Tíminn - 09.07.1963, Síða 9

Ezra Pound
söngur um stríð, öðru nær, held
ur hið naprasta háð. Það gerir
mikla lukku í París. Ungu,
brezku leikskáldin skrifa alls
ekki fyrir sjónvarp, hvorki t.d.
Osborne né Wesker, en Harold
Pinter hefir skrifað lítið eitt
fyrir það. Þau kjósa auðvitað
flestra hluta vegna að skrifa
fyrir leiksvið. Þannig hafa þau
möguleika á að fá allt að 50
þúsund pundum fyrir leikrit,
en varia meira en tvö þúsund
fyrir sjónvarpsleikrit. Yfirleitt
eru það sérstakir menn, sem
semja fyrir sjónvarpið og
þeirra verk sjást ekki annars
staðar. En nú því við minn-
umst á leikskáldin, þá frétti ég
um daginn mér til mikillar
hryggðar, að einn af okkar
beztu, ungu leikritahöfundum
lézt á dögimum, John Whiting.
Þar misstuoi við góðan mann
fyrir aldur fram.
— Þér minntuzt á það áðan,
að þér hafið á sínum tíma skrif
að um Ezna Pound í Criter-
ion. Kynntuzt þér Pound?
— Já, ég fékk sérstakt leyfi
til að heimsækja hann og eiga
viðtal við hann á spítal'anum í
Wæshington, þar sem honum
var haldið í mörg ár. Þegar
hann var tekinn til fanga í
stríðslok og átti að lögsækja
hann fyrir föðurlandssvik,
urðu skáld í Bandaríkjunum
sem víða annars staðar til að
biðja honum griða, og það
þótt þeir væru andstæðingar
hans í pólitík, svo sem Archi-
baldMac Leish o. fl., sem ótt-
uðust, að hann yrði tekinn af
Hfi. Og gamU Robert Frost
sneri sér til yfirvialdanna og
taldi að það næði engri átt
að láta skáldið deyja i fang-
elsi. Margir vinir og skáld-
bræður hans héldu því fram,
að hann væri svo truflaður á
geðsmunum, að hann gæti ekki
staðið fyrir rétti En slíkan
mann mátti ekki lögsækja að
amerískum lögum. Alltaf var
sama þrjózkan í honum meðan
hann dvaldist í spítalanum og
hann taldi sig vera að berjast
fyrir málstað. En í dag er hann
við sama heygarðshornið og
telur Mussolini hafa haft rétt
fyrir sér.
— Haldið þér, að hann sé
hættur að yrkja?
— Ég veit ekki annað um
það en það sem stóð í viðtalinu
í ítalska blaðinu Epoca. Undar
legt var það, að sum sín beztu
ljóð orti hann í geðveikrahæl-
inu. Það er ekki vlst að hann
sé dauður úr öllum æðum. Ég
hef ekki séð hann í mörg ár.
En ég ætla að sækja hann
heim í Feneyjum í haust.
— Er hann í mestu skálda
tölu?
— Að mínu viti er hann
einn af þremur mestu skáldum
á enska timgu á þessari öld.
Hverjir hinir séu? Það eru T. S.
El'iot og skozka skáldið Hugh
Mac Diarmid, sem er allt of
lítt kunnur út um heim.
— Teljið þér, að einhver brezk
skáld hafi orðið fyrir greintleg-
um áhrlfum eða yrki mjög í stil
Ezra Pound?
— Hann hefur að sjálfsöigðu
haft áhrif á Ijóðagerð í Eng-
landi sem víðar. En það er á
engra fœri að fara í fötin hans.
Ef ég ætti að nefna eitthvert
enskt sfcáld, sem svipi helzt til
Ezra Pound, þá væri það Ijóð-
skáldið Ronald Duncan. Þeim
svipar nokkuð saman.
— Hvað um hina svoiköilluðu
unigu höfunda, eru þeir enn
að horfa reiðir um öxl?
— Það var í rauninni tilvilj-
un, að þeim var gefið þetta sam
eiginlega heiti, þeir tilheyrðu
aldrei neinum sérstölkum skóla
eða stefnu, heldur hélt hver
leiðar sinnar, áttu allir talsvert
vantalað við heiminn og var
full alvara hverjum fyrir sig.
Margur varð hneykslaður á tali
þeirra, og varð gramt í geði.
Amerískur útvarpsmaður
ræddi eitt sinn við einn þessara
höfunda og sagði við hann að
lokum: „En þér sikrifið eins og
rónaútgáfa af Galsworthy — og
það reitir mig til reiði“.
Sigurður Þórðarson,
Egg í Skagafirði:
EFTIR GðMLU
OG FARID ÞÆfl
1. Nú er margt og mikið ritað
og rætt um spillta æsku, og þá
helzt í sambandi við neyzlu tóbaks
og víns og afleiðingar þess. Já,
spillandi eru áhrifin, og full á-
stæða til að reyna að stemma stigu
við þeim. Rætt er um hvað gera
skuli æskunni til hjálpar. Ein leið
er örugg: „Spyrjið eftir gömlu
götunum og farið þær.“ Eru ekki
uppeldisáhrifin spillt? Hvaða á-
hrif höfum við eldra fólkið á æsk
una? Sé tréð heilbrigt, verður á-
vöxturinn heilnæmur, en sé það
sjúkt, mun og ávöxturinn sjúkur
verða. Og úr spilltum jarðvegi
spretta óheilla-ávextir. Því verður
eigi á móti mælt. Jarðvegurinn
sem ungmennin vaxa upp úr er
sjúkur — i því liggur meinsemd-
,n. Því er þörf að gerbylta honum
og breyta, og sá í hann nýju sæði,
hinu lifandi orði Guðs. Víst veit
eg „að hægra er um að tala en í
sð komast“, en fyrst verður að
stýfa af sárustu brodda illgresis-
ins. Allar umræður eru miðað'ar
við æskuna. En ef lækna á mein-
ið, þarf að ná fyrir upptök þess.
Líf þjóðarinnar sjálfrar er sjúkt
og spillt af trúleysi og virðingar-
ieysi fyrir Orði Guðs. Jafnvel þeir
kennimenn eru til, sem þykjást
af því að segja Biblíuna manna-
verk, og taka verði hana mjög
varlega. Eins og allir viti ekki að
hún var fituð af mönnum.
Verið er að taka Drottinn Jesú
burt frá‘ æskunni, og hún svæfð
á kodda andvaraleysis og við hana
sagt: „í sjálfu sér er ekkert synd,
og enginn dómur Guðs. Engin glöt
un, allir frelsast á endanum. Ekk-
ert að óttast. Enginn Guð.“ Slíkt
hefi ég heyrt, og því miður margl
f.'eira af slíku tagi. Að ég ekki
nefni andatrú og guðspeki og þess
háttar kenningar, sem jafnvel
margir prestar reyna að troða 1
æskuna. Eg lít svo á að það sé
andkristilegt, samkvæmt kenning-
um Ritningarinnar að vígja þann
mann til þjónustu kristindóms,
sem þekktur er að andatrú og ber
brigður á gildi heilagrar ritningar.
2. Líf okkar fullorðna fólksins
mótar æskuna, framkomu hennar,
orð og athafnir. Það sem mætir
baminu næst á eftir móðurfaðm-
inum, er talsmáti fólksins. Við
það er talað, jafnvel nýfætt. Þeg-
ar börnin eru fárra mánaða göm
ul má sjá og finna að þau vilja
láta við' sig tala, enda eitt af skil-
vrðunum fyrir þroska þeirra.
Hvað skyldi prósenttala þeirra
heimila vera há, sem barnið er eigi
látið heyra blótsyrði og önnur ljót
orð, jafnvel áður en það kemst
á pallinn? Það er ófagurt að heyra
íólk tala, sem lætur blótsyrði
fylgja hverri setningu.
jMenn heyrast gamna sér með klúr
yrðum og blóti i návist æskunn-
■?r. Það er xvalræði að heyra lít-
wn snáða — naumast talandi —
fara með blótsyrð'i. Hjá börnum
í leik og úti á götum er slíkt eigi
ót'tt. Allt er þetta eðlilegt því svona
er talsmáti hinna fullorðnu. „Af
því læra bömin málið, að það er
fyrir þeim haft". Til eru háttsettir
embættis- og menntamenn, er nota
þessi ljótu orð freklega, og hver
eetur þá ásakað æskuna?
Táknræn' er kæruleysið í þessu
efni, þá sjáift mesta menningar
iækið, sem kallað er. útvarpið,
^ flytur grind) og leiki með ljótu orð
biagði. Þó er fyrir það þakkandi
að til eru heimili og einstaklingar
sem blygðast sín fyrir að hafa
tækið sitt opið. Sagt er: Þið getið
lokað tækjunum. En frá slíku
menningartæki má og á ekkert
að heyrast, sem nauðsynlegt sé að
ioka fyrir.
Við útvarpsnotendur kaupum
það, sem frá því kemur, og eigum
kröfurétt til þess að þaö sé ósvik-
in vara, til ánægjulegrar uppbygg-
ingar og fræðslu fyrir unga og
gamla, já, fyrir alla þjóðina.
3. Áhrifin eru víðtæk, og útvarps
ráð verður að gera sér ljóst, að á
bví hvílir þung ábyrgð. Sá dagur
*emur að allir verða að gera reikn
ingsskil, og pundið er stórt, sem
þessu ráði er í hendur selt. Öll
þjóðin stendur að því. Nýlega sagði
maður í útvarpsráði að nauðsyn-
ægt væri að lengja dagskrána.
Engan annan hefi ég heyrt um
þetta tala, en fjölda marga að
vanda pyrfti meira til hennar.
Það skal viðurkennt að útvarpið
riytur margt fróðlegt, menntandi
og ánægjulegt. En það þarf, og á
að vera allt í öllu — sérstaklega
æskunni til fyrirmyndar.
Erfitt er að heyra æskunni hall-
mælt, sem er yndislegasti sveig-
ur þjóðarinnar, sómi hennar og
framtið. Því varðar mestu að rétt
sé að henni búið. Við, hinir eldri
berum ábyrgðina, því að sagt er:
„Kenn þeim ungu að ganga þann
veg sem hann á að ganga, og þeg
ai hann eldist, mun hann ekki af
honum beygja."
Fyrirmyndin er bezti kennar-
ínn. Orðin megna lítið, ef verkin
ekki tala. Séum við hin eldri sið-
vana, verður æskan það einnig. Ef
íaðir og móðii nota tóbak og vín,
hvernig má þá undrast þó barnið
fieistist til þess. Eða hvernig get-
ui þú átalið barn þitt eða refsað
þvi fyrir það sem þú sjálfur frem
i»r í augsýn þess. Því miður mun
sú smán æði oft eiga sér stað, að
íullþroskað fólk otar víni og tóbaki
að æskunni, en átelur hana síðan
fyrir gjálífi. Dáfalleg siðfræði. Aug
Jjóst er að fullorðna fólkið verður
að byrja, neita sér um vín og
tóbak, og gefa þannig æskunni gott
fordæmi, og margt fleira er í fari
okkar hinna eldri, sem hverfa þarf.
Tóbak og vín, og svívirðilegt orð-
biagð verkar óbeint í leyni, og
eru rætur annarrar spillingar. Vér
arttum að gráta fyrst yfir oss sjálf
um, síð'an yfir börnum vorum.
4. „Oss er mál að rísa af svefni'*
og minnast þessa: „Að orðum vor
|’m verðum vér dæmdir, og af orð-
um vorum verðum vér sýknaðir.“
Hefjumst því handa og strengjum
þess heit að útrýma öllum fúkyrð-
um og formælingum úr þjóðtung-
'inni. Hver einn og ein, byrji á
s.tálfum sér. Takist það, þá er
sigurinn unninn. „Allt megnar sá
er trúna hefir“, þvi að, „Drott-
mn er í veikum máttugur“. Þeir
er ásaka æskuna, minnist orðanna;
„Lrag fyrst bjálkánn úr auga þínu,
og þá muntu sjá vel til að draga
flíslna úr auga bróður þíns.“ —
Auga æskunnar, sem kvartað er
undan.
Margt er það sem truflar æsk
una á þessum síðustu tímum, en
engu minna þá eldri. Gaumur er
eigi gefinn að orðum Drottins, en
kvikmyndir og leikhús stunduð.
Þetta snið menningarinnar dregur
þó margan niður fyrir bakkann.
Og ef til vill kemst hann aldrei
upp aftur. Götulíf bæjanna getur
eigi verið holl uppeldisstöð æsk-
unnar. Til eru börn sem alast upp
að mestu á útigangi og eyðihjarni,
án umönnunar og eftirlitslaus, ó-
uppfrædd þar til barnaskólarnir
t.,(ka við þeim. Þetta er annað við-
horf frá fyrri tíð, þá flest börn ól-
ust upp á sveitabæjum, undir
ströngum aga. Nú eru freistingain
ar fleiri og hætturnar margfaldar.
Því er þörfin meiri á góðu fordæmi
i.g sterkan uppeldisáhrifum, en
svo virðist, sem slakað hafi verið
un, of á taumhaldinu.
Eg man til fyrri daga, þá við
biæður vorum snáðar. Hefðu ljót
orð heyrzt til okkar, myndum við
hafa fengið harða ráðningu. Þeg-
ar ég háaldraður, lít yfir uppeldi
æskunnar, og ber saman við mín
æskuár, er munurinn mikill. Eg
sé ástæðu til að þakka Guði mín-
um hans varðveizlu og handleiðslu,
er við systkinin nutum í foreldra-
húsum. Þá þótti það sjálfsagður
skóli að vera alinn upp í sannri
uú og ótta Guðs. Húslestrar voru
lestnir hvern dag vetrarins og
hvern helgan dag yfir sumartím-
ann. Einnig var okkur börnunum
kennt að þakka Guði við máltíðir.
Bænir móður minnar hafa fylgt
mér alla mina mörgu daga sem ljós
beri guðlegs kærleika. Þær voru
s'ílaðar á orð og fyrirheit Drott-
íiis Jesú. En þar með er ekkf
sagt, að margt hefði ekki þurft
betur að fara á heimilinu.
5. Þrái þjóðin hreinni og siðprúð
uri æsku, pá er nauðsynlegt „að
gefa gaum að orð'i Drottir.s" og
„kenna þeim ungu að ganga þann
veg, er hann á að ganga“. Því
sð Drottins orð eitt getur visað
mnn sanna veg. Ritað er I Matt.
6. 35. „Leitið fyrst ríkis hans og
réttlætis, þá mun allt hitt veit-
ast yður að auki.“ Hver dirfist að
vnntreysta toforðum Guðs? Mein-
ið er að fjöldinn tekur ekki tillit
til vilja Guð's I daglega lífinu.
Hvert sem litið er, til kennimanna
eða leikmanna, fámenni sveitanna
cða fjölmenni kaupstaðanna, eru
undantekningar fáar. Eg spyr:
Getur nokkur bent á það I stjóm-
málaumræðum utan þings eða inn-
an, að i það skíni, hvað sé Guðs
vilji. Eg er hræddur um að hann
sé þar að mestu útilokaður, þótt
bjóðin kalli sig kristna menn-
ingarþjóð. Sé nú svona ástatt um
þessa veglegu stofnun þjóðarinn-
ar — Alþingi, sem vera á I öllu
h'n fegurstá fyrirmynd, sjá allir
hvar þjóð vor er stödd á vegi hinna
eiiífu hugsjóna. „Hvað höfðingjarn
ir hafast að. hinir ætla sér leyfist
það “ Svo virðist sem fjöldinn geri
allt I sínu eigin nafni, ekki sízt
stjórnmálamennirnir, en gleymi
því að þeir eiga Guð að föður.
Eigi virðast blöð stjórnmálaflokk
anna uppbyggja æskuna I siðprýði,
aftur á móti ala þau upp sterka
slriðsmenn. hvern fyrir sína stétt
og sinn flokk en hvetja lítið til
sannleiksástar. Verst er að þjóð-
in lætur sér allt þetta vel líka.
6. Eg bendi á þessa vankanta
ejdri kynslóðarinnar til að sýna
hverju æskan mætir, frá því hún
ryrst lltur dagsljósið. þar til hún
•■ekur við uppeldi nýrra einstak-
.inga. Sem betur fer er þó til
o.iartarj hlið Færi vel á ef einhver
tfjidi lýsa henni, þar sem hún skín
i trúarljóma Guðs kærleika. Hún
Framhald á bls. 6.
T í M I N N, þriðjudagurinn 9. iúlí 1963.
9