Tíminn - 18.07.1963, Blaðsíða 14

ÞRIÐJA RÍKID
WILLIAM L. SHIRER
von Blomberg marskálkur, sagði
beita val'di til þess að fá það, e:n
í þá daga var hann aðeins lítt
þekktur æsingamaður og hermenn
irnir — eins og svo margir aðrir
— höfðu litið á bók hans, eins og
von Blomberg marskálkur sagði
síðar, sem „áróðursrit" og að „hin
mikla útbreiðsla hennar byggðist
á því að menn voru neyddir til
þess að kaupa hana.“
En nú höfðu Wehrmacht-foringj
arnir og utanríkisráðherrann fyrir
framan sig nákvæmar dagsetning-
ar fyrir raunverulegar árásir gegn
tveimur nágrannalöndum — að-
gerðir, sem þeir voru vissir um að
myndu leiða til styrjal'dar í Evr-
ópu. Þeir urðu að vera tilbúnir
næsta ár 1938, og í allra siðasta
lagi 1943—45.
Þeir urðu ruglaðri, þegar þeir
gerðu sér þetta ljóst. Ekki að því
er skýrslur Hossbarhs sýna, vegna
þess að ósiðvendni tillagna for-
ingja þeirra hefði nokkur áhrif á
þá, heldur af raunhæfari ástæð-
um: Þýzkaland var ekki búið
undir stóra styrjöld. Að æsa til
slíkrar styrjaldar nú, var að hætta
á ógæfu.
Af þessum orsökum leyfðu
Blomberg, Fritsoh og Neurath sér
að segja álit sitt og draga í efa rétt
mæti stefnu foringjans. Innan
þriggja mánaða voru þessir þrír
menn horfnir burtu úr stöðum sín-
um, sem hann varð að þola í návist
sinni, á meðan Þriðja ríkið stóð
— lagði út á braut landvinninga-
mannsins til þess að framkvæma
það, sem örlögin höfðu ætlað hon-
um. í byrjun var þetta auðveld-
ari leið, en hann — eða nokkur
annar — hafði búizt við.
Undarlegt og örlagaríkt milli-
spil: Fall Blombergs, Fritsch,
Neurath og Schacht.
Ákvörðun Hitlers, sem hann
skýrði frá 5. nóvember, um að
beita hervaldi gegn Austurríki og
Tékkóslóvakíu, jafnvel þótt það
gæti leitt Þýzkaland út í styrjöld
við Stóra-Bretland og Frakkland,
hafði svo mikil áhrif á utanríkis-
ráðherra hans, von Neurath barón,
að enda þótt hann væri rólegur,
sjálfsánægður og siðferðilega veik
geðja maður, fékk hann nú nokkr
um sinnum tilkenningu að hjarta-
slagi.
„Ég varð sérlega órólegur út af
ræðu Hitlers“, sagði hann í Núrn.
berg, „vegna þess að hún kippti
fótunum undan utanríkisstefnu
þeirri, sem ég hafði fylgt svo ná-
kvæmlega." Þannig innanbrjósts,
og þrátt fyrir hjartatilkenningar
sínar, fór hann á fund von Fritsch
hershöfðingja og Becks hershöfð-
ingja, yfirmanns herforingjaráðs-
ins, tveimur dögum síðar og ræddi
við þá um það, hvað hægt væri að
gera Ú1 þess að „fá Hitler til að
skipta um skoðun.“
' Hæð@! HitléFál hafði oinnjg 'haft;
.ðnoás uiaac* , ■ . ■
ill áhrif á Beck, að því er Hoss-
bach ofursti sagði, en hann hafði
flutt honum fregnirnar. Ákveðið
var, að Fritsch reyndi að tala um
fyrir foringjanum á næsta fundi
þeirra, og benti honum á þau hern
aðarleg atriði, sem gerðu áætlun
hans óráðlega,. en Neurath myndi
síðan fylgja á eftir með því að
leggja áherzlu á stjórnmálahætt-
urnar við Hitler.
Hvað Beck viðkom skrifaði hann
þegar niður harðorða gagnrýni á
ráðagerðir Hitlers, sem hann auð-
sjáanlega hefur ekki sýnt nokkr-
um manni — fyrsta merkið um
alvarlega veilu í hugsanagangi
þessa virta hershöfðingja, sem í
upphafi hafði fagnað komu Naz-
ismans og að lokum lét lífið í
árangurslausri tilraun til þess að
eyðileggja hann.
Von Fritsch hershöfðingj hitti
Hitler að máli 9. nóvember. Engin
skýrsla er til um fund þeirra, en
gera má ráð fyrir, að yfirmaður
land hersins hafi endurtekið það,
sem hann hafði fram að færa gegn
áætlunum Hitlers, séð af hernaðar-
legum sjónarhóli og sömuleiðis, að
þetta hafi engan árangur borið.
Foringinn var ekki í skapi til þess
að þola andstöðu, hvorki frá hers-
höfðingjunum eða frá utanríkisráð
herra sínum. Hann neitaði að taka
á móti Neurath og fór burtu til
langrar hvíldar á fjallaheimili
sínu í Berchtesgaden. Það var ekki
fyrr. en í janúar, að hinn skelfingu
rne'ðb'iecTuh ui ..,.md — i
iostni Neurath gat fengið að hitta
foringjann.
— Við það tækifæri reyndi ég
að sýna honum fram á (bar Neu-
rath við Nurnberg-réttarhöldin),
að stefna hans myndi leiða til
heimstyrjaldar, og ég vildi ekki
eiga neinn þátt þar í. . Ég benti
honum á stríðshættuna og hinar
alvarlegu viðvaranir af hálfu hers-
höfðingjanna. . . . Þegar hann,
þrátt fyrir allt það, sem ég hafði
fram að færa, sat við sinn keip,
sagði ég honum, að hann yrði að
leita sér að öðrum utanríkisráð-
herra . . .
Þótt Neurath vissi það ekki þá,
var þetta einmitt það, sem Hitler
hafði ákveðið að gera. Eftir hálfan
mánuð myndi hann minnast þess,
að fimm ár voru liðin frá því hann
tók við völdum, og hann ætlaði
sér að gera það með því að hreinsa
til, ekki einungis í utanríkisráðu-
neytinu, heldur einnig innan hers-
ins, í þessum tveimur virkjum yfir
stétta „afturhalds", sem hann
reyndar vantreysti á laun, og
fannst að hefðu aldrei fullkomlega
veitt sér viðtöku né raunverulega
skilið takmörk sín og sem, eins og
Blomberg, Fritsch og Neurath,
höfðu sýnt að kvöldi hins 5. nóv-
ember, stóðu í vegi fyrr því, að
hann gæt framkvæmt ætlunarverk
sitt. Síðastnefndu herramennjrnir
tveir, sérstaklega, og ef til vill
einnig hmn auðsveipi Blomberg,
sem hann átti svo mikið að þakka,
myndu nú verða fylgja á eftir dr.
Schacht og láta af störfum.
En þessi slægi fjármálamaður,
fyrrum áhugamaður um nazisma,
og stuðningsmaður Hitlers, var
þegar fallinn.
Eins og við höfum séð, hafði
Schaeht lagt allan sinn dugnað og
fjölkynngi í hlutverkið að sjá
hinni hröðu endurhervæðingu Hitl
ert fyrir fjármagni. Sem æðsti
141
maður striðsefnahagíimála, jafnt
sem efnahagsmálaráðherra, hafði
hann soðið saman allmargar glæsi
legar áætlanir, þar á meðal um að
nota prentvélarnar, til þess að afla
fjár til hins nýja landhers, flug-
hers og flota, og til þess að borga
endurhervæðingarreikningana. Én
landinu voru viss takmörk sett,
og færi það út fyrir þau, myndi af
því leiða. gjaldþrot. Þegar árið
1936 gekk í garð, hélt hann, að
Þýzkaland væri að nálgast þessi
takmörk. Hann aðvaraði Hitler,
Göring og Blomberg, en það bar
lítinn árangur, enda þótt hermála
ráðherrann styddi hann um tíma.
Þegar Göring var gerður yfirmað-
ur Fjögurra ára áætlunarinnar í
september 1936, fjarstæðukenndr-
ar áætlunar um að gera Þýzkaland
sjálfu sér nóg á fjórum árum —
takmark, sem Schecht áleit, að
ekki væri hægt að ná — varð flug-
hersforinginn í raun og veru efna
hagslegur einræðisherra Þýzka-
lands. Fyrir mann, sem var jafn
hégómlegur og metnaðargjarn og
Schacht og fyrirleit jafn innilega
þekkingarleysi Görings á efnahags
málum, varð þetta til þess að gera
hans eigin aðstöðu óverjandi og
eftir ofsalegar deilur í nokkra
mánuði milli þessara tveggja þráu
manna, fór Shacht þess á leit við
foringjann, að hann fæli keppi-
nautinum alla frekari stjórn efna-
hagsmálanna og leyfðj honum
sjálfum að afsala sér embætti
sínu innan stjórnarinnar. Það, sem
enn frekar hafði orðið til þess að
draga úr honum kjarkinn, var af-
staða margra leiðandi iðnaðar- og
kaupsýslumanna þjóðarinnar, sem
eins og hann skýrði frá síðar,
„þrengdu sér inn í skrifstofu Gör-
ins í von um að fá pantanir, á með
an ég var enn að reyna að láta
rödd skyseminnar ná til eyrna
manna.“
51
Beecher sló fingrunum á blaðið.
„Má ég taka það með mér?“
„Ha, já, já.“ Liðþjálfinn rak
upp skellihlátur. „Lestraráhuginn
hefur skyndilega horfið mér.“
Þegar Beecher gekk inn í her-
bergið, sá hann að Ilse hafði
grátið.
„Hvar hefurðu verið?“, sagði
hún óttaslegin. „Hvað hefur komið
fyrir?“
Beecher settist þreytulega á
rúmbríka. Herbergið var stórt og
hreinlegt. Fölur máninn gægðist
inn um ferhyrndan glugga.
„Hvað er að?“ spurði hún. Hún
sneri baki að dyrunum og horfði á
hann stórum, óttaslegnum augum.
„Það er allt í stakasta lagi“,
sagði hann.
„Ég vissi ekki, hvað ég átti að
gera. Ég þorði ekki að hringja
aftur.“
Það hlaut að hafa reynt á taug-
arnar að bíða hér alein og hjálp-
arlaus, á meðan hún gat vænzt
hins versta. . . . En hann hafði
ekki haft áhyggjur af henni. Hann
hafði náð því stigi, að hann gat
ekki fundið til lengur. Hann vissi,
að slíkt gerðist stundum. Það hafði
hann séð í stríðinu. Þegar her-
mennirnir höfðu fengið meira en
nóg, var stundum eins og þeir
yrðu ónæmir fyrir ótta og
hræðslu.
„Ég er búin að panta mat“,
sagði Ilse. „En þú komst ekki. Ég
varð hrædd. En ég grét ekki. Ég
vissi, að það mundi ekki stoða.“
Hún var eins og lítið, viðkvæmt
barn. Hár hennar var greitt upp
og fílabeinshvítur hálsinn kom enn
gleggra í ljós.
„Ég fékk mér bað og tók mér
góðan tíma“, sagði hún. „Ég hélt
að þú mundir verða hér, þegar .ég
væri búin. En herbergið var þá
autt.“
Hún var í einni af bakápum
Lauru, hvítri nælonkápu með fín-
gerðri knipplingarönd að neðan og
Ijósrauðum slaufum við hálsinn.
Undir svörtu, þykku hárinu var
andlit hennar hreyfingarlaust, lít-
ið og fölt.
Beecher lagði handlegginn um
öxl henni og klappaði henni á
handlegginn, huggaði hana, eins
og hann væri að hugga eimana,
sorgbitið barn. „Það er allt í stak-
asta lagi“, sagði hann. „Við fáum
far með bíl á morgun til Casa-
blanca. Auk þess hef ég dálítið af
peningum."
„Maturinn þinn er hérna", sagði
hún. „En ég held að kaffið sé orð-
ið kalt.“
„Það gerir ekkert til.“ Hún ang-
aði af sápu og tannkremi og í örm-
um hans var llkami hennar heitur
og mjúkur.
„Á ég að láta renna í bað handa
þér?“ spurði hún. Hún þrýsti sér
að honum, með höfuðið að brjósti
hans.
„Já“, sagði Beecher og klappaði
blíðlega á handlegginn. Síðan
gekk hann að borðinu við glugg-
ann. Hann tók lokið af matar-
fatinu. Á fatinu var brauð með
kjúklingum og grænu salati. Kaff-
ið var enn þá heitt í hitaflöskunni.
Hann snæddi tvær brauðsneiðar
og drakk þrjá bolla af kaffi. Hann
var orðinn tilfinningalaus af
þreytu og hann naut þess að láta
þreytuna síga úr kroppnum Þegar
Use sagði honum, að baðið væri til
reiðu, reis hann upp með erfiðis-
munum og fór úr jakkanum og
skyrtunni.
Baherbergið var stórt og gamal-
dags með löngu baðkari á ljóns-|
fótum og handlaug úr gráleitumj
••
FORUNAUTAR OTTANS
W. P. Mc Givern
marmara. Gufan stóð upp af vatn.
inu á baðkarinu og huldi spegilinn
móðu. Spegillinn var stór og náði
frá gólfi til lofts. Beecher neri
móðuna af honum og starði á
sjálfan sig. Það var ekki furða, að
hermennirnir yrðu forvitnjr, hugs.
aði hann. Hann hafði skorið sig
um morguninn með rakvél Lynch
og storknuð blóðrönd lá niður á
kjálka. Hár hans var stift og grátt
af sandi og stóð upp af höfði hans
eins og kambur. En það var eitt-
hvað í andliti hans, sem kom hon-
um á óvart. Um árabil hafði andlit
hans borið vott um mildi og um-
burðarlyndi. En slíkir drættir voru
á burtu. Honum var ekki fyllilega
ljóst, hvað komið var í staðinn.
Hörkusvipurinn var nú ákveðinn
og í augunum bar á óþolinmæði og
og jafnvel reiði. En það var eitt-
hvað meira en þetta — kannske
heildarsvipurinn.
Ilse hafði gengið snyrtilega frá
rakdóti Lynch á handlaugarbarm-
inum. Beecher rakaði sig og lá í
vatninu í hálftíma, á meðan hann
þvoði af sér sand og aur. Hann
burstaði í sér tennurnar með tann-
kremi á horninu á handklæði.
Þegar hann hafði þurrkað sér,
sveipaði hann hreinu baðhand-
klæði um mittið og gekk inn í
svefnherbergið
Ilse lá undir teppunum öðrum
megin í rúminu. í daufu lampa-
skininu virtist hún lítil og mjó-
slegin.
Beecher lagði öskubakka, eld-
spýtur og sígarettur á náttborðið.
Hann teygði úr sér ofan á teppun-
um -og varp öndinni þreyttur og
ánægður á mjúkri dýnunni. Hann
velti fyrir sér, hvort það væri of
erfitt að kveikja sér í sígarettu.
Hann mundi þurfa að rísa upp á
olnbogann, hrista sígarettu úr
pakkanum og kveikja i henni. Og
ekki nóg með það. Hann yrði að
færa til öskubakkann, svo að hann
gæti slegið öskuna af i myrkrinu.
Honum fannst það ekki svara
kostnaði.
„Ætlarðu að fara að sofa?“
spurði Ilse lágri röddu.
„Já“, sagði hann.
Stutt síðar heyrði hann, að hún
grét. Hann sneri höfðinu á kodd-
anum og deplaði augunum til þess
að eiga betnr með að sjá. Tárin
glitruðu á kinnum hennar í myrkr-
inu.
Hún vildi, að hann huggaði sig,
hugsaði hann. Svo að hennar kven
lega eðli gæti fundið traust og
vernd. Það var eins á komið með
það og sígarettuna. Það var bók-
staflega of erfitt.Hann vissi að það
lýsti eigingirni að hugsa svona, en
stundum er góðsemin forréttindi
hins sterka. Líklega hafði Don
Willie verið henni góður, hugsaði
hann. Á þann hátt, sem honum
hefði verið unnt. Hugsunin nagaði
hann. Hann sneri bakinu að henni
og hagræddi koddanum undir höfð
inu. En þrátt fyrir að hann væri
örmagna af þreytu, fannst honum
löng stund líða, áður en hann féll
í svefn.
19. KAFLI
O’Doul liðþjálfi og sá rauð-
hærði biðu þeirra í köldu morg-
unsárinu fyrir framan Kaffi Rautt
& Svart. Hlédrægni. Ilse hafði
sýnilega góð áhrif á þá og þegar
bifreiðin brunaði út úr Agadir
með hermennina í framsæti og
Ilse Beecher í aftursætinu, hafði
O’Doul tileinkað sér sama kurteis.
lega upplýsingamálróm og heyra
má í leiðsögumanni í langferða-
bifreið.
„Þér skuluð ekki vera að horfa
á þessi hús hér“, sagði hann og
horfði framan í Ilse í speglinum.
„Þetta gæti allt eins verið á hafs-
botni. Og bíðið þér, þangað til þér
sjáið markaðinn i Marrakech. Það
er reglulegt augnayndi.“
Sá rauðhærði sat skelþunnur við
hlið hans og augsýnilega illa hald
inn. Hann hafði dregið derhúfuna
niður fyrir augu til varnar gegn
sólinni og neðri vörin hékk slöpp
niður á höku. En liðþjálfinn sat
hinn keikasti, glaðvakandi, vel
rakaður og rjóður í kinnum, eins
og sómdi sér fyrir slíkan krafta-
karl. Sígarettan lafði út um annað
munnvikið og hann dældi nikótín-
inu jafnt og þétt inn í seigan,
þrautþjálfaðan skrokkinn.
Hann ók vel og af nokkru yfir-
læti með fingurgómana á stýrinu,
á meðan nálin á hraðamælinum
nálgaðist hundrað og fimmtán.
Þau þutu gegnum litríkt lands-
lag, frjósamt og fagurt. Á báðar
hendur lágu hveitiakrar og appels-
ínugarðar, og í hlíðum fjallanna
\A
T f M I N N, fimmtudagurinn 18. júlí 1963._