Alþýðublaðið - 31.05.1941, Blaðsíða 3

mmABDAom m. hai tm.
|---------- liMÐSBHSil-----------------------t
Ritsíjéri: Steíán Pébumaon.
Rítriðánu AJþýfeteteiwi ri« HvesriSsgötu.
msasar, 4Báte&tei. 49«L: Budoiter fe^ter. 60*1: Steáte Pte
umniea Otenm) liiteotewai 218. 4S®3: YW4. & T9Ntee»-
sœn Oaataa) BrávaltogSfe Sð.
Afgs-eiSsla: AlþýSuhtetea vH5 Hver&fiSte.
OsaEír: 4338 cg 4ð3S.
TerB fcr. 3.00 4 raánuSi. 15 sorar 1 lawsassWKa.
ALÞÝÐUPRKNTSMIÐJAH H. V.
I
®--------------------------------------------♦
Aðsetursstaðnr ríkisstjóraas.
----------------«-----
á sönrni stöðuin og hin heiðnu
V IÐ erum í þann veginn aö
stofna til virðulegasta em-
beettis o.g hins þýðingarmesta,
æan nokkrn sinni hefir verið
Btofnað til á íslandi.
Það á, innan örfárra daga, að
velja hinn fyrsta ríkisstjóra, en
hann á að verða fyrinennari for-
seta hins íslenzka lýðveldis.
Það ætti að vera öllum ljóst,
»ð það þarf, að öllu leyti, að
búa að þessu mikla embcetti af
hinni mestu kostgæfni. Hinu
verður svo hamingja þjóðarinnar
«ð ráða, hvort valmenni og sann-
«tr höfðingi á alla lund velst til'
þessa embættis á hverjum tíma.
Fyiir alþingi verður lagt næsiu
daga frumvarp um rílrisstjóra.
Var það birt hór í blaðinUi í
bg virðist í fljótu bragði að þar
sé rétt stefna upp tekin. En um
þetta mun og verða rætt á al-
Þingi.
Svo virðist, að ekki muni verða
miklar deilur um þaö, hver val-
inn verði til ríkisstjóra. Hins veg-
«r eru menn nú farnir að deila
■II hart uni, hvar bústaður ríkis-
stjórans, og síðar forsetans, eigi
■ð vera.
Tvær tillögur hafa kiomið fram:
Bessastaðir og Frikirkjuvegur 11
hór í Reykjavík.
Maður skyldi ekki ætla, að
svona mál skifti flokkum, eða að
menn tækju afstöðu til þess eftir
f>ví, hvar í floklri þeir standa,
enda fráleut. Hins vegar hafa
blöð Sjálfstæðisflokksins, Morg-
stnblaðið og Vísir, skorið upp úr
ttm það, að þau séu andvíg
Bessastöðum. Tíminn hefir hin.s
vegar lýst fylgi sínu við Bessa-
staði. Morgunblaðið og Vísir
munu vilja að Fríkirkjuvegur 11
verði keyptur og gerður að bú-
stað ríkisstjóra.
Aðalrök þessara tveggja blaða
gegn Bessastöðum eru: að þar
hafi setið umboðsmenn hins
idanska valds, og að við Bessa-
etaði séu því tengdar mjög sárar
minningar í sögu þjóðarinnar, að
ti'á Bessastöðum hafi verið beitt
hinu danska kúgunarvaldi, að
með þvi að búa á Bessastöðum,
verði rikisstjóri of einangraður
og: að það myndi ger:a honum
erfiðara að koma opinberlega
íram.
Alþýðublaðið getur ekki með
nokknu mótí faltízt á neina af
þessum röksemdúm Sjálfstæðis-
flokksblaðanna.
Það er rétt, að Bessastaðavald-
ið gamla var illræmt. En að gera
þetta gamla setur hins danska
valds að setri æðsta embættís-
manns hins frjálsa íslenzka lýð-
veldis, lýsir betur en nokkuð ann-
að fullnaðarsigri okkar í sjálf-
stæðisbaráttunni. Er iog rétt að
minna á það í þessu sambandi,
að þegar kristni var lögtekin hér
á landi, voru kirkjumar byggðar
hof stóðu áður. Það sýndi hinn
mikla sigur hins nýja siðar.
Þó að við eigum dökkar minn-
^ngar í sambandi við Bessastaði,
þá eigum við þær líka mjög
bjartar. Einu sinni vomi Bessa-
staðir eitt af höfuðbólum Smorra
Siuriiusonar, frægasta rithöfundar
og fræðimanns, sem ísland hefir
átt- Mörgum öldum síðar lögðu
fulltrúar danska konungsvaldsins
það undir sig; en við höfum fyrir
löngu síðan heimt það aftur, og
að gera það að aðsetursstað rík-
isstjórans og forsetans væri ekki
nema vottur um hinn fullkomna
sigur okkar. Á fyrri hluta ald-
arinnar sem leið voru Bessastað-
ir aðsetur bezta skólans, sem Is-
land hefir nokkra sinni átt, og
þaðan komu margir beztu frum-
herjar í sjálfstæðisbaráttu okkar,
þar á meðal Fjölnismenn, og
þarna bjó fyrir nokkram áratug-
um einn af skeleggustu forvígis-
mönnunum í sjálfstæðisbaráttu
okkar, Skúli ThoToddsen.
Hveraig er hægt með nokkrum
sögulegum rökum að mótmæla
því, að slíkur staður yrði yalinn
sem aðsetursstaður fyrir rílris-
stjórann og síðar forseta hins
íslenzka lýðveldis?
En staðurinn er líka mjög vel
settur. í fyrsta lagi er það
kostur, að þessi æðsti embæt'tis-
maður íslenzku þjóðarinnar sé
fekki inni í hringiðu Reykjavikur.
Hann á að vera fjarlægur „spill-
ingu kunningsskaparinjs“, en það
nafn hefir kunnur maður valið
klíkuskap og UndÍTTÓðri, sem er
allt of mikið af hér í bænum. I
öðru lagi er ekki langt til Bessa-
staða. Það er ekki lengri leið en
sú, sem viða verður að fara
innan borga erlendis. Rik-
isstjóri eða forseti eiga ekki sí-
fellt að vera að koma opinberlega
fram, en þegar þeir gera það,
er spölurinn ekki langur frá
Bessastöðum tíl Reykjavíkur.
Á Bessastöðum er dásamleg
fegurð- Við staðinn era tengdar
miklar mínninigar. Við eigum að
reisa kirkju hins nýja siðar þar,
sem hið heiðna bof stóð áður!
*♦
IvðiðgkemmtBo
heldur st. Víkingur n. k. mánu-
dagskvöld (aonan í hvítasunnu)
í Góðtemplarahúsinu, og hefst
hún kl. 9i/2.
Til skemmmnar:
ERINDI
SÖNGUR
UPPLESTUR
DANS
Kaup Dagsbrúnarverkamanna verður frá og með 1 já«i
1941, sem hér segir:
Dagkaup kr. 2,22 á klukkustund.
Eftirv. - 3,29 - _
Helgid. - 4,13 - —
Nœturv. (sé hún leifð) 4,13 -
Stjórnin.
frá Siimardwalamefiiái §
Börn sem nefndin hefir ráðstafað á sjúkrahúsið í Stykk-
ishólmi og sveitaheimili á Snæfellsnesi mæti þriðjudaginn
3. júní kl. 8 f. h. við Miðbæjarskólann. Börn á sveitaheimili
í Dalasýslu mæti á sama stað og sama tíma. Börn í Húna-
vikudaginn 4. júní kl. 8 f. h. Börn til Skagafjarðar mæti
vikudaginn 4. júní kl. 8 f. h. Börn til Skagafjarðar mæti
fimrntudaginn 5. júní kl. 8 f. h. ,
Snndnámskeið
hefjast að nýju í Sundhöllinni priðjudaginn 3. júní.
Þátttakendur gefi sig fram sem fyrst, Upplýsingar
í síma 4059.
ATHS. Að gefnu tilefni skal þess getið, að
námskeið verða ekki haldin í Austurbæjarskólanum
í sumar.
SUNDHÖLL REYKJAVÍKUR.
Vegaylnnukanpið:
ðlafnr Tbors leynði ríkisstjórniu
samniBpm ?ið jUpýðnsambandið
-----«------
Það kesfaði áiHk við haim að M
kaupfð kækkað um eiaa 10 aara.
i
-----4------
RÓMVERSKI skóli 16. aldar-
innar, sem myndaðist út frá
meistaranum Palestrina, virðist
nú á tímum flytja okkur sérstak-
lega raunhæfan boðskap. Fróm-
leiki hans og trúarkyngi era orð-
in aðalsmerki a-capel!a-stílsins,
sem náð hefir hámarki sínu í hin-
um snilldarlegu mótettum Bachs.
Hinn þýzki Palestrina, Handl (eða
Gallus) og hinn spænski samherji
Palestrina, da Vittoria, voru á-
samt fyrirrennara sinum og læri-
meistara upphaf efnisskrár þeirr-
ar, sem dr. Victor Urbantschitsch
hafði sett saman fyrir aftansöng
i Landakotskirkju. Þrjármótettur
fyrir samkynja raddir eftír þessa
merku höfunda vora sungnar af
fjórrödduðUm kvennakór. Tón-
smíðar í þessum fomheiða stil
eru feiknlega vandfl'uttar, og er
það alls ekkert tíltökumál, þött
fyrstu kynni af þeim verði ekki
tæmandi, bæði fyrir flytjendur og
hluslendur. Tónhæfni kórsins var
jþví beldur ekki i fullu samræmi
við viðkvæmni tónbálksins-
Kirkjuaría Stradella er vinsælt
lag og geðhrifaríkt, fullkomið í
einfaldleik sínum. Harald'ur
Hannesson söng hTutverk sitt
með lipurieik en helzt til mikilli
variæmi. Að síðustu kom „Stabat
mater“ eftir Pergolese fyrir
kvennakór, einsöng, stro'khljóm-
sveit og orgel. Með óvenjulega
fás'kiptum kór og Utilli hljóðfæra-
sveit tekst höfundinUm að ná.
fram eftirtakanlegum áhrifum,
innfjálgum og listiiegum í senn.
Divina Sigurðssion, Guðrún
Sveinsdóttír og Björg Guðna-
dóttir fóru mjög snoturiega með
einsöngshlutverk sín, einkum hin
siðast nefnda. Fáliða kammer-
hljómsveit, sem lék undir, rann
vel saman við hinar skæra kven-
raddir í hinni prýðilega hljóm-
bæm hvelfingu Kristskirkjunnar,
sem, faguriega skreytt, skapaði
hin ytri skilyrði góðrar viðtöku-
Dr. Urbantschitsch stjórnaði
þessum sögulegu hljóm'eikum
með alúð og umhyggjusemi.
H. H.
HANNES Á HÖRNINU
Frh. af 1. síðu.
við mig. — Hvenær heldurðu að
stríðið hætti? Ég held að það sé
ekki hægt að vinna stríðið fyrir
Hitler.*) Það er ómögulegt að
halda mill.iónum manna í þræl-
dómi árum saman. Ég held að
mannssálin sé miklu sterkari en
skriðdrekar, falltayssur, flugvélar
og allt þetta, sem nú er mest tal-
að um. Sálir þjóðanna eru eins
og straumþung elfa, sem ekki er
taægt að stífla. Hitler er að reyna
að stífla þessa elfi, og færa hana
í nýjan farveg, en við, sem gamlir
erum, vitum, að þetta er ekki
hægt. Ég er ekki sögufróður, en
einhvernveginn hef ég það á til-
finningunni, að sagan kenni þetta
líka.“
SVONA TAILAÐI þessi aldni
maður þarna í sólskininu á Aust-
urvelli í gær. Ég gat ekki stillt
um að hrípa þetta upp handa
ykkur. Þið getið verið honum
sammála eða ósammála, eins og þið
viljið, en margt er athyglisvert af
því, sem hann segir — og aðalat-
riðið fyrir mig er, að gefa ykkur
eitthvað umræðuefni núna eftir
kvöldmatinn. „
*) Meinar: Hitler getur ekki
unnið stríðið.
IDAG lætur Ólafur Thors
Morgunblaðið flytja skýr-
inguna á framkomu sinni gagn-
vart vegavinnumönnum.
Og skýringin er sú, að ef hann
sé sekur, þá sé félagsmálaráð-
herra það líka, því að hann hafi
verið viðstaddur á fundi ríkis-
stjómarinnar, þegar ákvörðun
var tekin um kaup þessara verka-
manna.
Annað hefir ólafur Thors ekki
fram að færa.
Alþýðublaðið fékk eftirfarandi
isvar í miorgun frá félagsmálaráð-
herra af tilefni þessara umimæla
atvinnumálaráðheraa:
„l fyrsta lagi var ég í algerum
minnihluta við ákvörðun kaup-
gjalds vegavinnumanma.
I ö&riu lagi: Til þess þurfti
niokkur átök innan ríkiss’tjóriiar-
innar, að fá gmnnkaupið hækk-
að úr 90 auram í 1 krónu á
klst-
I þriðja lagj: Ríkisstjórnin fékk
engar upplýsingax frá atvinnu-
málaráðheirra um samningsupp-
kast það, sem vegamálastjóri og
fulltrúar Alþýðiusambandsin«
höfðu feomið sér saman Um-“
Menn sjá því, hvemig í mál-
inu liggur.
Ólafur Thors atvinnUmálaráð-
herra leyndi rifeísstjómina þvi, að
hann var raunveralega að rifta
samtoomuiagi, sem hann hafði
staðið að að geri var við Alþýðu-
sambandið og full ástæða var til
að ætla, að samþykkt yrði af at-
yinnumálaráðuneytinu.
Ólafur Thors vildi enga hæfck-
un. Hann ætlaði að halda saima
lága taxtanum og í fyrra og „það
toostaði átök“ að fá þessari á-
kvörðun hans breytt.
Ólaflur ThoTs hefir enga afsök-
un fram að færa. Hann er sann-
ur að þvi að halda Uppi iðju
kaupkúgarans innan ríkisstjóm-
arinnar; enda ekki von á öðru
úr þeirri átt-
Samhandstíðindi,
blað Alþýðusambandsins, er ný-
komið út. Þar eru birtar skrár um
lágmarkskaup í júní 1940, samn-
ingar um stríðsáhættuþóknun o.£L