Alþýðublaðið - 06.01.1941, Blaðsíða 3

7?
MÁNUDAGUR 6. JAN. 1941.
Morskur fallbyssubátur norð
ur í tsha.fi afstýrði innrás.
—--------- .4LÞÝÐDBLA3IÐ-----------------—
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4902: Ritstjóri. 4901: Innlendar íréttir. 5021: Stefán Pét-
ursson (heima) Hringbraut 218. 49p3: yilhj. S. Vilhjáms-
son (heima) Brávallagötu 50.
Afgreiðsla: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4900 og 4906.
Verð kr. 2.50 á mánuði. 10 aurar í lau i
AI, ÞÝÐUPRENTSMIÐJAN í
I
© '----;-----------—---------------«———-----♦
Dagsbrún stendur einangruð.
'P FTIRFAKANDI GREIN er eftir K. W. Bliss, fréttarit-
ara „Evening Standard“ í London, sem dvaldi hér í
sumar og skrifaði greinina um brezka setuliðið hér á landi,
sem birtist í Alþýðublaðinu nokkru fyrir jólin.
Þessi grein var í „Evening Standard“ þ. 19. nóvemher
síðastliðinn.
SKORUNIN til stjórnar
Dagsbrúnar, sem samþykkt
var í gær1 á fundi í málftmdafé-
lagi Alþýðuflokksverkamanina í
Dagsbrún, um að stjórn Dags-
þrúnar láti fara fnam nýjia al!s-
herjaratkvæðagreiðsiu um inn-'
göngu félagsins í Alþýðusam-
band fslands, var ekki borin friam
að ófyrirsynjiu.
Það þýðir ekki að vera að
dylja það, að nokkuð vonleysi
hefir gripið um sig í röðum
verkamanna um að hægt verði að
leiða þá deilu, sem efnt var til
á nýjársdag, til lykta með sigri,
og maðuir verðiur þess áþreifan-
lega va;r, að ein af aðalorsökun-
lum, sem verkamenn tielja að sé
fyrir þessu, er sú, að Dagsbrún
stendur einangruð. Hún getur
ekki stuðst við samtakasíyrk
annara veTfoalýðsfélaga vegna
þess, að hún hefir sjálf neitað
að starfa með þeim í lailsherjar-
' samtiökum alþýðunnar.
Þetta kom ]íka mjög fram við
umræðurnar um verkfallið á
fundi verkamanna í gær1. Þeir
bentu á það, að þá sigra, sem
Dagsbrún hefiT unnið á undan-
Sörntum árum, hefir hún fengið
ekki aðeins fyrir innri styrkleika,
heldur og í sameiginlegri baráttu
með öðrum samtökum verka-
lýðsins innan Alþýðusambands
íslands. Þeir bentu líka á það, að
það er ekki aðeins að þetta fé-
lag þeirra se klofið í fjóra flokka
og að félagið getur því ekki veitt
hagsinun amálum verkaman na
nógu. öfluga forys'tu, hekiur á
hún ekki sterka talsmenn í öðr-
um samtökum, og það er í fyrsta
skipti síðan 1916.
Það er að- vísu ekkii nema eðli-
legt, að þessar raddir séu mjög
háværar, þar s-em Alþýðxiflokks-
verkamenn ei‘u: saman komnir.
Þe'r hafa alla tíð barizt fyrir því,
að ekki væri vikið út af hánum
gainlá baráttugrundvelli Diags-
brúnar. Þeir hafa bent á hinia
mikTu hættu, sem hagsmunum
verfeamanna og siamtökum þeirra
starar af klíkustarfsemi kommún-
ista í félögunum. Þeir hafa vara'ö
við valdastreitu íhaldsins innan
verkalýðsféJagánnia. Þeir börðust
gegn því, að Dagsbrún væri
sli .in úr tengslum við Alþýðu-
sainbandið, og .þeir börðust fyrir
því fyrir fáúm vikum,.. að Dags-
brún . gengi í Alþýðusambaudiö.
En meirihluti þeirra manna,
sem tekið hafa þátt í atkæðar
greiðslum .um þessi miklu hags-
munainál verkamannia, hafa hlýtt
annarri forystu. Þeir hafa verið
svo glámgkygnir, að gleypa við
yiirboðum kommúnista í hverju
mál', tilboðum íhaldsins Um þjón-
ustu við hagsmuni þeirra og öll-
um mátefnaruglingi Iiéðins
Valdimarssönar, sem allur hefir
miöast við persónulega valdabar-
áttu þessa manns, sein nú skríð-
ur fyrir stórlöxum íhaldsins með
tilboð um að gefa því hinar fáu
aálir, sem fylgja honum enn, ef
hann fái að vera fjórði maður á
i:s‘a þess við næstu alþingiskosn-
ingar.
Verkamenn í Dagsbrún geta
því lei'tað að orsöfcunum fyrir
því, hvernig komið er fyrir félagi
þeirra, annars staðar en hjá Al-
þýðuflokknum. Þeir ge:a fyrst og
fremst leitað þeirra hjá spell-
virkjunum í íslenzkum verkalýðs-
samtökum, kommúnistum, sem
sáðu fyrstu- frækornum sundrung-
arinnar,og hjá arftökum þeirra í
þeirrj viðleitni og vopnabræðrum
þeirra, íhaldinu og Héðni Valdi-
marssyni.
Það má fullyrða það, að ef
Dagsbrún hefði nú nofið forystu
Alþýðusambandsins, þá hefði
aldrei verið lagt út í þá deilu,
sem nú er háð, á sama hátt og
gert var. Samningamir hefðu
verið betur undirbúnir, málefnin
lögð skýrar fyrir verkamenn til
úrskurðar, og loks, að Dagsbrún
hefði staðið margfait sterfcari
með öll verkalýðsfélög landsins
að baki, ef tiil deilu hefði. þurft
að koma.
En myndin er öðm vísi, sem
,nú blasir við Dagsbrúnarmönn-
um: Félag þeirra er sundrað og
því ekki heilsteypt, þegár það
gengur út í örlaigaríka barátlu
fyrir hagsmunamálunum. Það • á
á fáa hæfa stjörnendur innan
sinna vébanda og lítilsmegandi
samstarfsmenn. Það er því ekki
von á innri styrkleika eðá mátt-
ugum aðgerðum.
Ef til vill hlakka kommúnistar
og íhaldsmenn yfir þessum á-
rangri af síarfi þieirra, en verka-
menn og baráttufélagar þeirra,
geta ekki og nrunu ekki ,taka
pátt í þeim fögnuði. Þeir sjá yf-
ir þrjátíu ára starf fátækra verka-
manna eyðilagt og verkamennina
standa vanmrliausa í lífsbarátt-
unni. Hins vegar er á engra færi
að hefja hið nýja uppbyggingar-
starf nema verkamiannianna
sjálfra, og það geía þeir því að
eins, að þeir hætti að hlatipa
eftir vafurlogum pólitískra speku-
lanta í verfoálýð s sann tökunu m.
Bæjarráö
samþykkti á fundi sínum s.l.
föstudag, að leggja til, að bifreið-
um verði bannað að nema stað-
ar í Ingólfsstræti milli Bankastr.
og Hverfisgötu, nema meðan afgr.
fer fram.
Juarez
heitir söguleg stórmynd, sem
Nýja Bíó sýnir núna. Sýnir hún
þætti úr ævisogu Benito Juarez,
frelsishetju Mexico. Aðalhlutverk-
in leika: Paul Muni, Bette Davis,
Brian Aherne og Claude Rains.
LÍTILL, rorskur fallbyssubát-
ur baít enda á útvarpanir
veðurfregna til Þýzkalands frá
veðurathuganastöðvum á Græn-
landi og í eyjunni Jan Mayen,
sem er norðan við heimskauta-
baug.
Á þessum stöðvuin voru um
íeið gerðar uppíækar birgðir af
flugvéiabenzíni og hergögnum.
Nákvæma frásögn af þessu þýð
ingarmikla verki er ekfci hægt að
birta fyrr en eftir stríð, ef það
verður' hægt þá. En það er hægt
að skýra frá því í aðaldrátfum.
Þegar Þjóðverjar réðust imn í
No.reg, var fallbyssubáíuriinn Frið
þjófur Nansen, 1700 toun að
stærð, heitinn eftir hinum fræga
landkönnuði, við landhelgis'gæzlu
hjá Spitzbergen. Eftir að Bretar
tóiku ísland hernámi, kom slrip-
ið hingað til þess að hafa sam-
viinnu við herlið.vort.
Siðastliðið sumar varð þa'ð
Ijóst, að Þjóðverjar fengu þýð-
ingarmiklar upplýsingar um veð-
urfar frá Grænlandi, sem er
döinsk nýlenda, þar sem fáeinir
Danir og Norðmenn dvelja við
fiskiveiðar og aðrar veiðar. Eftir
bertökuna varð það Ijóst, iað þess
ar veðurfregnir voru óvinunum
mj'ög mikils virði.
Raunar var þiað almennt álit,
að Hitler frámkvæmdi hernám siít
á Skandinavíu og Niðurlöndum
samkvæmt veðurfre.gnum frá þéss
um norðlægu stöðuni.
Þegar yfirstjóm brezka hers-
ins ákváð aö koma í veg fyrir
sendingu þessara veðurfregna var
Friðþjófur Nansen valinn til þess
að framkvæma verkið. Valinu réði
það, áð þetta skip var kunnugt
á þessum slóðum, gat siglt gegn
um ís'og sénnilegt þótti, að vel
yrði tekið' á móti því i Græm-
landi, þar sem svo mar'gir Norð-
mienn vom þ.ar saman komnir.
Ekki er vert að skýra frá þátt-
töku Breta í þessum leiðaingri
að öðiru leyti en því, að ofur1-
l'ítið landgöngulið fór með Norð-
mönnum, sein voru undir’ stjórn
þekkts herforingjia í norska hern-
ám.
Fengsælasíur varð hann í sept-
embennáouði, þegar fregnir bár-
usí um þiað, að norskur seiveiði-
bátur,- Furienak, með hjálparvél,
140 toinn að stærð, sem þá var í
hömdum Þjóðverjia, hefði lagt af
slað frá Kaupmannahöfn 15. ág-
gúst með finnn Dani innanbiorðs
og ýmisleg grunsiamleg áhöld.
Friðþjófur' Nansen lagði aE stað
á eftir bátnum frá íslandi til
Grænlands og kom til Mackenzie
Bay 5. september, þar 'sem skips-
verjar’ eyð'lögðu rafa’ 'nn ídianskri
útvarpsstöð, rifu bygginguna og
höfðu á brott með sér' ýms á-
höld. Sama gerðu þeir daginn eft-
íir i El'ady-Sf, í'ríing Oskar's Sound
Én hvergi urðu þeir varir við
Furenak þar, en 7. september sáu
skipverjar kofa o'g fjögúr tjöld
á ströndinni við Fleming Sound,
sem er veiðist-aður Niorðmamna
á venjalegum tímum. L,andgön,gu-
lið fór, í liand og fann þar fjóra
af Dönunum fimm ásamt mik.1-
um birgðum. Fureniak hafði sett
þá þarna á land og lagt af stiað
fyrir tveim dögum aftur til Nor-
egs, til þess (leins og seinna korn .
í ljós) að sækja stærri leiðangur.
Danirnir höfðu meðferðis tæki ■
og útbúnað til þess að reisa fjór-
ar veðurrannsóknarstööviar, tvær
scndistöðvar, margar vélbyssur,
17 kúlubyssur, geysimiklai skot-
færabirgðir, verikfæri til að búa
til víggirðingar, 20 pör' af sikíðum,
sex hundásleða, 20 tonn af kol-
um, 'v-etni í l-oftbelgi til veðum
athugana og mifelar birgðir af
matvælum. Þeir v-oru -ekki byrjað-.
ir að reisa veðurathuganastöðina.
Danimir voru teknir tii fa-nga
og fluttir um borð ásamt birgðum
þeirra. En kofa þeirra -og kobun
var br-e'nnt.
Friðþjófur Nansen kom til Rvík
ur 10. S'eptember.
Friðþjófur Nansen fór í aninan
leiðangur qg í það si-nn til eyjar-
iin-nar, Jan May-en, sem er 300
mílur niorður af: íslan-di. Þar var
norsk stöð enn aö senda veður-
fr-éttir til Troms-ö, sennil-ega ó-
vitandi þess, að Þjóðverjar f-engu
fréttirnar. Lan-dgöngulið fór þar
í land í þungum sjó kl. 10 að
kvöldi dags, flutti s-endistöðina
nm borð, ásamt möinnunuin og
bronndu stöðina og.. kofamit
í rökkrinu s-ást iandgöngulið-
inu yfir liíla varastöð í uiu 300'
meíra fjarlægð, -en. seinna k-om
i’aHbyssubá'urinn þar við og -eyði-
lagði þá stöð líká. En raf-all-
inn er um þessar mundir í n-oi-
ku;n hjá herliði v-oru á íslandi.
' Einu sinni var stungið upp á
því, að skilja eftir Breta o-g N-orð-
memi á Jan Mayen og hafa sendi-
stöðina í gangí, en erfiðleikamir í
sambandi við að hafa þar h-er-
heild vegna loftárásahættu voru
svo miklir, að hætt var við þá
hugmynd.
Friðþjófur Nansen fór aðra
ferð til GrEenlandsstranda. Við
Forgilabu var sendistöð eyði-
lögð og mennirnir fluttir í biurtU.
Sama var endurtekið á norsku
refavéiðistöðinni við Maokenzie
Bay og -dönsku stöðinni við Elía-
dya, og m-ennirnir, sem störfuðu
þar, að meðtöldum dýrafræðingi,
sem en-ga samúð hafði með naz-
isíum, v-oru fíuttir á skipsfjöl á-
samt hundaeyki og lifandi hvít-
um^refum.
Ég hefi séð tömdu hundana í
brezkum herbúðum á íslandi. Þeir
eru orðinir sv-o tam-dir, að siumir
þeirra rétta frarn löppinia íkveðju
skyni. N-orskir fótgdnguliðar, sem
settir v-ofu í hina frægu Yorks-
hirehendeild, eru nú að æfa þá í
sléöadrætti, til þess að nota þá
ti! aðdrátta í vetur.
Æfingin er innifalin í því, að
láta huindar.a hlaupa út um sv-eit-
ir. Það er algeng sjón að sjá
hiundana draga á eftir1 sér morska
hermenn á Teiðhjólum um þjöð-
v-eginn með 20 enskra míina hraða
á kiukkustund. Oft detta hjól-
r-eiðamennirnir af hjólunium, þeg-
ar hun-darnir eru í verulegum
galsa.
Gól þeirra á nóttunni heldur
sfiindum vöku fyrir1 félki, stem
býr í nágrennÍHU. og ef hcir eru
ekki teknir ti! æfinga á hin-
um ve-njúlega tíma á daginn
stinga þ-eir trýninu út úr byrg-
inu og góla ámátlega.
í éihni af ferðum sínum fann
Friðþjófur Nans-en norska s-el-
véiðarann Velekari. Sakir þess,
að s-kipshöfnin vildi fara til Nor-
egs þar sem hún hlaut að fall-a
ií hendur Þjóðverja, var húnhand
tekin. Það er sennilega í eina
kkiptið í 'þessu stríði, sem landar
Frh. á 4. síðu.