Alþýðublaðið - 11.03.1941, Blaðsíða 2

ÞRIÐJUDAGUR 11, MARZ 1941
ALÞÝÐUBLA0IÐ
(Niðurlag.)
Skattfrelsislögi'n eru enn
í gilrdi, Og pótt liðnar séu þrjár
viktur, síðan alþingi kiom saman,
hefir hæstvirtur ráðherra enga til-
lögu lagt fram um afnám þeirra,
enda er tekju- og eignaskattur í
fjárlfrv. áætlaður aðeins þrjár
millj. króna.
' Aðalefni skattfrelsislagainna er
þetta:
1) Otgerðarfyrirtæki (félög) fá
skattfrjáls 90«/o af því fé, sem
þau Ieggja í vanasjóð.
2) Heimilt er að fella niður út-
svar á togarafyrirtækjum, en sé
lagt á þau útsvör, má það ekki
vera hærra en það var 1938, en
þá greíddu togarafyrirtækin sam-
tals aðeins 40—50 þús. kr. í út-
svar hér i Reykjavík.
3) Tap, sem útgerðarfyrirtæki
hafa orðið fyrir síðan 1931, má
’draga frá við ákvörðun skátt-
skyldra tekna.
Pegar þessi lög voru sett átti
útgerðin, togaraútgerðin sérstak-
lega og raunar yfirleitt, við miklia
fjárhagsörðugleika að stríða þó
að nokkur fyrirtæki hefðu stöðugt
komizt sæmilega af. En yfirleitt
hafði orðið mikið tap á rekstr-
inum vegna aflabrests, verðlækk-
unar og markaðsörðugleika. Lög-
in voru því eðlileg, þegar þau
voru sett, og tilgangur þeirra sá
einn að gera þessum fyrirtækjum
kleift áð komast á réttan kjöl.
En nú er ástandið gerbreytt orð-
ið. öll togarafyrirtækin, eða því
sem næst, hafa gneitt að fullu
skuldir sínar og flest safnað gild-
Um sjóðum, að auki. Þær for-
sendur, sem lögiu voru reist á,
eru bUrtu fallnar. Það, semtelja
mátti réttmætt og eðlilegt, þegar
lögin voru sett, yrði hróplegt
misrétti og ranglæti nú. Allur
almcnningur ber þungar byrðar'
tolla og skatta. Beinir skiattar á
láglaumafólki og fólki með miðl-
Ungstekjur hafa verið auknir.ein-
mitt vegna skattfrelsisins. Segj-
um að þetta hafi verið óhjá-
kvæmilegt á sinum tíma. En nú
er ekki um það að ræða. HvaÖa
vit er í því að hafa einmitt
stríðsgróðann skattfrjálsan, en
hvem smápening almennings
skattaðan og tolliaðan? Swo búið
má ekki lengur standa. „Hver
maður sinn skammt“. Þjöðstjórn-
in Iýsti yfir því, að allir ættg
jafnt að taka á sig byrðar erf-
iðleikanna, hver eftir sinni getu,
Skömmtun hefir verið Upp tekin
á ýmsUm helztu nauðsynjum, að
visU svo rífleg, að fyrir flesta
hina efnalitlu hefir verið erfið-
ast að borga skammtinn, en fyrir
hina efnaðri að torga hionum!
En sleppum gamni. Ég vil ekki
trúa þvi, að ætlun hæstv. rikis-
stjórnar hafi verið sú, að þessi
xegla ætti uðeins að gildia, þeg-
ar hart er í ári, og aðeins fyrir
þá, sem erfiðast eiga. Ég ætla,
að hún eigi að gilda jiafnt, þó
að vel ári fyrir einstaka menn
og stéttir. Þeir, sem mest græða, .
eiga að taka á sig mest af byrð-
unUm. t
i Ég vil vona, að það sé ekki ætl
un hæstvirts fjármálaráðherra að
togaraútgerðin eigi að geta kiom- j
izt hjá því að greiða skatt með
því að leggja fram upphæð, sem
svarar einni góðri sölu í Eng-
landi, til sjómannaskóla. Hæst-
virtri ríkisstjórn ætti ekki að
verða nein skotaskulid úr því að
Dið verðnr að nota stríðsnröðain
tii að trjrggia atvinnlít laidsiis.
\ -------«----
Ræða Haralds Gnðmundssonar við fyrstu um-
ræðu fjárlaganna á alþingi þ. 6. marz 1941.
reisa skólann, ef ríkissjóður fær
réttmætan skatt. - .
TiIIögur Alpýluflokkslus
i skattamáluuuni.
Má vera að hæstvirtur ráðh.
segi, að því hafi hann ekki flutt
mál þetta, að milliþn. hafi nú
skattalöggjöfina til lathuguinar.
Mér er kunnugt um, að bæði
fulltrúar Alþýðufíokksins og
Framsóknarflokksins hafa þegar
fyrir nokkru lagf þar fram á-
kveðnar tillögur, en ég veit ekki
til að fulltrúi Sjálfstæðisfloloksins
hafi gert það ennþá, og er þó
vissulega tími til kominn, þar
sem liðnar eru nær þrjár vik-
ur af þingtímanum.
Meginatriði í tlllögum Alþýðu-
flokksfulltrúans í nefndinni eru
þessi:
i , 1) að skattfrelsislögin verði
afnumin,
; - , 2) að ákveðinn hluti þess,
sem lagt er í varasjóð, verði
pkattfrjáls,
3) að það fé, sem lagit er
I nýbyggingarsjóð, til þessað
! | lenidumýja skipastólinn, fiski-
1 í flotann, njóti sérstakra íviln-
! Una frá skatti, endia sé tryggt
lað fénu verði eingöngu var-
fið til þessa,
4) að á skattskyldar tekj-
i iur, sem fara fram úr ákveðmu
hámarki og ekki eru lagðar
; í nýbyggingarsjóðinn, sé
. lagður stighækkandi stríðs-
gróðaskattur, til viðbótarhin-
; |um almenna skattstigia, og
! ; skiptist skattmlnn milli rík-
i issjóðs og hlutaðeigandi sveit
jar- eða bbejarféliags. Útsvör
I , tog skattar fari þó aldrei ýf-
i ir 90% af tekjunium.
5) að skattar á láglauna-
; ; fólki iog fólki með miðlungs-
(tekjur verði Iækkaðir nakkuð,
, persónufrádrátíur hækkaður
jog tillit tekið til rýrnunar á
verðgsldi peninga til Ilfs-
iþarfa við ákvörðun skattsins.
Ég mun að sjálfsögðu ekki
ræða þessar tijl öguir nú, vildi að-
eins láta það koma fram, að
ídrátturinn á því, að málið kiomi
til alþingis, stafar ekki af því,
að Alþýðuflokkurinn háfi ekki til-
lögur sínar tilbúnar. En í fram-
haldi af því, sem ég sagði áð-
ur tum nauðsyn þess að nota gröð-
ann til að tryggja undirstöðu at-
vinuuiífsins, vil ég aðeins benda
á,' að hlvergi er þessi nauðsyn
meira aðkallandi en á sviði sjáv-
arútvegsins. Það er alkunnia, að
flest hinna stærri skipa, togarar
og línuveiðiskip, eru gömul, dýr
í rekstri og viðhaldi, jafnvel
hættuleg, og hljóta að verða al-
gerlega ónpthæf innan skamms
tíma. Einmitt þess vegna er það
blátt áfram lífsnauðsyn, að ráð-
stafanir séu gerðar nú þegar til
þess að tryggja það, að unnt
verði að afla nýrra veiðiskipa
í þeirra stað sem allra fyrst.
Auk þess er þegar höggviðstórt
skarð í flotann. Einn togari fórst
í haust. Anuar er nú talinn aA
Bátar og smærri skip týna og
tölunui, og er skemmst að minn-
aist tjónsins af ofviðrinu nú fyr-
ir nokkrum dögurn. Þessi skörð
þarf að fýlla o|g auka við.
Auk þess er hætt við, ef gróða-
féð ekki er sett fast til slíkra
framkvæmda, að það beinist í
aðrar áttír. Vextir bankamna
freista ekki. Nú þegar er farið
að bera á því, að keypt séui
upp hús, iöðír, jarðir o. s. frv.
Verður þetta til að ýta Undu’
alls kyns spákaupmennsku og
auka á verðbólguna, sem eimnitt
ríður á að halda í skefjum.
Ráðstafanír tíl að halda
dýrtiðiHÐi I skefjnm.
Kem ég þá að aninari hlíð á
sama máli. Segja má, iað gróð-
inn sé bjarta hliðin, og er sjálf-
sagt að meta hann að verðleik-
Um. En ástandið hefir líka sín-
ar dökku hliðar, þó að eihgöingu
sé á það litið frá sjónarmiði fjár-
hags- og efnalegrar afkomu. Dýr-
tíðin hefir aukizt hröðum skref-
um, og ekki verður annað séð
en hún haldi áfram að aukast,
ef ekki verða gerðax sérstakar
ráðstafanir til að koma í veg
fyrir það. Af vaxandi dýrtíðleið-
ir hækkandi framleiðslukostnað
og vöruverð innanlands, sem
eykur aftur dýrtíðina, og svo fcoll
af kolli. Er Ijóst, að slíkt kapp-
hiaup getur ekki endað nema á
einn veg: að framleiðslukostnað-
urinn verði meiri en svo, að sölu-
verð afurðanna erlendis nægi til
að gneiða hann, því að engin
skynsemi er í þvi að ætla, að
það haidi stöðugt áfram að
hækka. Einhverntíma stöðvast sú
hæfckun, að striðiinu liofcnu, ef
ekki fyrr.
Síðasta strið íærði okkur glögg-
lega heim sanminn í þessu efni.
Fyrsta stríðsárið, 1915, var þá,
siem nú, mesta velti- og gróða-
ár. Útfiutningurimn tvöfaidaðist
að Vfcrðmæti og komst upp i
40 milljónir kr. Verzlunarjöfnuð-
UTinin var hagstæður um 15
millj. kr. Sparisjóðirnir fylltust
af peningum, eins og nú. —Dýr-
tíðin jókst, hægar í fyrstu en
verðhækkun útflutningsvara, mat-
vöruvísitalan hækkaði um 30 stig
fyrstuí 12 mánuði stríðsins. Ann-
að stríðsárið, 1916, var sæmi-
legt ár. En svo snerist allt við.
Dýriíöin magnabist. Framleiðsiu-
kostnaðurinn hélt áfram að auk-
ast, og meira en útflutningsvísi-
talan. •’ Var þó hvorki Um a‘ð
kenna sköttum, né kauphækkun,
þvi aþ hún náði ekki dýrtíð-
inmi fyrr letþ löngu eftir stríð.
Samt var framfæírsluvísitialan
komin upp í 340 árið 1918, en
útflutningsvísitalan nam þá að-
eins 240, hvorttveggja miðað við
100 árið 1914. Enida var þá stríðs-
gróðinn fljótúr að hverfa.
Nú er svo að sjá sem við
séum á sömu leið. Þróunin er
aðeins miklu örari. Matvöruvísi-
talan hækkaði fyrstu 12 mánuði
þessa striðs um 53 stig, eða nær-
fellt helmingi meira en á sama
tíma í síðasta stríði. Nú má telja
fullvíst að beildarhækkun verð-
lagsins sé orðin 50%, og hefir
þó húsaleigan efckert hækkað og
nokkrir aðrir liðir lítið.
Samkvæmt útreikningi hagstof-
unnar var matvöruvísitialan í
janúar komin upp í 168 stig. Inn-
lendar matvörur höfðu hækkað
úr 100 í 172, en eriendar úr 100
í 158.
Matvöruhækkun er þvi stórum
meiri en verðlagshækkun yfirleitt,
og sérstaklega er það athyglis-
vert, að veröhækkun innlendra
matvara er orðin miklwm mun
meiri en erlendra. Þetta er þeim
mun athyglisverðara, þegar þess
er gætt, að um 3/4 af því fé, sem
Reykvíkingar nota til matarkaupa
'gengur til kaupa á innléndum
vörum, en aðeins 1/4 fyri’r útlend
ar.
Samkvæmt nóvember vísitölu
niam þá verðbækkun á árskaupum
af innl. matvörum 754 kr. og áer-
lenidum 208 kr. fyrir meðalfjöl-
skyldu í Reykjavík miðað við
verðlag í jan.—marz 1939. Og
síðian hefir verðið enn hækkað
og heldur áfram að hækka.
, Það er alveg Ijóst, að í
i ^ fullkomið óefni er stefnt, ef
usvo heldur áfram. Að því er
; 1 erlendu vömmar snartir tel
, ég líklegustu leiðina til að
1 hafa hemil á verðhækkuninni
lað ríkið tæki að sér innkaup á
1 nauðsynlegustu vörunum og
. , iað tollar á þeim séu afninmd
ir með öllu. Að því frágegnu
isé ég ekki aðra leið en
jstrangt verðlagse ftirlit, er
einnig taki til farmgjalda.
I þessu sambandi vildi ég
spyrja hæstvirtan ráðherra. hvort
hann hyggst enn að halda á-
fram að innheimta vérðtoll laf
farmgjöldum.
Að því er innlendu ver-
\ urnar srcertir virðist mér
jþurfa að taba regluna um
verðlagsákvörðun þeiira til
gaumgæfilegnar endurskoðun
ar, og láta þær ná til fleiri
vöraiteaunida en nu er. En
það skal játað, að litlar lík-
ur virðast til þess að súleið
sé einhlít, því að það liggur
í auigoim uppi, að framleið-
endur þeirra þurfa auðvitað
lað fá fyrir þær hærra verð,
þegiar framleiðslukastnaður-
ínn eykst. Alþýðuflokburinn
í | hefir stungið iupp á því, að
Itebið sé sérstabt gjald af
, þeim vöram, sem seldar eru
til útlamda með mestumhagn-
| aði, og það fé, sem þannig
1 fæ< t, notað til að lækka og
ihatda niðri útsöluverði á
þeim íslenzbum vörium, sem
í j þýðingarmestar era í rreyslu
lalmennings.
Að minni hyggju verða aðal-
viðfangsiefni þessa þings í inn-
anla'ndsmálum, skattmálin ográð-
stafanir gegn dýrtíðinni. Undir
því, hvernig þau verða leyst, er
þáð að mikliu leyti komið, að
hverju gagni sá mikli gróði, sem
striðið hefir fært og enn færir
þjóðinni, verður.
Ég gerði mér vonir Um að hæst
virt ríkisstjórn myndi þegar í
þingbyrjun leggja fram ákveðnar
tillögur í þéssUm málum, ekfcert
bólar á þeim ennþá. Og á fjárl.
frv. og ræða hæstvirts fjármála-
ráðherra verður ekki séð, að hann
geri ráð fyrir nokkrum sér'stökum
aðgerðum í þessUm efnum. Þetta
má ekki svo til ganga. Hvervik-
an siem líður, án þess að eitt-
hvað sé aðhafst, getur orðið dýr.
Ég vil í lengstu lög vænta þess
að hæstvirt ríkisstjórn og stuÖn-
ingsflokkar hennar geti orðið
sammála Um skjóta og heppilega
lausn á þessum málum.
Það er engu minmi vandi að
gæta fengins fjár en að afla
þess.
Það þótti lítill búhnikkur, þeg-
ar mögru kýrnar atu Íeitu kýrn-
ar. Hitt væri þó ennþá slysa-
legra, ef svo skyldi til takast,
að feitu kýrnar ætu sig sjálfar.
( Á hverju eiga þá þær mögriu
að lifa?
Næsti háskólafyrirlestur
sænska sendikennarans, phil.
mag. Anna Ostermann, verSur næst
komandi miðvikudag kl. 8.15 í 1.
kennslustofu Háskólans. Er þetta
fimtugasti fyrirlesturinn, sem
ungfrú Anna Ostermann hefir hald
ið við Háskólann. Efni verður:
fslenzk endurnýjunaráhrif í
sænsku menningarlífi. Öllum er
frjáls aðgangur.
/
UTBOÐ
Vatnsveita Akraness.
Þeir, sem vilja gera tilboð um kaup á pípum, tengi-
stykkjum o. fi. fyrir Vatnsveitu Akraness, vitji út-
boðslýsingar til undirritaðs.
Finnbogi R, Þorvaldsson
Asvallagötu 79.