Alþýðublaðið - 04.11.1940, Blaðsíða 2

MÁNUDAGUR 4. NÓV. 194«.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
„Noldin er aivinnulepstrmine iín“
Samtal við Jens Hólmgeirsson.
-------*sL-----
ALÞÝÐUBLAÐIÐ fór á fund Jens Hólmgeirssonar, og bað
hann að segja sér eitthvað af för sinni til Austfjarða nú
í sumar. Jens tók því vel og hafði blaðið eftirfarandi samtal við
hann.
„Það er bezt að ég segi þér
frá samtali minu við austfirzkan
verkamann, eða réttara sagt, segi
þér frá því, sem aus'tfirzkur
verkamaður sýndi mér og sagði
mér. Ég nefni ekki nafn mannsin's
né þorpsins, er han'n bjó í. Læt
nægja að geta þess, að fiskileysi
otg atvinnuvandræði hafa Ireini-
sótt þáð þorp, eins og víðar,
undanfarin ár. Það er annars rétt-
ara að segja, að maðurinn hafi
verið sj.ómaður, því hann stund-
aði sjóróðra úr þorpinu á triliu-
bát, en hafði samhliða því svolít-
inn búskap, sem títt er í sjávar-
þorpum' eystxa. En nú hyrj.ar frá-
sögnin:
Það var venja mín á ferðalag-
inU1, að „fara út á iífið“ á kvöld-
in, eins og það er orðað á
Reykjavikurmáli. Ganga urn
iandið, fara niður að sjónum og
taka sjómennina tali, fara út í
byggðina og hioria á Líf og at-
hafnir fóLksins og reyna á þann
hátt áð gera mér grein fyrir við-
horfi þess og aðstöðu til lífsins.
í þetta sinn bar mig að Litlu,
snot.ru býli í þorpsjaðrinum. Við
auganu blasti rennisléttur, girtur
túnblettur. Inni á túninu, skammt
frá vegínuxri, var Trekar lítíð, en
mjög snoturt, einnar hæðar st-ein-
hús og nokkru fjiær lítil penings-
hús. Á túninu var roskinn karl-
maður ásamt fjórum börnum,
sem öll voru innan við ferming-
araldur, að ljúka við að taka
saman hálfþurra töðu Undan
náttfallinu. Ég gerði mig heim-
ankominn, fór inn á túnið 'Og
gaff m:ig á taL við manninn. Ég
byrjaði á því að tala um hið
heiilandi kvöLdveður og fegurð
log gæði byggðarinnar. Ot frá
þessu umtalsefni barst svo talið
aið atvinnuLífinu í þorpinu, og
seinast að atvinnu og ástæðum
mannsins sjálfs. Hann var skýr
o:g greinargóður í viðtali og tók
mér mjög vel. Við settumst svo
tiiður í kvöJdkyrðinni, undir ilm-
andi heysátrn o" þar sagði hann
mér ágrip af ævisögu sinni, sem
er í aðalat.riðuin á þessa leið:
„Ég er fæddur oig uppalinn hér
í þorpinu. Fioreldrar mínir voru
bláfátækir og Lifðu við þurralbúð,
eins og það var kallað í þá diaga.
Pabbi stundaði sjóróðra, lengst
af á árabát, og fékk auk þess
stundum smávegis daglauna-
vinnu, sem þó var bæði litil og
illa launuð. Róðrarnir byrjuðu
snemma á vorin og stóðu yfir
frarn á haust. Að sjálfsögðu,
gerði veðráttan stórar eyður í
sjpsóknina yfir þennan tima. Við
áttum heima í gamalli verbúð,
sem pabbi hafði keypt fyrir 150
krónur og hafði breytt í íbúð-
arhús, og stóð sú breyting yfir
í nokkur ár. Hús þetta stóð í
þrengslunum niðri við varirnar,
og fylgdi því engin lóð, nema
húsgmnnurinn. Umhverfis húsið
var þröngt og óþrifalegt. I ná-
grenni við það, voru 10 til 20
samskonar híbýli, sem aðrar fjöl-
skyldur bjuggu í. Áfast við þéssi
hús voru svo beitinga- .og fiskj-
skúrar sjómanna. 1 fjöruniníi, fram
af öllu kraðakinu, var aðgerðar-
plássið fyrir fiskinn. Umhverfið
moraði af fislrislori, ösku og alls-
konar óþverra. Um Ló'ðaiblett til
ræktunar var ekki að ræða.
Pabbi var að reyna að eiga nokkr
ar kindur. Þær urðu held ég tíu
þegar bezt lét, en oftast rnikið
færri. Hann varð að reita samian
heyið fyrir, þær uppi á flóa eða
{inni í sveit, með ærnunr kostnaði
og fyrirhöfn. KáLgarð höfðum við
engann. Það var þá ekki komið;
í tízku. Við börnin smökkUiðum
varla mjólk, nema meðan við
voruni á 1. árinu, >og mejgin-
hluta dilkanna, varð pabbivenju-
lega að láta verzlunina hafa
lupp í sikuLdir. Þetta var fátæk-
legt líf. Þegar veturinn kom, og
róðrar voru hættir og ekkert var
um vinnu — og það var oftiast —
lifðum við á láni frá verzluninni,
ttpp á næsta árs fiskirí. Þú get-
nærri að það vair oft af skornttm
skammti. Við þetta bættist, að
húsakynnin voru köM og óvistleg.
Bernskulíf mitt var þá ekki auð-
ttgt af g'.eðiríkum viðburðum. Min-
ar bernskuminningar eru flestar
um skiort og kuLda, þótt að sjálf-
sögðu bregði þar fyrir moi'kkrum
björtum myndum af skemmtiLeg-
um æfintýrum og ærsLafulIum
bernskuLeikjuim. Þannig leið tím-
inn. Sjávaraflinn — sem alltaf
reyndist brigðull — var aðal-
bjargræöið, ásamt smávinnuhrafi
hjá verzluninni. Ö mu'rlegastir
voru veturnir, þegar kuLdi og
snjór hafði náð tökum á um-
hverfinu, beimilið bjaTgarlítið og
pabbi hafði engia atvinnu. En við
vorurn engin unrla'ntekn'mg í
þessu efni. Þannig var lífið í
þorpinu á þeiim tímurn, og þann-
ig er það ef til vill ennþá á
sumum stöðum.
Þegar ég var 25 ára kvæntist
ég stúlku hérna ’úr þorpinu. Við
áttum ekkerf til, nema ef telja
skyldi að ég hafði eignarhald á
trillubát í félpgi við tvo jafn-
aldra mína. Fyrstu árin áttum
við hjónin heima í sviplíkum
húsakynnum eins og þeim er ég
frjó í hjá foreldrum mínum. Við
horfðttm kvíðandi fram í tímiann.
Við höfðum alist upp við svip-
lík kjör, og munduni vel fátækt
og þrengingar æsk uheim.il isins
Fáskrúðugt og ömurLegt bern-sku-
líf okkar, var okkur í fersku
minni. Átti nú sagan að endur-
taka sig? Vorum við dæmd til
að lifa við samskonar lífskjör
og foreldar okkar? Við ræddum
þessi mál oft og mörgum sinn-
um, og veltum fyrir okkur við-
horfunum. Fiskimiðin voru að
jafnaði nokkuð gjöful, þann tíma,
sem hægt var að sækja sjóinn.
En venjulega var það ekki nema
hálft árið. Auk þess styttu ó-
igæftirnar veiðitímann, allverulega
Viðhorfið var ekkert glæsilegt.
Hálfs árs atvinna, til þess að
vinna fyrir vaxandi fjölskyldu. í
heilt ár. Það var augljóst, að ég
varð að fá einhverja atvinnu,
þann tima ársins, sem ekki gaf
á sjó, ef við ætitttm að komast
sæmilega af. En hér var ekki, og
er ékki ennþá, nein teljandi dag-
launavinna, allra sízt þann tíma
ársins, sem sjór er ekki stund-
aður. Átti þá Tieimilishamingja
okkar að steyta á skeri fátækt-
ar og allsleysis-, og við ef til
vill þurfa að leita á náÖir sveit-
arinnar?
Nei, og aftur nei. Við höfðum
bæÖi þann metnað, að vera sjálf-
bjarga meðan nokkur tök voru til.
Við voru eitt sinn komin á
fremsta hlunn með að flytja til
Reykjavíkur, því við höfðum
heyrt um allskonar mögU'leika
þar. Ioar væri veitt atvinnubóta-
vinna, serq, gerði fátækum verka-
mönnuin unnt að vinna fyrir sér,
í stað þess að þiggja sveitar-
styrk. Hér var engu sliku til að
dreiffa. Sem betur fór varð þó
ekkei’t úr þessum flutaingi. Réð
þar mestu, tryggð okkar við þenn
an fallega fjörð. Við fundam
bæði, að við myndum slitna upp
með rótum, ef við yfirgæfum
æskustöðvarnar. Og svo var líka
allt í óvissu um afkomuna í
Reykjavík.
Loks komumst við til botns i
málinu. Lausnin skyldi verða sú,
að við næðum í hæfilega stórt
land til ræktunar. Land, semgæti
veitt mér atvinnu í frístundttm
mínum frá sjíóróð-runum. Á þann
hátt skyldi mota atvinnuleysis-
stundirnar til þess að framleiða
kjöt, mjólk og garðmeti fyrir
heimilið, en þessar afurðir voru
þá frekar fágætar á borðum okk-
'tr hér í þorpinu. Við tókum þess-
ari lausn eins og .guðlegri opin-
berun. Ég man ennþá gleði okk-
ar þetta kvöld. Minningin um
það, er ein hin bjaTtasta og ynd-
isLegasta í lífi okkar. Við híorfð-
urn vonglöð fram í tímann.
Ég get verið fáorður um fram-
haLdið. Ég útvegaði mér, eftir
Frh. á 3. síðu.
UM DAGINN OG VEGINN--
Mynd af hinu dularfulla bréfi. Ófærð á Hallveigarstígnum.
Tvær gamansögur.
ATHUGANIR HANNESAR Á HORNINU.
þar marga hermenn með riffla um
öxl og fannst þeir ekki vera á-
rennilegir, því að vopn þeirra voru
stærri en hans. Hann lagði því
ekki í þá, en hélt áfram för sinni.
Er hann beygði fyrir húshorn,
rakst hann á tvo foringja, sem
aðeins höfðu lítil stafprik í hönd-
um. Hann vatt sér nú að þeim,
stóð gleiður, miðaði á þá hunda-
byssunni og sagði, eins dimmradd-
aður og hann mögulega gat:
„Monní, monní.“ Foringjarnir
kipptust við, steinþögnuðu og:
gláptu á þennan litla hermann, en
allt í einu fóru þeir báðir grafal-
varlegir í vasa sína og réttu hon-
um sinn 25-eyringinn hvor.
ÖNNUR ER Á ÞESSA LEIft:
Tvær kornungar stúlkur fóru á
Hótel Borg, kepytu sér einn sí-
trón og fengu tvö glös. Sátu þær
nú að drykkjunni svolitla stund,
þar til hermaður kom til þeirra
og' bauð annarri stúlkunni upp í
dans. Hún þáði boðið og kom alls
ekki aftur. Hinni leiddist og fór að
svipast eftir henni og sá hún að
vinkona hennar dansaði hvern
dansinn á fætur öðrum við sama
hermanninn og fór alls ekki af
dansgólfinu. Þegar hljómsveitin
hætti klukkan hálf tólf kom hún
loksins og var reið. Sagði hún vin-
konu sinni síðan þessa sögu:
„Þetta var ljóti dóninn, hugsaðu
þér, þegar við vorum búin a®
dansa fyrsta dansinn sagði hann:
Skal vi holde op? en ég sagði nei,
og alltaf eftir hvern dans sagði
hann þetta sama, en ég' neitaði vit-
anlega. Loks þegar músíkin hætti,
sagði hann og hnelgði sig: Nu maai
gi holde op, Fröken, en þá stapp-
aði ég í gólfið, sagði nei og rauk.
frá honum án þess að kveðja!“
Hannes á horninu.
Ferðafélag íslands
heldur skemmtifund í Iðnó>
þriðjudagskvöldið 5. þ. m. Húsið
opnað kl. 8V2. Skúli Skúlason.
ritstjóri segir frá ferðalagi frá
Noregi um Petsamo til íslands.
Dansað til kl. 1. Aðgöngumiðar
seldir í bókaverzlunum Sigfúsar-
Eymundssonar og ísafoldarprent-
smiðju.
Kvehnadeild
Slysavarnafélag's íslands heldur-
fund kl. 8V2 í kvöld í Oddfellow-
húsinu.
DULARFULLA BRÉFIÐ, sem
ég birti s.l. föstudag virðist
hafa vakið meiri atliygli og' umtal
en ég bjóst við. Flestum virðist
þykja gaman að því, en aðrir eru
svo taugaveiklaðir, að þeir sjá alls
konar ofsjónir í sambandi við það,
eins og þeir væru á andafundi lijá
Láru.
NOKKRIR HAFA HRINGT til
Alþýðublaðsins og rætt um það,
en aðrir hafa skrifað mér. Vegna
þess að ég hefi heyrt að einhver
haldi að ég hafi búið bréfið til
sjálfur, sem óþarfi er að taka fram
að eru ekki annað en ilkvittnis-
legar getsakir, þá hefi ég tekið þá
ákvörðun að birta mynd af nokkr-
um hluta bréfsins, en það eru tvær
skrifaðar síður, og birti ég mynd
af síðari örkinni vegna þess, að
á henni eru tvö atriði, sem sérstak-
lega hefir verið rætt um.
EFTIR AÐ menn hafa nú séð
rithönd bréfsins, geta þeir, sem
vilja, spekúlerað í því, hvort þeir
þekki rithöndina, en fyrir alla
muni bið ég menn að fara ekki
að skrifa mér bréf um það, að þeir
þekki rithöndjna og benda á sér-
staka menn í því sambandi. Segi
ég þetta aðeins til að gefa til
kynna að ég tek ekkert mark á
slíkum bréfum og að ég mun ekk-
ert af þeim birta eða skýra nein-
um frá efni þeirra.
HIRÐI ÉG SVO EKKI að ræða
þetta bréf frekar eða önnur bréf
af líku tagi.
ÍBÚI VIÐ HALLVEIGARSTÍG
skrifar mér og biður mig að
minna ráðamenn bæjarjns á það,
að þessi gata sé algerlegá ófær.
Þarna við götuna hafa hermenn
byggt marga skúra og allt spark-
ast út, en auk þess eru þarna hita-
veituskurðir og gatan því stór-
hættuleg, ekki sízt á kvöldin, því
að birta er þarna af mjög skorn-
um skammti.
ÝMSAR SKEMMTILEGAR
SÖGUR ganga nú um bæinn. Ein
er á þessa leið: Drengur á Gríms-
staðaholti sá það af hyggjuviti
sínu í sumar, að búið bar að taka
upp vopnaburð í landinu. Hann
vildi vitanlega vera maður með
mönnum og bera einnig vopn.
Hann komst á einhvern hátt yfir
hundabyssu og lagði svo af stað í
herferð. Hann fór á Melaná og sá

'VvUawi_W\
o
/íri<ri-\AiV jo lc) / ■' a_, --/Tv

r

Hcr{'V'VKl- V-C-x'd V-’-V.
fctrvwS'f jdcf&L, ■ Orcfcr^ /iíUjo 'L'irk)c<--fc <y.
oJLlJS- fci Ó-jci/C C- ISLiJkrC. 1 sf-j oj’l-'utfe'jOi' f <
/jjvo. < Æ-w-*-' ohhuh. <£-ryi, -v
/c (JrjJLlht pn>tn. Oi
'YVxú/b.. >WT. OUL. í|A. /í 'pL ÍXJL-^O
.Olli.v'vtvwvv irC n-vtc/3 ^ Aa /^z/q m
02 fjcr æl’S S'fclÆrÝc. -x. iryyc*. ’’
ÖCy (( {<L<t 'U-t fcr-tx
|3Cá. Hscnsítfx - 'vy U Jl'cx.. ( . S <«,-vx'~c£)sr.Lrs ki /f) c.'l. yf /■Z 'hcJ1 ( J

c/v-i 1

i KAV jpg- -tyy 5 X. crm °C f t-J'
Jcf V’f Cit CVy /rXX^cS \J lL--Ví-- /t/. j <j> I, t Ji
/Aiý V. J/LCx-cXct Cc\ jk-VC (WrO 'th/C- -C Ty ■ X fc » o 'V ýjS t k-( -
YWClffssc, Xrfc /l\ . Oxx Cl-xc v-vv'ArVt o'foU. O*,. Uwvt-^ 'jcíSJU-c ýý J
[xj/JcXyS j í/. Ox, Ccvwi / . __
Vo‘ & otjfi) V -? -r O a QÍdl
Hið dularfulla bréf: Mynd af síðari örkinni.