé heldur ópersónule.gu
auðmagni“, þegar þeir geri
hluti eins og að byggja Bifröst,
séu þeir „óháðari ákvörðunum"
heldur en hinir, sem ýmist fara
með eigið fé, eða þurfa að bera
ábyrgð beint fyrir kjósendum“.
Þetta er stærsti skammtur-
inn úr skakkri flösku í hana-
stél vináttunnar, en einnig sá,
sem gefur ástæðu til alvarleg-
astrar umþenkingar.
Hjá öllu hugsandi fólki mun
sá skilningur ríkur, að meiri
vandi sé þeim á höndum, sem
fara með fjárrág í umboði ann-
arra en hinum, sem ráðstafa
eigin fé. En eitt er víst. Margs
konar misskilningur og vangá
í ályktunum hefur átt sér stað
vegna þess, að þetta atriði er
mönnum ekki nægilega Ijóst.
Til skýringar er þessi saga:
Fyrir mörgum árum vildi svo
til, að bóndi í harðbýlli fátæk-
arsveit var ráðinn í að hætta
búskap og selja ær sínar á út-
mánuðum.
Ungur nágranni hans, sem
nýlega hafði stofnað heimili,
fékk mikinn hug á því að
kaupa ærnar, en átti ekki fyrir
greiðslunni. Hart var í ári þeg-
ar þetta gerðist, fátækt mikil
og flestir börðust í bökkum. —
Kaupfélag hafði höfuðstöðvar
í næstu sjávariþorpi og átti í
stríði við skuldaverzlun og fjár-
skort.
Bóndinn ungi fór til kaup-
félagsstjórans og bað hann að
láta félagið lána sér fyrir and-
virði ánna, sem hann vildi
kaupia til næsta hausts. Þá
skyldi hann borga skuldina
með dilkunum undan ánum. —
Hann ætti von á að þær yrðu
tvílembdar, og ef þær gengju
vel undan, væru kaupin áhættu
laus.
Kaupfélagsstjórinn hugsaði
sig um. Hann var ekki viss um
að æmar yrðu tvílembdar; enn
var langt til vors, yfir gat vof-
að heyleysi og vanhöld á skepn-
um. Hann gat látið kaupfélagið
lána, en hann tók ekki áhætt-
una og neitaði.
Bóndinn varg fyrir vonbrigð-
um. Hinum megin við götu
kaupstaðarins var kaupmanns-
verzlun. Þangað fór bóndinn,
gekk fyrir kaupmanninn, sem
hann þekkti vel, sagði honum
frá hugmynd sinni um ær-
kaupin og bað hann að lána
sér andvirði þeirra.
„Hvag þarftu mikið?“ sagði
kaupmaður. Bóndi nefndi upp-
hæðina. ' Kaupmaðurinn tók
veskið úr vasanum og lánaði
honum peningana umsvifa- og
orðalaust.
Báðir þessir menn, kaupfé-
lagsstjórinn og kaupmaðurinn,
voru svipaðir að manngildi og
mannkostum, báðir vinsælir
gæðamenn, enda náfrændur. —
Bóndinn fyrirgaf kaupfélags-
stjóranum aldrei og var þó
kaupfélags- og samvinnumað-
ur alla ævi. Hins vegar minnt-
ist hann ævinlega viðbragða
kaupmannsins með djúpu þakk
læti. Voru viðbrögð hans mann-
leg og venjuleg.
Þessi saga varpar ljósi á mál-
efni það, sem liér um ræðir.
Kaupfélagsstjórinn hefur ekki
fé til umráða handa bóndan-
um, nema ráðstafa annarra
fiármunum. Með stjórn þess
fjár fer hann í umboði ann-
arra, sem hafa trúað honum
fyrir því. Kaupmaðurinn lánar
sitt eigið fé. Hann getur leyft
sér hina drengilegu hjálp á
stundinni, vegna þess að hann
þarf við engan að ráðgast,
nema sjálfan sig og ber ekki
ábyrgð fyrir öðrum.
Það er minni vandi en ekki
meiri, að ráðstafa eigin fé en
annarra. Trúnaðarmaður ber á-
byrgð fyrir öðrum og er háð-
ari, heldur en hinn, sem farið
getur í vasann og eigið veski..
Hinn mikli vandi af „ábyrgð
beint fyrir kjósendum," er
blaðamannamál, sem ekki varð
ar þessa sögu.
P. H. J.

GLÆSILEG MALVERKASYN-
ING KÁRA EIRlKSSONAR
i
LAUGARDAGINN 23. marz opn-
aði Kári Eiríksson sýningu á 58
málverkum í Listamanna.skálanum.
Engum, sem sér þessa'sýnihgu, get
ur blandazt hugur um, að hér er
um mikinn listaviðburð að ræða.
Myndirnar eru allar vel unnar og
sumar stórglæsilegar. í þessari
frumlegu og skapandi list sinni
er hinn ungi málari ekki aðeins
„efnilegur ungur maður“, liann
er þegar orðinn einn af meistur-
unum.
Á þessum málara hefur lítið
borið fram td þessa. Hann hefur
stundað nám á Norðurlöndum og
Ítalíu, síðast í boði Ítalíustjórn-
ar 1960—1961, og haldið sýningar
í Mílanó, Flórense, Róm og hér
heima hélt hann sina fyrstu sýn-
ingu 1959.
Hér er á ferðinni maður, sem
apar ekki eftir nýjungar, heldur
skapar hann þær. Lítum t. d. á
mynd 20 (Útnes), mynd 30 (Vör)
og síðast, en ekki sízt, mynd 35
(Klettaströnd). í þessum mynd-
um leysir málarinn verkefni sitt
| á algjörlega nýjan hátt. Hann not-
ar hið gamla myndræaia sem
þesis, hið nýja sem antiþesis og
sameinar þetta tvennt í nýjum
synþesis, sem er hvorki hið gamla
form né hin nýja formleysa, en
byggir þó á hvoru tveggja, og
málarinn vinnur þetta saman á
meistaralegan hátt, einkum í mynd
35. Kári skapar raunar með þess-
ari mynd nýjan skóla í íslenzkri
myndlist, þannig að rétt er að
líta á þessar myndir sem tíma-
mótaverk. Það hlaut að reka að
því, að baráttan milli hins gamla
og nýja leiddi til þessarar nýju
listar, sem Kári Eiríksson nú sýn-
ir, og það fer ekki hjá því, að
þetta sé aðeins upphafið. þróun-
in heldur áfram. í skóla Kára Ei-
ríkssonar skynjar listamaðurinn
veröld sína eins og óort Ijóð, eins
og heim, sem er enn í sköpun. —
Hann sameinar form hins skap-
aða og fomleysu þess, sem enn
er óskapað. Kári er í senn þjóð-
legur og aiþjóðlegur í verkum
sínum. Þetta er rétt stefna, og
Á fundi borgarstjórnar
Reykjavíkur s.l. fimmtudag
var m.a. til umræðu eftirfar-
andi fyrirspurn frá Einari
Ágústssyni, borgarfulltrúa
Framsóknarflokksins:
„Á fundi í borgarstjórn Reykja-
víkur 1. nóv. s.l. bar fulltrúi Fram
sóknarflokksins, Hörður Helgason,
fram tillögu um að gatnagerðar-
gjald af iðnaðarlóðum skuli inn-
heimt á fimm árum með jöfnum
afborgunum. Skuli þetta gert til
að létta undir með nýjum iðnfyrir
tækjum og auðvelda vöxt eldri.
Tillögunni var vísað til borgar-
ráðs til athugunar og fyirgreiðslu.
Spurt er um: Hvað hefur verið
gert í þessu hagsmunamáli iðnað
arins að tilefni þessarar samþykkt
•ar borgarstjórnar?"
Geir Hallgrímsson borgarstjóri,
svaraði fyrirspurninni og benti á
samþykkt borgarráðs frá 19 marz,
en hún var á þá lund, að borgar-
ráð sæi sér ekki fært að rýmka
greiöslufrest gatnagerðargjalds
8
Stirfni við iðnaðinn
Frá umræðum á borgarstjórnarfuifdi
síðastliðinn fimmtudag
um frarn það, sem ákveðið er í, ráðast í fyrirtæki og rekstur. Rétt
gjaldskrá, en þar er heimilað að í vœri því að leggja áherzlu á, :
gera greiðslusamning innan ákveð! gj'aldið væri greitt áður en bygg-íí áföngum og liði oft langt á milli
inna takmarka. Slíkur • greiðslu-j ingarframkvæmdir hefjast.
samningur getur þó ekki falið íj Einar Ágústsson þakkaði svörin
sér lengri frest en þangað til lóða! og kvað þau bera með sér, að
• kvæmdir til þess að koma fótum
| undir atvinnurekstur sinn, ef þeir
fengju að greiða þetta gjald í á-
föngum. Einnig væri það svo, að
. mjög mörg iðnaðarhús væru byggð
leigusamningur hefur verið gerð-
ur. Borgarstjóri kvað ekki unnt
að taka iðnaðinn út úr í þessu efni
og óeðlilegt að veita einum at-
vinnuvegi lengri frest en öðrum.
Hann taldi, að gatnagerðargjald
iðnaðarlóða færi varla yfir 3% af
byggingarkostnaði húsa á slíkum
lóðum og gæti slíkt varla haft úr-
slitaáhrif um viðgang fyrirtækis-
eða rekstrar, sem stofnað væri til.
Hins vegar gæti greiðsla slíks
greiðslusamningur sá. sem borgar
stjóri hefði rætt um, fæli alls
ekki í sér þá fyrirgreiðslu. sem
gert hefði verið ráð fyrir í til-
lögu - Harðar. og borgaryfirvöld
vildu ekki sýna lit á að sinna þessu
hagsmisnamáli iðnaðarins. Eínar
kvað það að vísu rétt, að tafar-
laus greiðsla þessa gjalds mundi
ekki ráða neinum úrslitum hjá
fiestum iðnfyrirtækjum. ,en eigi
að síður væri ljóst, að það mundi
gjalds verið nokkur mælikvarði á létta undir fyrir m8r„um. sem
getu manna og félaga til þess að væru að ráðast í dýrar fram-
Það væri því oft tilfinnanlegt fyr-
ir iðnaðarmenn með naum fjár-
ráð að verða að greiða gatnagerð-
argjald þegar í stað af allstórri
iðnaðarlóð um leið og þeir byggðu
fyrsta hluta hússins. Yrði slíkt auð
vitað oft miklu meira en 3% af
kostnaði við þann áfanga.
Einar mótmælti því, sem borg-
arstjóri hafði sagt, að greiðsla
gjaldsins gæti verið nokkur mæli-
kvarði á getu manna til þess að
ráðast í reksturinn, og að þannig
yrði betur tryggt, að þeir fengju
lóðir sem þyrftu þær og gætu
nýtt. Miklu líklegrd væri, að þessi
1 regla kæmi oft í veg fyrir að þeir
listamenn okkar verða að gera
sér ljóst, að list þjóðar á ekki að-
eins að vera eign hennar, heldur
einnig framlag herihár til um-
heimsins.
Af þeim myndum, sem sérstaka
athygli vekja, má nefna Vetur í
bæ (mynd nr. 30), NorSanátt
(mynd nr. 38), Vestast í Vestur-
bænum (mynd nr. 28), Kaþólsk
impresston (mynd nr. 45), Álfa-
borg (mynd nr. 41), Sumamótt
(mynd nr. 33), Óveður í aSslgi
(mynd nr. 24), Álfhelmar (mynd
nr. 29), Næturlíf (mynd nr. 10),
Gatan (mynd nr. 18), Si'rta (mynd
nr. 17), Hrannir, (mynd nr. 15),
12 á hádegii (mynd nr. 11) og
Fuglabjarg (mynd nr. 7). Allar
þessar myndir eru gullfallegar og
sama verður raunar sagt um
flestar myndanna. Þetta er sýn-
ing, sem allir unnendur góðrar
Ustar hljóta að sjá.
Hrifning sýningargesta við opn-
un sýningarinnar minnti á sýn-
ingar sjálfs stórmeistarans, Kjar-
vals, og um 40 myndanna seldust
þegar á fyrsta degi. Undirritaður
telur þessa sýningu í flokki þeirra
merkustu, sem hér hafa verið
haldnar.
Gunnar Dal.
fengju lóðirnar, sem helzt þyrftu
þeirra, en tryggði þær öðrum,
sem peningana hafa.
Borgarstjóri tók aftur til máls
og kvað Einar vera að amast við
gatnagérðargjaldinu, sem væri
fyrst og fremst til hagsbóta fyrir
iðnaðinn.
Einar Ágústsson kvaðst vilja
taka það fram, að hann væri alls
ekki á móti gatnagerðargjaldinu,
og hér væri ekki um það að ræða
að gefa neitt eftir i þessum efn-
um, heldur hvort borgaryfirvöld-
in vildu eða ekki styðja og greiða
fyrir nýrri atvinnugrein, sem er í
vexti, þarf meira að byggja en
aðrir og framtíð borgarinnar velt-
ur mjög á að vaxi vel. — Borgar-
ráð hefði nú sagt álit si-tt um
þetta,. og um synjun þess væri
ekki að sakast úr þessu, en gott
að hlutaðeigendur vissu, hvað við
þeim snýr, svo að þeir væru ekki
að gera sér neinar tálvonir.
T I M I N N, fimmtudagur 28. marz 1963. —