Alþýðublaðið - 08.08.1940, Blaðsíða 2

ALÞÝÐUBLAÐIÐ
MMMTUDAGUR 8. ÁGÚST 194«
Hvernig á að fyrirbyggja
árlegt tap af löndunarbið
síldarskipanna á Siglufirði?
---♦---
KæUþrær geta teklð við sfldlnnl
eg geymt bana til sfðari vinnslu.
: ni.
Eins og fyrr er nefnt, var gert
ráð fyrir, að lengja skyldi síðar
aðalþróna um helming, svo að
þróarrúmið tvöfaldaðist, án
þess að breyta í neinu eða
stækka forþróna, með vélasal,
vélaútbúnaði, vélum, raftöflum,
lýsisþró, dælum, leiðslum,
skóflulyftu, bryggju, pöllum,
stigum o. fl.
Verður því viðbótarbygging
sú, sem hægt er að skeyta við
þróna, langt um ódýrari en sá
helmingur, sem þegar hefir ver-
ið byggður.
Það, sem réði því, að ákveðið
var að byggja þróna í tveim
hæðum, var:
1. Að hægt er að geyma helm-
ingi meiri síld en ella á á-
kveðnum grunnfleti hinnar
verðmætu lóðar, milli verk-
smiðju og sjávar.
2. Að komizt verður af með
helmingi minni þakflöt en
ella fyrir hvert mál síldar.
3. Að flutningstilhögun á síld
frá skipi í þró verður hin
einfaldasta og styzta.
4. Að þróin helst kaldari en
ella vegna þess að útfletir
verða tiltölulega litlir miðað
við síldarmagn.
5. Að bygging tvílyftrar yfir-
hyggðrar þróar er, sam-
kvæmt áætlun sérfræðinga,
ódýrari en bygging tveggja
samhliða ýfirbyggðra þróa,
‘ fyrir sama síldarmagn.
Skýrsla Traosta Ólafssen
ar om kælitilrannirnar.
Forstjóri Atvinnudeildar Há-
skólans, hr. Trausti Ólafsson,
var þá efnafræðingur verk-
smiðjanna, og fylgdist hann
með þeirri tilraun, sem gerð var
með kælingu þá, sem áður er að
vikið, og fer skýrsla hans hér
á eftir:
„Þann 18. ágúst 1937 voru
látin í fremsta hólf hinnar nýju
þróar 1148 mál af síld. Síldin
var blöfiduð salti og snjó og
voru alls notuð 8,5 tonn af fínu
salti og 24 tonn af snjó eða 5,5
kg. salt og 15,5 kg. af snjó í
hver 100 kg. af síld. Síldin var
geymd í mánaðartíma og hitinn
mældur annanhvorn dag ca. 60
cm. undir yfirborði og sömu-
leiðis lofthitinn. í byrjun var
hitinn í síldinni ca. -j- 3° C, en
síðan lækkaði hann og hélst
kringum -4- 1,5° C, þar til síld-
in var tekin til vinnslu. Lofthit-
inn var tíðast um 8° C.
Síldin slaknaði vitanlega á
sjálfu yfirborðinu, en þegar hún
var tekin til vinnslu virtist hún
vera í ágætu ásigkomulagi. Hún
var heil og stinn og hvergi var
afi sjá merki rótnunar. Enga
lykt var heldur að finna úr
henni við dálkinn eða annars
staðar.
Síldin var unnin ein í 3Vá
klst., en eftir það var hún
blönduð lakari síld. Þegar
vinnslan hófst reyndist hitinn 1
til 1,5 undir yfirborði — 4° C.
Fyrstu 2 klst. var snúnings-
hraði pressunnar 314 á mín., en
Eftir Jón Sigurðsson erindreka
eftir það var hann aukinn upp
í 4,5 sn./mín.
Af mjöli fengust alls í 3%
klst. 7900 kg. Ef mjölið er á-
ætlað 16% s.varar þetta til 365
mála vinnslu eða ca. 2500 mála
á sólarhring. Sé hins vegar
mjölið áætlað 16,5% svarar
þetta til ca. 2450 mála á sólar-
hring. Hvor talan, sem tekin er,
hefir því verið um ágæt afköst
að ræða á svo gamalli síld.
Efnasamsetning mjölsins varð
hin ákjósanlegasta svo sem eft-
irfarandi tölur sýna, að öðru
leyti en því að saltið er lítið eitt
yfir 3%:
Vatn .................... 8,9%
Salt .................... 3,3%
Fita .................... 9,5%
Protein ................ 68,7%
Ammoniak ............... 0,17%
Ef til vill er hægt að minnka
saltið, án þess að það komi að
sök við geymsluna.
Af olíu fékkst, miðað við
framangreindar tölur, 17,2—
17,6%, má segja nálægt 17,5%,
eftir því sem næst verður kom-
izt. Þó að hér sé vitanlega ekki
um fulkomlega nákvæmar tölur
að ræða, er óhætt að benda á,
hve mjög þær stinga í stúf við
það, sem títt er, þegar síld er
geymd við venjulegan hita.
Fyrsta atriðið er það, að vinnsl-
an virðist ganga tregðulaust og
með góðum afköstum, þar næst
að útkoman á mjöli og olíu
verður ágæt og í þriðjg lagi, að
afurðirnar verða að gæðum
langt fyrir ofan það, sem venja
er til um afurðir úr svona lang-
leginni síld.
Það lítur út fyrir, að síldin
hefði getað geymzt miklu leng-
ur en þetta án þess að skemm-
ast til muna. Ef þörf væri á,
gæti ég hugsað mér að fá mætti
tiltölulega ódýrt og einfalt ein-
angrunarlag til þess að hafa of-
an á síldinni.
Sýra í olíunni, sem fékkzt úr
þessari síld, var 3,4%. í þróar-
olíu úr síldinni var sýran 6,4%.
En þróarolían hlýtur að hafa
verið tiltölulega lítil.
Niðurstöðurnar af þessari til-
raun virðast gefa góðar vonir
um hagnýtingu hennar. Um
kostnaðarauka fram yfir það,
sem venjulegt er, er mér ekki
fullkunnugt.
Trausti Ólafsson.“
(sign.
Árangur sá, sem fékkst af
þessari tilraun og skýrslan ber
greinilega með sér, segir Gísli
að sýni:
1. Að kæld síld rotnar mjög
lítið og seint og er í ágætu
ásigkomulagi eftir mánaðar-
geymslu, ef snjór og salt-
magn er hæfilegt.
2. Að kælda síldin vinnst með
fyllsta vinnuhraða — eins og
hin nýjasta og bezta síld,
sem völ er á. Hefir vinnu-
hraðinn þannig síðasta IV2
klukkutíma vinnslunnar —
eftir að vélstjóri hafði hert
á vélunum upp í fulla ferð
svarað til 2900 eða 3000
3.
4.
5.
mála á sólarhring. — En af-
köst verksmiðjunnar töldust
2400 mál á góðri síld.
Að útkoma af mjöli og olíu
er ágæt hvað magn snertir.
Að gæði mjöls og olíu eru
mjög góð.
Að þegar síld er kæld í stór-
um haug, heldur hún ákaf-
lega vel í sér kuldanum —
enda þótt hún liggi í óein-
angruðu rúmi. — Er jafnvel
hugsanlegt að kæla síld í
opnum þróm, með því að
salta vel efsta lagið, eða
verja á annan hátt.
6. Að allt útlit bendir til þess,
að síldin hefði getað geymzt
miklu lengur en þetta, með
því snjó- og saltmagni, sem
notað var — án þess að
skemmast til muna — eða
að líkindum í 2-—3 mánuði.
7. Að komast má af með minna
salt og snjómagn — ef ekki
skal geyma síldina nema
mánaðartíma eða skemur.
8. Að tilraunin gefur góðar
vonir um hagnýtingu kæli-
aðferðarinnar.
í grein sinni gerir Gísli enn
fremur kostnaðaráætlun um
geymslu síldarinnar, með þess-
um tveim geymsluaðferðum.
Tafla I sýnir . kostnað við
geymslu á síld með söltunarað-
ferðinni í opinni þró, en tafla
II með kæliaðferðinni.
Einnig er í áætlun þesari á-
ætlað efnatap.
TAFLA I.
Kostnaður við söltun bræðslusíldar.
Áætlaður Aurar/mál Aurar/mál
geymslutími Salt saltverð kr. saltverð kr. Hráefnis- Tap
í þró kg./mál 45,— 150,— gæði % %
1 vika 3 13,5 45 98 2
2 vikur 5 22,5 75 90 10
3 vikur 8 36 120 75 25
4 vikur 11 49,5 165 50 50
4—8 vikur 14 63 210 50—0 50- -100
TAFLA II.
Kostnaður við kælingu bræðslusíldar.
Salt og snjór Aurar/mál. Aurar/mál
kg./mál Saltverð Saltverð
kr. 45,00 kr. 150.00
2 kg. salt 9.0 30.0
6 kg. snjór 9.0 18.0 9.0 39.0
2 kg. salt 9.0 30.0
10 kg. snjór 15.0 24.0 15.0 45,0
3 kg. salt 13.5 45.0
12 kg. snjór 18.0 31.5 18.5 63.5
4 kg. salt 18 60.0
15 kg. snjór 22.5 40.5 22.5 82.5
7,4 kg. salt 33.3 111.0
20.9 kg. snjór 31.4 64.7 31.4 144.4
Aætlaður
geymslutími
í þró
1 vika
2 vikur
3 vikur
4 vikur
8 vikur
Töflur þessar tala það skýrt
sínu máli, að þær þurfa ekki
frekari útskýringa við.
Ef hver verksmiðja hefði
átt sina kælfyrð....
Haustið 1937 var þjá flestum
verksmiðjum á landinu svo og
svo mikið eftir af síld síðast,
sem ekki vár hægt að bræða,
vegna þess hve legin og mork-
in hún var, og fór þar talsvert
fé forgörðum. Auglýstu þó flest-
ar verksmiðjurnar að þær
keyptu nýja síld af reknetabát-
um við mjög háu verði, og var
ætlunin að nota þá síld til að'
blanda með þá gömlu, svo hægt
væri að bræða upp og þar með
nýta. En það kom fyrir ekki, ný
síld fékkst ekki næg, svo henda
Hráefnis-
gæði
%
98
97
96
Tap
%
95
90
10
varð miklu og kostaði ríkisverk-
smiðjurnar vorið 1938 ef ég
man rétt um 9 þús. krónur að
hreinsa úr þrónum það, sem
ekki var hægt að bræða um
haustið. Geri óg ráð fyrir að lík
hafi útkoman verið hjá þeim
öðrum verksmiðjumv er síld
áttu eftir.
Ef hver verksmiðja hefði átt
sína kæliþró, hefði ekki til slíks
komið, því kælda síldin hefði
getað komið þar í stað nýrrar,
og sízt verið verri, eftir þeim
árangri að dæma, er áðurgreind
tilraun sýndi.
Við stjórnvölinn á stærsta
atvinnufyrirtæki landsmanna
standa sumir þeir menn, sem —
af heift til Gísla Halldórssonar
og annarra þeirra manna, sem
að byggingu kæliþróarinnar
stóðu — hafa með eðli sauð-
kindarinnar spyrnt fótum við
| Nýkomið:
MISLITAR TÖSKUR
undir haðföt, verð 13.50..
STÓRAR RÚMGÓÐAR
TÖSKUR,
svartar, bláar, hrúnar og
gular, verð 18.50, hentug-
ar í ferðalögum.
Eftirmiðdagstöskur,
nýjasta tízka.
ttOOOOOOOQOCK.
Kaupið
aestll
BREKKU
Asvallagðtu 1.
Sími 1678
Sími 3570.
X>OOOOCX>OOOCK
5555
Vinna:
Þórir Jökull ritar: „50
gáfu sig fram.“ Hefi nú
þegar vinnu fyrir 50.
JÖKULL.
Sími 5555.
því að þessari merkilegu tilraum
væri haldið áfram.
Afkoma sjómanna og útgerð-
ar er mikið undir því komin,
hvernig hagað er rekstri þessa.
stóra atvinnufyrirtækis og ættu
þessir tveir aðilar sameiginlega
að gera kröfu til þess, að til-
rauninni verði haldið áfram.
Þróarhúsiö er til, en það er
EKKI notað til þess, sem það
var upphaflega ætlað.
Jón Sigurðsson.
KNATTSPYRNUMÓT fSLANDS
HEFST í KVÖLD KL. 8.
Þá mætast hinir gömln keppinautar
K. R.
og
Fylgist með fjöldanum:
Sjáið skemtilegan og góðan leik!
VALUR