Tíminn - 27.07.1963, Blaðsíða 14

ÞRIÐJA RIKIÐ
WILLIAM L. SHIRER
Wíutimir geta ekki haldið áfram
eins og þeir hafa gert fnam til
þessa. Eg hef sögulegt ætlunar-
verk, og þetta ætlunarverk ætla
ég mér að framkvæma, vegna
þess að forlögin hafa valið mig til
þess að gera það . . . þeir, sem
ekíki standa með mér, verða marð
ir sundur . . . Eg hef valið erfið-
ustu Ieiðina, sem nokkur Þjóðverji
hefur nokkru sinni valið sér. Eg
hef unnið stærstu afreksverk í
sögu Þýzkalands, stærri en nokkur
annar Þjóðverji. Og ekki með
valdi, tákið eftir því. Eg er bor-
inn áfram af ást fólksins . . .
SOHUSOHNIGG: — Herr Reichs
kanzl'er, ég er fús að trúa þessu.
Eftir að þessu hafði farið fram
í eina klukkustund, fór Schuschn-
igg þess á lei't við fjandmann sinn,
að hann teldi upp kvartanir sín-
ar. „Við munum gera allt“, sagði
hann, „til þess að ryðja hindrun-
umum úr vegi fyrir betri skilningi,
að svo sniklu leyti sem það er
mögulegt".
HrTL/ER: — Það segið þér,
Herr Schuschnigg, en ég segi yð-
ur, að ég ætla mér að leysa þetta
svokallaða austurríska vandamál
á einn eða annan hátt.
Þá hóf hann árás á Austurríki
fyrír að hafa víggirt landamæri
sín gegn Þýzkalandi, en Schuschn-
igg neitaði þessari ásökun.
HIT'LER: — Hlustið á, þér hald-
ið ekki, áð þér getið hreyft svo
mikið sem ei:nn einasta stein í
Austurríki, án þess að ég frétti um
það næsta dag, haldið þér það?
. . . Eg þarf einungis að gefa skip-
un, og á einni einustu nóttu væri
hægt að skjóta állar þessar hlægi
'legu varnarvélar yðár í sundur.
Þér trúið því þó ekki í raun 6g
veru, að þér getið staðið í vegi
fýrir inér svo mlkið sem í hálfa
klukkustund? . . . Eg vildi svo
gjaman losa Austurríki undan
slíkum örlögum, þar eð þinar að-
gerðir myndu þýða blóðsúthell'ing-
ar. í kjölfar hersins myndu S.A.
og austurríska sveitin halda inn
í land.ið, og enginn getur stöðvað
þeirra réttlátu hefnd — ekki einu
sinni ég.
Eftir þessar hótanir minnti Hitl
er Schuschnigg (hann var svo
ruddalegur, að hann ávarpaði
hann alitaf með nafni í stað þess
að nota titil hans, eins og diplo-
matíslkar kurteisis'venjur kröfðust)
á einangrun Austurríkis og hjálp-
arleysið, sem af henni leiddi.
HITLER: — Þér skulið ekki
hal'da eitt augnablik, að nokkur á
jörðinni muni reyna að koma í
veg fyrir ákvörðun mína. ítalía?
Mussolini og ég erum algerlega
sammála . . . Engiand? England
mun ekki hreyfa litla fingur til
hjálpar Austurríki . . . . og Frakk-
land?
Hann sagði, að Frakkland hefði
getað stöðvað Þýzkaland í Rínar-
löndunum, „og þá hefðum við orð-
ið að hörfa, en nú er það orðið of
seint fyrir Frakkland“.
HITLER: — Eg gef yður enn
einu sinni og í síðasta skipti tæki
færi til' þess að komast að sam-
komulagi, Herr Schusehnigg. Ann-
að hvort finnum við laúsn á mál-
inu nú eða að öðrum kosti munu
afburðirnir taka sína eigin stéfnu
. . . H'Ugsið um það, Herr Schu-
schnigg, hugsið yður vel um. Eg
get ekki beðið lengur en þangað
til eftir hádegi í dag . . .
Nákvæmlega hver voru skilyrði
þýzka kanslarans? Schuschnigg
spurði. „Við getum rætt um það
eftir hádegi“, sagði Hitler.
Schuschnjgg tók eftir því, sér
til mikillar undrunar, að Hitler
virtist vera í „ágætasta skapi“, á
meðan á hádegisverðinum stóð.
Hann ræddi um hesta og hús.
Hann ætlaði að byggja stærsta
skýjakljúf, sem heimurinn hefði
nokkru sinni séð. „Ameríkanarnir
munu sjá“, sagði hann við Schu-
schnigg, „að Þýzkaland getur
byggt stærri og betri byggingar en
Bandaríkin".
Hvað viðkom hinum nrjáða aust
urríska kanslara, þá minntist Pap-
en þess, að hann hefði litið út fyr
ir að vera „áhyggjufullur og ann-
ars hugar“. Hann var vanur að
keðjureykja, en hafði ekki fengjð
að reykja í návist Hitlers, en eftir
að kaffi hafði verið drukkið í
næsta herbergi, bað Hitler þá að
afsaka sig, og Schuschnigg gat í
fyrsta sinn fengið sér sígarettu.
Hann gat einnig skýrt aðstoðarut-
anríkisráðherra sínum, Guido
Schmidt, frá hinum slæmu frétt-
um. Þær áttu brátt eftir að .verða
enn verri.
Eftir að hafa kælt sig dálítið í
tvær k'lukkustundir í litlu forher-
bergi var Austurdkismön'nunum
tveimur vísað inn til Ribbentrop,
hins nýja þýzka utanríkisráðherra,
þar sem Papen var einnig viðstadd
ur. Ribbentrop afhenti þeim
tveggja síðna vélritað uppkast að
„samningi" og sagði um leið, að
þarna væru lokakröfur Hitlers, og
foringinn myndi ekki leyfa nein-
ar umræður um þær. Þær yrði að
undirrita þegar í stað. Schuschn-
igg segir, að honum hafi létt við
að fá nú að lokum eitthvað ákveð-
ið frá Hi.tler. En um leið og hann
fór í gegn um skjalið hvarf þessi
léttir. Hér var um að ræða þýzka
úrslitatillögu, þar sem honum var
ætlað að fela nazistum í hendur
austurrísku stjórnina innan einn-
ar viku.
Aflétta átti banninu á austur-
ríska nazistaflokknum, all'ir naz-
istar, sem nú sátu í fangelsum,
áttu að fá sakaruppgjöf, og gera
átti hinn nazistasinnaða lögfræð-
ing í Vínarborg, dr. Seyss-Inquart,
að innanríkisráðherra, með valdi
yfir lögreglu- og öryggismálum.
Annar nazisti, Glaise-Horstenau,
át'ti að hljóta embætti hermálaráð
herra, og taka skyldi upp nánara
samband milli austurríska og
þýzka hersins. Margt var nefnt í
því sambandi, þar á meðal reglu
bundin skiptl á l'iðsforingjum.
„Undirbúningur verður gerður að
samræmfngu efnahagskerfa Aust-
urríkis og Þýzkalands“, sagði í
lokakröfunni. „í þessum tilgangi
verður dr. Fischböck (nazistasinn
aður) gerður að fjármálaráðherra.
Eins og Schuschnigg skrifaði
gerði hann sér grein fyrir því þeg
ar í stað, að væri gen'gið að þess-
um úrslitakostum, myndi það þýða
sama og að sjálfstæðj Austurríkis
væri lokið
—• Ribbentrop ráðlagSi mér að
ganga að kröíunum þegar í stað.
Eg mótmælti og banti honum á
fyrri samning ininn við vnn Papen,
sem gerður hafði verið, áður en
ég kom til Berchtesgaden, og gerði
honum Ijóst, að ég væri ekki reiðu
búinn að láta bjó'5d mér jafn órétt
mætar kröfur.
En var Schuschmgg reiðubúinn
að ganga að þeim? Það, að hann
væri ekki við því búinn að fá þær,
var nægilega Ijóst jafnvel þöngul-
haus eins og Ribbentrop. Spurn-
ingin var: Mundi hann undirrita
þær? Á þessu erfiða og örlagaríka
augnabliki byrjaði hinn ungi aust-
urríski kanslari að linast. Hann
spurðist dauflega fydr um það,
eftir þv! sem hann sjálfur sagði,
„hvort hann gæti reitt sig á góð-
vilja Þýzkalands, hvort þýzka
stjórnin hefði að minnsta kosti í
hyggju að standa við sinn hluta
samninganna“. Hann segir, að
hann hafi fengið jákvætt svar“.
Þá byrjaði Papen að vinna að
málinu öllum árum. Hinn háll
sendiherra viðurkenndi, að hann
hafi orðið „undrandi", þegar hann
las úrslitakostina. Þetta voru
„óréttlætanleg afskipti af sjálf-
stæði Austurríkis“. Schuschnigg
segir, að Papen hafi beðið hann
afsökunar og látið í ljós „undrun
-sína“ yfir skilyrðunum. Samt ráð-
lagði hann kanslara Austurrikis að
undirrita þau. /
— Hann sagði mér enn fremur,
að ég gæti verið þess fullviss, að
Hitler myndi sjá um það, að ef
ég undirritaði og samþykkti þess-
ar kröfur, myndi Þýzkaland vera
trútt þessum samningi upp frá því
59
spjald á mér“, sagði hann. „Það
nægir, ef þér skrifið utan á Blue
Island, Illinois".
Nú vissi Beechér, að Pusey hafði
lagt veski sitt í tösku Ilse. Hann
reyndi að skilja þá reiði, er gat
fengið hann til slíkra verka. Ef
honum tækist að skilja viðbrögð
Puseys, mundi hann ef til vill geta
fyrirgefið honum.
Pusey hafði verið blekktur.
Þannig mundi hann hugsa. Þessi
spennandi, dökkhærða stúlka hafði
verið hans og hann hafði eignað
sér hana um leið og hann lét fing
urna renna eftir fótleggjum henn-
ar. Hún hafði verið hrædd, ótta
sl'egin og undanlátssöm. Allt þetta
hlaut að hafa haft sín áhrif á
hann. Og allt hafði svo tekið aðra
stefnu en hann hafði húgsað sér.
Hann hafði auk þess verið auð-
mýktur óg særður. Einhvern veg-
inn varð Pusey að ná hefndum. En
hver mundi verða þess heiðurs áð
njótandi að fá að heyra hann
hreykja sér af snilld sinni? Konan
hans, ef til vill? Á meðan hún lá
í myrkrinu við hlið hans og undi
sér við magastihgina?
Bíllinn hægði ferðina og Pusey
ók hægt og varlega upp að gang-
stéttarbrúninni. Hann stanzáði fyr
ir framan lítið hótel. „Eg verð að
fá staðfestingu á pöntuninni minni
með ferjunni“, sagði hann og
sneri lyklinum. „Það er bezt að ég
hringi héðan. Eg vil ekki eiga
neitt á hættu. Ef ég næ ekki þess-
ari ferju, missi ég líka af skipinu
heim til Bandaríkjanna".
„Á ég að hringja fyrir yður?“
spurði Beecher. „Eg tala spönsku".
„Nei, nei“, flýtti hann sér að
segja. „Eg bjarga mér. Eg bið
dyravörðinn að hjálpa mér. Bíðið
þér bara hér. Síðan ek ég ykkuri
á gistihúsið ykkar. Eg hef nógan j
tíma til þess, þegar ég er búinn að
fá pöntunina staðfesta“.
Hvað ætlaði Pusey að segja lög
reglunni? hugsaði Beeeher. Að
hann saknaði veskis síns og grun-
aði þessi undarlegu hjón, sem
höfðu fengið að verða samferða
honum frá Casablanca. Þeir
múndu leita í bifreiðinni, síðan
farangursgeymslunni og loks í
farangrinum . . .
„Komdu fl'jótt", sagði hann
hvasst, um leið og Pusey hvarf
inn um vindudyr gistihússins.
„Stökktu út!“
„Hvað er að?“
„Komdu bara, eins fljótt og þú
getur!“
Beecher greip bíllyklana úr
mælaborðinu, opnaði dyrnar og
gekk aftur fyrir bílinn. Hann opn-
aði farangursgeymsluna og greip
tösku Ilse. Hún stóð hins vegar
á gangstéttinni og virti hann fyr-
ir sér hrædd og undrandi.
„Hann er að ná í lögregluna",
sagði Beecher og greip föstu taki
í handlegg henni. „Líttu ekki aft-
ur, og láttu eins og þú sért ekki
að flýta þér. Við förum hér yfir
götúna óg náum í leigubíl“.
Þau gengu nokkurn spöl hinum
mégin götunnar og reyndu að láta
ekki á neinum asa bera. Við næsta
götuhorn rjtií taús leigubíll. Bee-
cher opnaði afturdyrnar fyrir llse
og settist sjálfur við hlið bílstjór-
ans, sem var feitur, syfjulegur
Arabi með rauðan silkihálsklút
hnýttan um hálsinn undir svita-
votri nælonskyrtu.
„Hótel Velasque“, sagði Beech-
r.
Bílstjórinn tók niður ljósmerkið
og ók út í umferðina á götunni.
Beecher sneri sér við í sætinu
og skyggndist út um afturrúðuna.
Þau höfðu augsjáanlega engan
tíma mátt missa, því að Pusey stóð
nú aftur við bílinn með miklu
FÖRUNAUTAR ÓTTANS
W. P. McGivern
handapati og írafári ásamt tveim-
ur stórvöxnum marókönskum lög-
reglumönnum. Héðan að sjá svip
aði honum helzt til oftrekktrar
vélbrúðu. Hendur og höfuð sveifl-
uðust í tryllingi, þar sem hann
stóð hoppandi á götunni. Beecher
brosti til Ilse, hagræddi sér síðan
í sætinu og kveikti sér í sígarettu.
Það mundi taka Pusey langan
tíma að skýra málið á fingramáli,
hugsaði hann. Og að lokum mundu
þeir komast að þeirri niðurstöðu,
að einhverju hefði verið stolið. Og
það mundi ekki koma þeim á óvart.
Það var mikið um þjófnaði í Mar-
okkó. Eina sem unnt var að gera,
var að fylla út eyðublöðin, skella
á þau rétfum stimplum og vona
hið bezta. Þeir mundu hugga Pus
ey með að allt væri í höndum
Allah hins alval'da. Beecher glotti
við tönn. Það mundi vera hin eina
rétta huggun fyrir Pusey, hugs-
aði hann. .
21. KAFLI.
Skipstjórinn á Rosaleene var lág
vaxinn, líflegur Spánverji með
þykkt, svart hár og fjörmikið and-
lit. Hann þrammaði fram og aftur
í káetu skipsins og horfði á Bee-
cher og Ilse með svip, sem lýsti
bæði samúð og gremju. „Eg sagði
honum, að það mundi verða erf-
itt“, ,sagði hann og hristi höfuðið
óþolinmóður. Hann hét Diego Naj-
era, hafði hann sagt þeim og með
íranum hafði hann nú unnið í
þrjú ár. Það var ljóst, að hann leit
upp til hans, en hann taldi, að heil
brigð skynsemi hans mætti vera
heldur heilbrigðari á köflum.
„Þessa dagana er ekki vogandi að
taka einn einasta pakka af ótoll-
uðum sígrettum úr landi“, sagði
Diego. „Þeir eru einmitt mjög var
kárir nú. Þetta sagði ég honum,
— og vitið þið hverju hann svar-
aði?“ Diego fórnaði höndum í upp
gjöf. „Hann segir, að hann reiði
sig á mig. Ekkert annað. Hann
reiðir sig á mig. Og hvað á ég þá
að gera?“
„Mér þykir þa'ð leitt“, sagði Bee
cher. „Eg vissi ekki, að ég mundi
koma yður í svo slæma klípu“.
„Það er allt í lagi. Við gerum
okkar bezta“. Diego greip jakka
af stól við borðið og slengdi hon-
um yfir axlirnar. „Við siglum eft
ir stundarfjórðung“.
„Það er dálítið enn“, sagði Bee-
cher. Hann lauk upp tösku Ilse
og tók upp veski Puseys Þetta var
léðurveski af svipaðri stærð og
bandarískt vegabréf, með rúm fyr
ir ferðatékka og farmiða. Pappír-
um Puseys var snyrtilega raðað í
veskið: Farmíði með Constitution,
fjögur hundruð og tuttugu dollar-
ar í ferðatékkum á American Ex-
press, tandurhreint vegabréf með
mynd af Pusey, þar sem hann
starði með fyrirfram tortryggni
framar í hvern þann embættis-
mann. sem mundi kíkja á hana og
stafli af meðlimaskírteinum úr
ýmsum klúbbr"> og félögum. Hann
var meðlimur iíotaryklúbbsins, Ki-
wani og Lions klúbbsins Beechér
brosti breitt, er hann leit á fjórða
skírteinið. Pusey var heiðursmeð-
limur í varaliði lögreglunnar f
Cook County. Beecher skýrði fyrir
Diego, hvernig hann hefði komizt
yfir veskið og spurði, hvort hann
hefði ráð með að koma því upp á
skrifstofu Bland Lihe.
„Já, ég skal sjá um það“, sagði
Diego. „En leyfist mér að spyrja,
hvers vegna? Eg mundi ekki telja
það mjög skynsamlegt, eftir það,
sem á undan er gengið. Hvers
vegna ekki fleygja því fyrir borð?“
„Kannske getur góður verknað-
ur orðið til að frelsa sálu hans“,
sagði Beecher. „Hver veit?“
Diego andvarpaði, „Þér hafið
dvalið of lengi með Spánverjum.
Látið mig hafa veskið. Eg skal af-
henda það á réttan stað . . . “
Beecher og Ilse sátu hlið við
hlið á annarri kojunni. Hún tók
um hönd hans og strauk létt yfir
hana með fingurgómunum. „Eg er
ekki lengur hrædd“, sagði hún.
„Eg verð aldrei framar hrædd“.
„Þú flaugst út úr búrinu, ekki
satt?“
„Það var svo auðvelt“, sagðl
hún. „Þín vegna vildi ég verða
frjáls. Það eitt var mér nokkurs
virði“. Hún var mjög einlæg og
alvarleg, þar sem hún sat, þrýsti
hönd hans og brosti við honum.
„Það var eins og að vakna til
lífsins á ný“.
Beecher strauk hárlokk frá enni
hennar. Það var satt, að hún var
ekki hrædd lengur. Hún hafði kos
ið lífið frekar en dauðann. í leigu
bílnum á leið til Rosaleen hafði
14
T í M I N N, laugardagurinn 27. júlí 1963.