Alþýðublaðið - 04.12.1940, Qupperneq 3

MIÐVIKUDAGUR 4. DES. 1940
ALÞYÐUBLAÐIÐ
MÞÝÐUBLAÐIÐ
Ritstjórk Stefán Pétursson.
Ritstjórn: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4902: Ritstjóri. 4901: Innlendar fréttir. 5021: Stefán Pét-
ursson (heima) Hringbraut 218. 4903: Vilhj. S. Vilhjáms-
son (heima) Brávallagötu 50.
Afgreiðsla: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4900 og 4906.
Verð kr. 2.50 á mánuði. 10 aurar í lau' .
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
DnlMnar árðsir á siniessrétíiDD.
Pétur Halldörsson borgar-
stjóri borinn til grafar í dag.
ÞAÐ er mikið talað um
þafð í (Sambanidi við Itáiuna-
samninga þá, sem nú eru að
hefjast milli veríkalýðsfélagianna
tog atvin'niurebenda um land allt,
hvílík hætta þjóðinmi gæti stafáð
af því, ef ekki næðist samkiomiu-
lag við saminingaboTðið og meira
eða minna víðtæk verkföll skyldu
af hljótast.
Allir, hvaða stétt sem þeir til-
heyra, murniu viðurkenna, að æs’ki-
legt væri, að hjá harðvítugum
launadeilum yrði komizt á svo al-
varleguim 'tímum og þeim, sem
nú eru að Uða. En hinu verður
ekki ineitað, að það hlýtuir að
koma mjög einkennilega' við
verkamenu, sem nú hafa aftiur
fengið samningsrétt sinn viður-
kennidan, og þá einnig verkfalls-
réttinm, eftir að kaupið hefir ver-
ið lögbuinidið í meira en hálft
annað ár, að þá skuli um leið
vera byrjað á því að neyna að
afvopna þá, ef svo 'mætti að
orði kveða, með því að stimpla
það fyrirfram sem einiskonar
glæp gagnvart þjöðinni, ef þeir
skyldu gera verkfallsrétt sinn
gildandi samkvæmt landslögum.
Og það verður að teljast mjög
vafasamt, hvott slíkur undirróður
er til þess fallinn, að greiða fyr-
ir friðsamlegu sambom'ulagi um
nýja launasiamningia.
Það ætti að vera hverjium
manni ljóst ,að vinnufriðiurinn
veltur ebbi síðiur á atvinnu-
rekendum, en verkamönnium. En
get'uir það verið leiðin til þess
að tryggja verkamönnum sann-
gjarnar undirtektir atvinnUrek-
enda, að sí og æ sé hamrað á
því, að ekbi megi koma til vininu-
stöðv'unar, og atvinnurekenidum
þannig gefið í skyn, að þeirþurfi
ekkert að óttast, þótt ekki gangi
saman við samningaborðið? Eða
halda þeir, sem þannig tala, að
það séu engin takmörk fyrir því,
hvað verkamenn láta bjöða sér?
Menn mega ebki gleyma því,
að verkamenn hafa í meira en
hálft atinað ár fært meiri fómir
til þess, en nokkur önn-ur stétt,
að hægt væri að haldia dýrtíð-
inni í landinu. í skefjum. Þeir
hafa sætt sig við það, að kaupið
væri lögbuudið, og ekki hækkað
nema ’um nokkurn hluta þeirr-
ar gífurlegu verðhækkunar, sem
orðið hefir á öjjurn lífsnauðsynj-
Um, hæði erlendum og innlend-
um. Þeir treystiu því, þegar kaup-
ið var upphaflega lögbundið,
að nokkrar þýðingarmestu lífs-
nauðsynjiar innlendar, svo sem
kjöt og injó'k, yrðu ekki hækkað-
ar meira en kaupið, endia var
því lofað. En það samkomulag
var rofið, og verðhækk-
Unin á innlendum nauðsynjum er
nú orðin miklii meiri en nokkru
sinni á erlendum. Framleiðenáur
bæði til sjávar og sveita hafa
tekið sér ósborað vald til þess,
að ábveða hVerja verðhæbbutninia
eftir aðra á vöruim sínum áinn-
lendum marbaði, án mobburs- til-
lits til baupgjaldsins: Mjólbin hef
ir verið hæbbuið um 47 *>/<>, bjötið
67-72 »/o og fisbuiriinn sennilega Um
100—200°,ö, að miinnsta basti, ef
sú nýja og óheyrilega verðhæbb-
un er tiebin með, sem gerð var
á þesisiari aðalfæðuiteguind verba-
hianna í gær. En á samia tíma
hefir kaupgjaldinu verið haldið
niðri með lögum: Kaupið hefir
ebbi hæbbað nema um ein 19,5
—27 °/o! Og þó hafa atvinnuireb-
enduir hér á landi aldrei rábað
saman öðrum eins gróða og síðan
stríðið hófst.
Enginn getur ineitað því, áð
verkamienn hafa gert sitt til þess,
að hægt væri að haldia dýrtíð-
inni í skefjlum innanlanidis. Þeir
hafa ekki óskað neinnar tog-
stxeitu milli verðlags og kaup-
lags í lanidinu. En þvi miður
verður það ekki sagt um stéttir
framleiðenda og fulltrúa þeirra.
Hvað eftir annað hefir flokkur
verkamanma, Alþýðuf loikkurinn,
varað við þeirri skrúfu milli
verðlags og kauplags, sem hin
taumlaUsaverðhækkun á xnnlend-
’um nauðsyinjtum hlyti fyrr eða
síðar að hafa í för imeð sér.
Og hvað eftir aninað hefir hiann
bent á það ráð til þess að stöðvá
verðhækkunima mnanlanids, að
í#ggja ístríðsgróðaskatt á allar
útfluttar afurðir og verja hoinum
til verðjöfnunar á þeim afurðum,
sem seldar væru á i'nmlendum
markaði. En þau ráð hafa verið
höfð að engu. Hvað geta þáverka
rnenn gert .annað en ,það, nú
þegar þeir hafax fengið samn-
ingsrétt sinn viðurkenindani á ný,
að beita mætti samtaka sinnra, á
þann hátt, sein lög landsins heim
ija til þess að rétta hlut sinn og
fá ka'up sitt hækkað til samræmis
við dýrtíðina? i
Þeir öska þess viss'ulega ekki,
að til neinnar vinnustöðvunar
þurfi að koma. En hvaðia ráð
hafa þeir öninur, ef atvinmurek-
endur ineita að fallast á þá
sanngjörnu kröfu þeirra, að klaup-
ið verði framvegis látið fylgja
verðlaginu? Og hvaða siðferðis-
legan rétt hafa þeir rnenn, sem
hafa tekið sér sjálfdæmi 'um verð-
lag á 'öllum lífsnauðsynjum al-
mennings og fyrir löngu hækk-
að þær upp úr öllu
validi, til þess að neita verkia-
mönnium um þann rétt, sem þeim
ber lögum samkvæmt til þess
að ákveða kaup sitt og réttia við
hliut' sinn, eftir allt það óréttlæti,
sem þeir Iiafa orðið að þola síð-
astliðið hálft annað ár?
Og hvers virði er yfirleitt
samningsTétturinn fyrir verka-
menn, ief hann fel'ur ekki einnig
í sér réttinn til þess að gera verk-
fall?
JARÐARFÖR Péturs Hall-
dórssonar borgarstjóra fór
fram í dag og eins og vera ber
hefir höfuðstaðurinn svip þessa
viðburðar í dag.
Jarðarförin hófst með hús-
kveðju að heimili hins látna
borgarstjóra, Túngötu 38, en
kirkjuathöfnin hófst kl. 2.
Flutti séra Friðrik Hallgríms-
sori ræðuna í kirkjunni.
Kistuna háru fulltrúar Al-
þingis, miðstjórn Sjálfstæðis-
flokksins, fulltrúar frá hæjar-
ráði og bæjarstjórn, starfsmenn
hæjarins og fulltrúar Stórstúk-
unnar.
Bæjarstjórn Reykjavíkur sá
að öllu leyti um útförina.
Jöo A. Pétanui bæjai
follínli nm bfnn látoa.
Jón Axel Pétursson, sem
lengst hefir starfað með borg-
arstjóra í bæjarstjórn og bæj-
arráði af núverandi bæjarfull-
trúum Alþýðuflokksins, hefir
sent Alþýðublaðinu eftirfarandi
ummæli um hinn látna borg-
arstjóra:
„I dag er til moldar borinn
Pétur Halldórsson borgarstjóri.
Dauða hans bar skjótlega að, þó
að hann um skeið ætti við mikla
vanheilsu að stríða. Eiga vafa-
laust margir erfitt með að átta
sig á því, að þessi gjörfulegi og
prúði maður sé ekki lengur í
tölu lifenda og margur mun sá,
er spáð hefði honum lengri líf-
daga. En eigi má sköpum
renna; er það nokkur huggun
ástvinum, samstarfsmönnum og
vinum, þegar þess er einnig
gætt að miklu dagsverki er lok-
ið og það jafnan innt af hendi
svo sem bezt fnátti og sannfær-
ingin bauð.
Alla sína æfi lifði og starfaði f
Pétur heitinn í Reykjavík, sem
kunnugt er, og tók öll sín mann-
dómsár mikinn og öflugan þátt
í málefnum bæjarins. Er það
engum efa bundið, að hann
eignaðist fjölda vina, en óvini
fáa, sem prúðmenni ein geta
orðið aðnjótandi, skipandi slík
sæti, sem hann gerði.
Pétur Halldórsson tók við
borgarstjórastarfinu á erfið-
leikatímum fyrir bæjarfélagið.
Hann gætti þess starfs svo lengi
sem kraftar leyfðu.
Nú hefir dauðinn kvatt hann
á burtu frá störfum og ástvin-
um á alvarlegum tímum fyrir
land vort og þjóð. Sá, er þetta
ritar, er þess fullviss, að ein-
Iægustu árnaðaróskir borgar-
Saga Isleidinga í Vestarheimi
— fyrsta bindi — kemur út í byrjun desember. f Reykjavík er
tekið á móti áskriftum í síma 3652 og 3080 og úti um land hjá
umboðsmönnum hókaútgáfu Menningarsjóðs og Þjóðvinafélags-
ins. — Nú er tækifæri fyrir okkur hér heima til að endurgjalda
margvíslega ræktarsemi þeirra, sem vestur fóru, með því að
gera þessa hók fjölkeypta og fjöllesna.
Sokum hinear sifelt auknu
dýrtiðar hðfum vér neyðst til
að hækka verð á öiluits þvott-
um frá 1. des. að telja.
ÞVOTTAHÚS KEYKJAVÍKUR.
NÝJA ÞVOTTAHÚSIÐ.
‘A' ..
ÞVOTTAHÚSIÐ GRÝTA.
ÞVOTTAHÚSIÐ DRÍFA.
halda konur Sálarrannsóknarfélags íslands -til ágóða fyrir
húsbyggingarsjóð félagsins sunnudaginn þann 8. des. kl.
3 e. h. í Varðarhúsinu. Þessar konur veita gjöfum móttöku:
Hólmfríður Þorláksdóttir, Bergstaðástr. 3. Málfríður Jóns-
dóttir, Klapparstíg 14. Guðrún Árnadóttir, c/o Verzl. Har.
Árnasonar. Arnheiður Jónsdóttir, Tjarnarg. 10. Soffía Har-
aldsdóttir, Tjarnarg. 36. Rannveig Jónsdóttir, Laufásv. 34.
Guðrún Guðmundsdóttir, Ljósvallag. 12. Elísabet Krist-
jánsdóttir, Reykjavíkurveg 27. — í Hafnarfirði: Ingibjörg
Ögmundsdóttir, Austurgötu 11.
Pétfur Halldórs&on.
stjórans sáluga fylgja bæjarfé-
lagi hans, landi og þjóð og öllu
því, sem er fagurt og gott. Frið-
ur sé með honum.
Jón Axel Pétursson.“
isar M. Mrðarson
Minningarorð.
KYNSLOÐIR koma, kynslóð-
ir fara. Þamnig er hin stöð-
uga hringrás mannlífsins.
Mest ber á þeim mönn'um er
Ifremstir stanida í baráttu þjóðar-
innar, en- bak við þá stendur
hinn þögli hópur þeirra manna,
er lanidið yrkja og sækja gull I
greipar Ægis, ala upp nýja kyn-
slóð.
Þótt nöfn þessara manna verðl
eigi rituð á spjöld sögunnar, þá
verða þau greypt gullnu letri í
hina miklu bók lífsins.
Fæðast. Alast upp við erfið
lifskjör. Verða frá unga aldri að
sjá sér farborða af eigin ram-
leik .Reisa bú. Ala Upp rhargt
barna, og i gera þiau að nýtum
þjóðféiagsborgurum. Deyja eftir
vei unnið starf í Víngarðinum.
Þannig er saga hins vininiandi
manns. ;
I gær var til moldar borinn
einn þeirra þöglu starfsmanniá
lífsins, er á þessa fögru sögu að
baki. Það er Einar N. Þórðiarson
í Hafnarfirði.
Einar sál. var fæddur að Núpi
Undir EyjafjöllUm 12. sept. 1854.
Hann fór snenima að sjá fyrir sér.
sjálfur því ómegðin var mikil í
föðurhúsum en efnin rýr. Undir
tvítugsaldri réðist hann suður í
fíafnir 1 vinniumennsku. Hann gift
ist árið 1892 Rannveigu Marteins-
dóttur frá Merkinesi í Höfnum,
og bjó þar um nokkurra ára
skeið. Árið 1906 fíutti Einar sál.
til Ha^narfjarðar, og hefir búið
þar siðan. Einar var ávalt elju-
maður. hinn mesti, og var fljótt
bjargálna. Hann eignaðist 6 börn
með kionu sinni og eru 4 þeirra
enn á lífi. Marteinn sjómaður í
Hafnarfirði, Guðríður og Guð-
björg báðar giftar í Hafnarfirði'
Og ólöf gift í Reykjavík.
Konu sína misti Einar sál. fyrir
tveiin árum síðan, og var hún
þá búin að stríða við vanheils'u
á annan tug ára. Engan eigin-
mann er hægt að hugsa sér betri
en Einar sál. reyndist konu sinni.
Frh. á 4 .síðu.
/