Alþýðublaðið - 06.09.1940, Blaðsíða 3

FÖSTUDAGUR S. SEPT. 194§.
ALÞÝÐUBLAÐIO
-----------ALÞtÐUBLABIÐ ----------------------
lUtstgóri: Stefám Péturssom.
*i.ts4férmi'&Aiii^-^ukásimu vi8 Hverfisgötu.
r: 4942: RÍ^Ííri. 49»F: £mnlem«ár SrétÍir. 5821: Sttóá® Pét-
urssmm (keima) Hriugbraut 218. 4983: VUtoj. S. Viib|ál»as-
smm (keima) Brávaliagötu 58.
Afgreiðsta: Alþýðmhúsiau við Hverfisgétm.
Símar: 4988 mg 4986.
Veri kr. 2.58 á márauði. 18 aurar í lausasölu.
ALÍÝBHPEEKTSMISJAN H. F.
IBnaðarmaBnr spyr:
Þrjú hugðarefni Þjóðviljans.
' B
LAÐ RÚSSA hér á landi hef-
ir nú tekið u.pp þá iðju, sem
pví er fullkomlega sami>obm. Er
sú iðja pess í prem aðalgreiu-
um. Er sú hin fyrsta að verja
tilraunir til njósnarstarfsemi fyr-
ir erlent ríki. Hin önnur er sú,
að spilla fyrir atvinnu verka-
(rnanna í Reykjavxk iog hin priðja
að flytja róg iog níð og svívirðii-
legar aðdróttanir um saklausa
menn.
Margir spyrja: Hvers vegna
ern pað einmitt kommúnistar,
sem verja þær tilraunxr til njósn-
arstarfsemi, sem hér hafa bomizt
upp? Hvers vegna ern pað kom-
múnistar, sem vita, að „pað er
hrein fjarstæða, að pýzkar njósm-
arstöðvar eða íslenzkar hefðu lát-
ið sér til hugar kioma að nota
kallmerki, sem skráð er um all-
an heim, nerna pá til pess að
villa á sér heimildir,“ eáns og
stendur í blaði peirra? Þekkja
peir dálítið til pessarar starfsemi?
Hafa peir kannske reynt pað ein-
hvern tíma, hvernig á að bera
sig að vrð njósnir? Hafa peir
kannske einhvem tíma reynt að
villa á sér heimildir? Rennur
peim ef til vill blóðið til skyld-
unnar, þegar minnst er á njósnir
og njósnara? Dettur jxeim kann-
ske í hug, að „vináttusáttmáli“
milli ríkja gæti leitt til pess að
njósnaplögg, sem áttu að vera í
einum herbúðum, gætu orðið flutt
í aðrar, ef álitið væri að þau
kæmu sér betur par?
Allir landsmenin eru sammála
um að fordæma pann verknað
setuliðsyfirvaldanna bér, að senda
Islendingana' tvo til útlanda. ís-
land er nógu stórt til pess að
geyma mætti pá hér til stríðsloka,
svo að í pví hefir Þjóðviljinn
ekki neina sérstöðu. En um hitt
atriðið, að verja njósnir — eða
tilraunir til peirra — um pað er
hann einn allra blaða.
*
Ve'.urinn er að ríða í hlaðið.
Verkamennirnir í Reykjavík
pekkja íslenzka veturinin og vita,
að pegar hann er feomimn, getur
vinnudögum þeirra fækkað. Þeir
vita líka, að þeim er ekkert betra
gert en aö láta pá fá vinnu —
sem allra rnesta vinnu — áður en
veturinn gengur í garð fyrir fullt
og allt, svo pví meira verði fyrir
fjölskyklur peirra að leggja í vet-
ur. Það getur pví enginn gert
verkamönnumum meiri bölvun en
sá, sem spillir pví á alla lund,
að svo geti orðið. Þetta gerir
ekkert blað hér í bænum nema
Þjóðviljinn. Sex daga vikumnar
rógber Þjóðviljinn pá menn, al-
gerlega tilefnislaust, sem nú veita
1300 verkamönnum í Reykjavík
vel borgaða atvininu. Þjóðviljinn
kémur sjaldan svo út, að par séu
ekki tilefnislausar árásir á brezka
setuliðið hér, sem líklega hagar
sér bezt af öllu setuliði, sem sög-
lur hafa farið af fyrr og síðar í
hemumdu landi. En hvers vegna
gerir Þjóðviljinn petta? Gerir
hann það af umhyggju fyrir
verkamönnum ? Nei, honum er al-
veg sama um verfeamenn. En pað
er annað, sem hönUm er e'kki
sama um, og pað er húsbóndi
hans, Stalin, vinur Hitlers. Stalin
er á móti pví, aÖ Bretar vinni
stríðið. Þar af leiðandi er Þjóð-
viljinn líka á móti pví, að Bretar
vinni pað. Stalin vill, að Hitler,
vinur hans, vinni stríðið; pess
vegna vill Þjóðviljinn Uka að
Hitler vinni pað. Stalin vildi að
Hitler hernæmi ísland — og hefir
kannske látið legátana við Þjóð-
viljann hjálpa til að urvdirbila
það — og pess vegna varð Þjóð-
viljinn æfur, er Bretar urðu fyrri
til. Verkamenn vita pað, að þau
ver k,sem peir vinna nú hér fyrir
Breta og fá vel borguð í myxxt
síns eigin lands, hefðu peir orðið
að vinna hvo.rt sem peim likaði
betur eða ver, fyrir sultarkjör
ein, ef Hitler (eða Stalin) hefðu
hemumið ísland. Það er pví ekki
umhyggjan fyrir verkamönnunum
í Reykjavík, sem ræður afstöðu
Þjóðviljans, heldur pjónslund
hans við Stalin, núverandi stuðn-
ingsmann >og félagá Hitlers.
Þess vegna reynir hann að spilla
fyrir pví, sem mest hann getur,
að verkamenn fái vinnu.
*
Verkamenn vita vel, að það er
erfitt verk ag vandasamt, að
halda svo réttar vinnuskýrslur
yfir vinnu margra verkamanna,
að aldrei geti á milli borið milli
verkamannnsins og pess, sem
greiða á kaupið. En allir verka-
menn, sem vita, að peir vinna
hjá peim, sem greiðir káup peirra
refjalaust, gera enga rellu út af
pví, ef peir fá að halda vinnu
sinni. Verkamaðuriinn veit, að
petta er erfitt verk, pó Islending-
txr eigi í hlut, sem vel skilur mál
han's, og hanin veit líka, að petta
er enn erfiðara pegar útlending-
!ur á í hlut, sem lítið eða ekkert
skJlur í málinu. Hanm veit líka,
að petta er erfitt, pó ekki sé
nema um tugi verkamamna að
ræða, hvað pá pegar um er að
ræða niokkuð á aninað púsund
verkamenn. Þeir vita líka, að
pegar margir eru í vinnu getur
verið ókleift að láta kaupgreiðsl-
ur til allra fara fram á réttum
tíma, en pað eru smámunir í
augurn verkamannsins.
Þjóðviljinn hefir nú tekið sér
fyrir hendur að reyna að gera
pessa smámuni að óánægjuefni.
En áf því að- hánn hefir grun um,
hve lítið verkamenn leggja upp
ár pessum misfellum, pykir hon-
um ekki taka pví aÖ nota petta í
baráttunni fyrir Stalin, heldur
reynir hann að læð'a inn óheiðar-
leikagrun á pá menn íslenzka,
sem brezka setuliðið hefir fengið
Era Höjgairð & Schnltz ai m
ir m alla nnno í Reskjavik og nðgreiii?
ÞESSI spurning ryður sér
meir og meir rúms meðal
allra stétta manna, þó aðallega
meðal iðnaðar- og verkamanna.
Spurningunni er að vísu ósvar-
að taka að sér, benda fyllilega í
sem þetta danska firma er farið
a ðtaka að sér, benda fyllilega í
þá átt, að svo muni vera.
Óánægja almennings er allt-
af að aukast, svo að við svo bú-
ið er ekki hægt að una lengur.
Það var almennt talið svo að
firmað Höjgaard og Schulzmuni
hafa tapað á ákvæðisvinnu þeirra
við Sogsvirkjunina á árunum 1936
—1937. Stóðu peir pó að sögn við
allar sínar skuldbmdingar, og
mun ekkert hafa verið út á verk
peirra við Sogsvirkjunina að
setja, enda er petta vel pekkt
firma, sem hafa mun heimsvið-
urkenningu, fyrir ýmsar fram-
kvæmdir víðsvegar um heim. Full
trúar pessa firana, sem starfið
hafa hér á landi hafa einnig
kynnt sig pað vel, að íslenzkir
undirmenn peirra hafa boriðpeim
frekar góð orð. (Hér vil ég þó
undanskilja yfirverkfræðinginn,
seim peir sendu hingað í byrjun
verksins, því hann mun, eftir pvi
,setm ég hefi heyrt, verið frekar
óheppinn í framfeomu sinini hér).
Af pessu leiddi réttilega að
pótt þeir hafi tapað fjárhagslega
á Siogsvirkjuninni, pá hafí þeir
frekar unnið hugi nmnna með
góðri framkomu, svo að pegar
Laxárvirkjun feom á döfína, töldu
menn pað frekar Tieppilegt að
þeir fengju pær framkvæmdir, og
mun pað jafnvel hafa verið skoð-
að af velunnurumi þeirra, sem
sjálfsagðar sárabætur vegna
tapsins við Sogsvirkjunina. Það
var ekkert við pessu að segjia, því
peir stóðu par við sínar skyldur
sem við fyrra verkið.
til pess að annast milligönguna
milli sín og verkamaninanna um
feaupgreiðslurnar. Á þessa menn
lýgur hann og dylgjar um óheið-
arleik, eins og versta níð-
skjóða. Af hverju gerir blaðið
petta? Það gerir pað af pví, að
pað öfundar pessa menn af þeirn
trúnaði, sem þeim er sýndur.
En enginn treystir tuskunum
við Þjóðviljann. Þeir eiga pví
pessa einu leið, að rægja þessa
menn og reyna að. gera pá tor-
tryggilega. Þetta hakla peir að
takist nú alveg sérstaklega vel
laf pví, að tveir menn aðrir, sem
Alpýðufliokksmenn höfðu sýnt
traust, hafa brugðist pví hrapal-
lega.
Þjöðviljinn heimstar rannsiökn á
þessa prjá roenn. Ef sú krafa
hefir vi'ð eitthvað lað styðjast,
er sjálfsagt að raninsaka pað mál.
Það er alltaf gott að hið sanna
íkorni í ljós. En væri pá ekki rétt
að rannsaka hvaðain pað fé kem-
ur, sem blaðið Þjóðviljinn er gef-
ið út fyrir. — Allir vita, að það
er ekki íslenzkt fé, hvaðain sem
það annars er komið.
Þá kom nú hitaveitan til
skjalanna, og var pað þá ekki
sjálfsögð skylda að láta petta
velpekkta firma, sem áður var
búið að taka að sér 2 stórvirki
hér á landi og reynst vel, fá
tækifæri á hitaveitunni? Jú, vita-
skuld hugsa fiorráðamenn ríkis 'Og
bæjar, sem með petta mál höfðu
að gera, enda fengu þeir tæki-
færið og verkið líka.
Nú kom stríðið með öllum sín-
um hörmungum, og stansaði, I
það minnsta í bili, heldur fram-
kvæmdin í hitaveitumáli okkar.
Þá get ég hugsað mér að ein-
hverjar líkar hugleiðingar og eft-
irfarandi hafa bært á sér í kioll-
Um forráðamanna ríkis og Reykja
vikurbæjar, sem hafa með pessi
niál að gera.
Þetta óskabam íslenzkra fram-
ikvæmda, firmað Höjgaard og
Sohulz, geta ekki einbeitt starfs-
orku sinni að fullu í págu hita-
veitunnar, og við verðum pví, —
sem góðum drengjum sæmir — a*ð
sjá peim fyrir nógu framkvæmd-
arsviði, og margt smátt gerir eitt
stórt. Þessar hugleiðingar líta nú
sakleysislega út, en væri ekki
rétt að líta á málið, og pessa
framkomu frá anrrari hlið, og
vita pá hvori hún lítur alveg
svtona sakleysislega út.
Það hefir lengi verið hugsað
til pess að brcyta Tjamarbrúnni
oikkar, en aldrei orðið úr verki,
ifyrr en í sumar að ráðist var í
þessar framikvæmdir. Bærinn hef-
ir á að skipa göðum verkfræð-
ingum — og virðist pví hafa
verið ástæðulaúst að leita til ann-
ara, en úr því það var gert,
pví pá ekki til íslenzkra verk-
fræðinga og iðnaðarmanna, sem
hefðu verið fullkomlega færir utn
pað? Bæjarsíminn lætur Höjgaard
og Schulz framkvæma einfalda
vinnu fyrir sig, sem' verkfræðing-
ar bæiarsímans hefðu vel getað
séð um sjálfir. — eða aðrir ísl.
verkfræðingar 'og iðnaðarmenn ef
hinir hefðu verið of tímabundnir.
Hvorugt pessara verka er boð-
ið út i alm. útboði, heldur sa.m-
áö um pað við erlent fírma, og
munu flestir vera sammála um
það, að þetta er í fyllsta máta
óviÖkunnanlegt.
Hið brezka setulið ’hér lætur
petta danska firma vininia fyrír
túgi eða hundruð' púsunda kröna.
Ég hefi heyrt að Danirnir fram-
kvæmdu petta veik, eftir reikn-
ingi. Því lætur hið brezka setu-
lið ekki íslenzka iðnaðarmenn og
verkfræðinga taka þetta að sér
eftir reikningi, eÖa hefir
hið brezka se.tulið snúið sér til
Islendingapog áhrifamenn xsl. séð
nm að danska firnxað sæti fyrir
pessu, eins og öðrum framkvæmd
um hér? Það er að margra
Ihyggju, í fullu samræmi við tvö
áður getin verk.
Það er afsakanlegt af fjárhags-
legxrm ástæðum, að eriend verkfr.
firmu séu látin framkvæma hér
stórvinki eins og t. d. Sogsvirkj-
unina og hitaveituina, pótt hins-
vegar að það- sé ádeiluvert hvað
Bæjarstjórn j
mótmælir.
Abæjarstjórnarfund-
inum í gær var gert
að umtalsefni, að firmað
Höjgaard & Schultz væri
farið að taka að sér ýms
störf hér, auk hitaveitunn-
ar. Hóf Guðm. Eiríksson
þær umræður.
Eftirfarandi ályktun í
málinu var samþykkt með
samhljóða atkvæðum:
„Bæjarstjórn Reykjavík-
ur telur óheppilegt að
firmað Höjgaard & Schultz
A/S Khöfn, sem hér hefir
haft verkfræðinga frá því
á síðastliðnu sumri við
framkvæmd Hitaveitu
Reykjavíkur, gangi inn á
verksvið íslenzkra hygg-
ingameistara með því að
taka að sér húsbyggingar
og aðrar verklegar fram-
kvæmdir í Reykjavík og
nágrenni og felur borgar- I;
stjóra að koma þessu áliti
til rétts hlutaðeiganda.“
ísleinzkum sérfræðingum hafaver-
ið gefiin lítil tækifæri til að afla
sér nauðsynlega reynslu á verk-
leguirt sviðum, pví pað er ekki
svo lítilsvirði fyrir pjóðina að
peir geti aflað sér pessa reynslu,
en pað er á engan máta afsiak-
anlegt pegar erlend firmu eru lát-
in framkvæma hér verk, sem ísl.
iðnaðarmaður getur haft öll skil-
yrði til að taka að sér.
Augu áhrifamanna hér, ættu að
vera farin að greina gildi ísl.
iðnaðarmamna, pví pað er, — svo
tekið sé pað næsta — ekki langt
síðan að hinin nýji háskóli vor
var vígður og alanenningi til sýn-
is, sera er glæsilegt sönnunar-
gagn fyrir kuronóttu og getu ísl.
iðnaðiarmanna, enda standa peir
fuillkomlega samanburð við er-
lenda stéttabræöur — meira að
segja pá dönskii.
Það imá fullyrða, að pessi fram-
koma ísl. forráðamanna sem með
pessi mál hafa að gera, værí
fordæmd allsstaðar annarsstaðar
en hér á landi, enda er pað
hverri pjóð til minkunnar að taka
slíku með pögn og umburðar-
Ég heyrði þá skýringu um dag-
inn frá einum sem fyllti flokk
velunnara pessá erlenda firma,
að pað hefði enginn getað tekið
að sér byggingxi tjarnarbmarinn-
ar aðrir en Höjgaard og Sohiulz,
vegna pess að þeir hefðu einir
byggingarefni. Þeir einir hefðu
t. d. nóg sement.
Hvernig hefir Höjgaard og
Schulz fengið þá aðstöðu hér,
að hafa nóg byggingarefni til
ýmsra framkvæmda utan hitaveit-
unnar þegar aðrir fá ekki til
nauðsynlegra bygginga? Frh. á 4. s.
)