Alþýðublaðið - 13.02.1942, Blaðsíða 3

KÖSTC'DAGUR 19. FEBR. 1949
*U»tPOBt-APH)
MHBGBUÐIÐ
Eitetjóri: Stefán Pétprsson.
Ritetjórn o* aigreiöel* f Al-
þýðubúðinu við Hverfiegötu.
Símar ritstjórnarinnar: é»02
(ritstjóri), 4901 (innlendar-
fréttir), 4903 (Vilbjálmur S.
Vilbjálmseon b*ima) og B021
(Steián Pétursson heima).
Símar áfgreiðslunnar: 4900
og 4906.
Alþýðuprentsmiðjan h. f.
flver befir vegið
að lýðræðion?
Þ AÐ var ógnar vesaldarleg
grein, sem Ámi frá Múla
skrifaði í Vísi í gær um bæjar-
stjómarkosningarnar. Hann var
þar að nöldra út af því, að Al-
þýðublaðið skyldi hafa notað
sér samningslegan rétt sinn til
þess að koma út meðan á vinnu-
stöðvuninni í prentsrniðjunum
stóð, og með alls konar getsakir
í garð Alþýðuflokksins um, að
hann hafi á þann hátt ætlað að
skapa sér einhverja sérstöðú til
áróðurs fyrir bæjarstjórnar-
kosningamar, og bregður hon-
um í því sambandi um brot á
yfirlýstu fylgi hans við iýðræS-
ið.
Það skal í tilefni af þessum
þvættingi ekki eytt mörgum
orðum að því, sem allir vita nú,
að blöð Sjálfstæðisflokksins
gátu komið út, þrátt fyrir
vinnustöðvunina í prentsmiðj-
unum, é*da þótt þau hefðu
ekki getað komið út í fullri
stærð. Með hálfum Vísi og
hálfu Morgunblaðinu gat Sjálf-
stæðisflokkurinn haft að
minnsta kosti töluvert meiri
blaðakost en Alþýðuflokkurinn,
eins og öllum varð augljóst eft-
ir að Vísir og Morgunbl. byrj
uðu aftur að koma út, þegar
búið var að fresta bæjarstjóm-
arkosningunum hér í Reykja
vík undir því yfirskini, að þau
gætu ekki komið út! En ef til
vill telur Árni frá Múla lýðræð-
inu ekki fullnægt fyrr en Sjálf-
stæðisflokkurinn, flokkur Ólafs
Thors, hefir þrefaldan blaða-
kost á við Alþýðuflokkinn. Það
lítur að minnsta kosti út fyrir
það.
Sem sagt, það vita nú allir,
að það var ekki af því, að blöð
Sjálfstæðisflokksins gætu ekki
kornið út, að þau létu ekki sjá
sig íyrir 25. janúar, daginn, sem
bæjarstjórnarkosningarnar áttu
að fara fram hér í Reykjavík,
heldur af hinu, að Sjálfstæðis-
flokkurinn vildi fresta bæjar-
stjórnarkosningunum af ótta
við dóm kjósendanna í höfuð-
staðnum, eftir knéfall sitt fyrir
Framsóknarvaldinu og hin fá-
heyrðu svik við launastéttirnar,
og hafði enga aðra átyllu til
■ þess en þá blekkingu, að blöðin
gætu ekki komið út. Til þess
eins, að ala á þeirri blekkingu,
voru blöð Sjálfstæðisflokksins
ekki látin koma út fyrir kosn-
ingadaginn. En strax að honum
loknum virtist ekkert vera fcví
til fyrirstöðu!
En Árni frá Múla vill nú ekki
alveg viðurkenna það, að Sjálf-
stæðisflokkurinn hafi beitt sér
fyrir frestun bæjarstjórnar-
kosninganna hér í Reykjavík af
ótta við dóm kjósendanna. Á-
stæðan til þess var sú, segír
hann, að Sjálfstæðisflokkurinn
„vildi ekki ganga inn á, að hér
væri hægt að skapa það for-
dæmi, að málefni stjómmála-
flokka yrðu lögð undir dómsúr-
skurð kjósenda án þess, að
flokkimum veittist jöfn aðstaða
til að sækja og verja mál sitt“.
Og heyr á endemi! Sá sýndi
það nú, eða hitt þó heldur, í
sambandi við bæjarstjórnar-
kosningamar utan Reykjavík-
ur, að hann vildi, „að flokkun-
um veittist jöfn aðstaða til að
sækja og verja mál sitt“! Eftir
að ráðherrar Sjálfstæðisflokks-
ins voru ásamt ráðherrum
Framsóknarflokksins búnir að
nota sér ríkisútvarpið til lubba-
legustu ósanninda og blekkinga
um menn og málstað Alþýðu-
flokksins í þeim deilum, sem
upp komu um nýjárið, án þess,
að honum væri veitt nokkurt
tækifæri til að bera hönd fyrir
höfuð sér, hindraði Sjálfstæðis-
flokkurinn með neitun sinni, að
nokkrar útvarpsumræður færu
fram í tilefni af bæjarstjórnar-
kosningunum, til þess að kjós-
endur úti um land hefðu engar
aðrar sögusagnir af því, sem
fram var að fara, en þær, sem
þeir Ólafur og Hermann, Ey-
steinn og Jakob báru á borð
fyrir þá! Er það máske þetta,
sem Ámi frá Múla kallar að
veita flokkunum „jafna aðstöðu
til að sækja og verja mál sitt“?
Jónas Quðmundsson:
Á kostnað stríðsgróðans
eða launastéttanna?
Nei, það er ekki Alþýðu-
flokkurinn, sem undanfarnar
vikur hefir troðið á lýðræðinu
hér á landi. Það var ekki hann,
sem gaf út bráðabirgðalög um
lögbindingu kaupgjaldsins með
gerðardómi, þvert ofan í yfir-
lýstan vilja alþingis í haust.
Það var ekki hann, sem gaf út
bráðabirgðalög um frestun bæj-
arstjórnarkosninganna hér í
Reykjavík. Það er ekki hann,
sem hefir einokað útvarpið og
neitað pólitískum andstæðing-
um um tækifæri til þess að
svara fyrir sig á þeim vett-
vangi. Það er Sjálfstæðisflokk-
urinn, sem hefir gert allt þetta
Það er hann, sem í bandalagi
við Framsóknarvaldið og
„Hriflumennskuna“, svo að
segja undir verndarvæng þeirra
Hermanns og Jónasar, hefir
svikið lýðræðið og farið inn á
brautir ofbeldis og kúgunar við
launastéttir alls landsins, við
íbúa höfuðstaðarins og við alla
frjálshuga menn yfirleitt.
Það hefði verið léleg þjón-
usta við málstað lýðræðisins, e:'
Alþýðublaðið hefði undir slík-
um kringumstæðum ekki notað
sér samningslegan rétt sinn ti'.
þess að koma út, þrátt fyrir
vinnustöðvunina í prentsmiðj-
unum, þannig að eiríhver væri
til þess að halda merki lýðræð
isins, launastéttanna og þjóðar-
innar yfirleitt á lofti gegn slíku
gerræði og slíkum kúgunarráð-
stöfunum ríkisstjórnarinnar.
Útkoma Alþýðublaðsins meðan
á vinnustöðvuninni í prent-
smiðjunum stóð var því sízt
nokkurt brot á móti anda lýð-
ræðisins. Með miklu meira rétti
mætti segja, að hún hefði verið
eini votturinn um það, að lýð-
ræðið væri, þrátt fyrir allt ein-
ræðisbrölt þeirra Hermanns og
A ÐALGREININ í síðasta
j£\ laugardagsblaði Morgun-
blaðsins er um dýrtíðina og af-
stöðu okkar Jóns Blöndals hag-
fræðings til hennar og þeirra
ráðstafana, sem nú hafa verið
gerðar í þeim málum af ríkis-
stjórninni.
Prentar Mgbl. ýmsar klaus-
ur, rifnar úr samhengi, úr
greinum, sem ég skrifaði um
dýrtíðina í október 1940, og
misþyrmir þar með greinum
mínum svo, að menn fá af al-
ranga hugmynd um það, sem
var aðalatriði þeirra.
Kemst ég því ekki hjá að
leiðrétta þessa Morgunblaðs-
grein og að því loknu mun ég
bæta við nokkrum hugleiðing-
um um þessi mikilvægu mál,
>ó ég hafi að mestu leitt þau
ájá mér síðan um áramót 1940
’41 af ástæðum, sem ég síðar
mun nefn*.
I.
Morgunblaðið hefir það rétt
eftir úr greinum mínum, er það
segir að ég hafi talið svo
„myndarlega” gengið frá dýr-
tíðarhömlunum er gengislögin
voru sett, að svo að segja alveg
tókst að halda dýrtíðinni í
skefjuni frá því þjóðstjórnin
var mynduð í apríl 1939 og
genginu breytt og þar til kom
fram á sumar 1940.
En svo spyr blaðið: Hvað var
það, sem var gert „svona mynd-
arlega“ í gengislögunum? Og
svar þess verður:
Það var tvennt:
1. Lögfesting á kaupgjaldi í
landinu.
2. Aðeins heimilað að greiða
mjög takmarkaða verðlags-
uppbót á allra lægstu laun
— innan við 300 króna
mánaðartekjur, og þó ekki
fyrr en dýrtíð hefði vaxið
um 5%, á hverjum þrem
mánuðum, og þá aðeins
helming þess, sem hækkun-
in nam og aðeins % dýrtíð-
arinnar, er hún var komin
yfir 10 %!
Nú vil ég spyrja Morgun-
blaðið: Telur það sér samboðið
að flytja mál sitt með þessum
hætti? Víst vita þeir það, sem
að Morgunblaðinu standa, að í
gengislögunum fólst bann við
hækkun flestra innlendra nauð-
synjavara s. s. kjöts, mjólkur,
fiskjar og hiisaleigan var lög-
fest. Meðan ekkert af þessu
hækkaði í verði nam hækkun
vísitölunnar smámunum einum
og þeir, sem lægstar höfðu tekj-
ur, fengu það bætt upp að
mestu þegar 5% hækkun hafði
Ólafs, enn við líði og á verði
um frelsi og réttindi alþýðunn-
ar í landinu.
Og að endingu þetta: Á með-
an Árni frá Múla er í þjónustu
þess flokks, sem fylgir Ólafi
Thors, er áreiðanlega sómasam-
legast fyrir hann, eftir það,
sem undanfarið hefir skeð,
að fara sem fæstum orðum um
lýðræðið.
átt sér stað. Hvers vegna
sleppti Mgbl. að minnast á
þessi ákvæði gengislaganna,
sem þó í öllum mínum greinum
eru talin aðalatriðin í dýrtíð-
armálinu? Var það til að fræða
lesendur sína um sannleikann,
að það hallar svo máli, sem það
hér gerir?
Með þessu vill Mgbl. láta líta
svo út, sem ég hafi verið því
fylgjandi, að kaupgjaldi al-
mennings væri haldið niðri með
lögum. En til að sýna að svo
var ekki nægir að taka upp eft-
irfarandi kafla úr þessari sömu
grein, sem Mgbl. vitnár í. Þar
segir: t
„Það sjá allir hve hróplegt
ranglæti er í því fólgið að halda
með lögum niðri kaupgjaldi al-
mennings og neita launastétt-
unum, sem vinna hjá ríkissjóði,
bæjar- og sveitarfélögum,
verzlunarfólki og iðnaðarmönn-
um um sæmilega launahækk-
unj þegar engar hömlur eru
lagðar á flestar þær vörur, sem
almenningur þarf sér til lífs- ,
framfæris, og þjóðfélagsstéttr
unum þannig mismunað stór-
kostlega. Með því eru þessar
stéttir einar látnar bera byrðar,
sem öll þjóðin á að bera sam-
eiginlega, og með því er vakin
tortryggni og óánægja, sem
öllum væri bezt að forðast að
upp kæmi.“
Og enn fremur stendur í
sömu grein:
„Hinar vinnandi stéttir eiga
því einskis úrkosta annars en
að svara verðhækkunarvitfirr-
ingunni með því að segja upp
nú í október (1940) öllum
kaupsamningum og taka sam-
an höndum um sameiginlegar
aðgerðir í þeim málum.“
Á þessum tveim tilvitnunum
getur Mgbl. séð hvort ég hefi
verið þeirrar skoðunar þá að
binda ætti með lögum launa-
kjör fó'lksins í landinu.
n.
Þá tekur Mgbl. upp aðra
málsgrein úr skrifi mínu þar
sem segir:
„Ráðamenn þjóðarinnar geta
ekki lengur komizt hjá því, að
taka ákvörðun um það, hvora
leiðina skuli fara, að sleppa
öllum hömlum við dýrtíðinni
eða hvort setja skuli skynsam-
legar og framkvæmanlegar
skorður við óeðlilegri verð-
hækkun á brýnustu nauðsynj-
um almennings.“
Út úr þessari málsgrein fær
Mgbl. þá niðurstöðu, að ég hafi
séð tvær leiðir:
1. að sleppa öllum hömlum við
dýrtíðinni,
2. að hálda gildandi lögfest-
ingu á kaupi og reisa verð-
lagsskorður.
Það þarf áreiðanlega tvöföld
ef ekki þreföld ritstjóragler-
augu til þess að geta lesið það
út úr þessari málsgrein, að ég
telji að halda skuli gildandi
lögfestingu á kaupi. Ég tek það
svo skýrt fram, sem unnt er, að
sú leiðin, sem ég fylgi, er að
„setja skuli skynsamlegar og
framkvæmanlegar skorður viö
óeðlilegri verðhækkun á brýn-
ustu nauðsynjum álmennings“
íslenzk blaðamennska og „á-
róður“ er komið út á meirá en
litla glapstigu þegar svona er
farið með greinar, sem hver
sæmilega vitiborinn maður get-
ur skilið án verulegrar fyrir-
hafnar, en ávo veit ég að var
um þessar dýrtíðargreinar mín-
ar. Ef málstaður Mgbl. og sam-
herja þess er svo slæmur, að
það þarf að rífa úr samhengi
og rangfæra í tilbót ummæli
manna því og þeim til fram-
dráttar, þá er áreiðanlega ekki
mikið til af haldbærum rökum
í pokahorninu.
Hið sama er að segja um aðr-
ar tilvitnanix þess í minar
greinar og þær ályktanir, sem
af þeim eru dregnar, að þar er
ýmist slitið úr samhengi eða
beinlínis dregnar þveröfugar á-
lyktanir af þeim, og hirði ég
ekki að lengja mál mitt um þaö
frekar.
| HI.
í Ég hefi ekki mikið um dýr-
tíðarmálin skrifað síðan haust-
ið 1940. Ég skrifaði þá um þan
mál nokkrar greinar í Alþýðn-
blaðið og muB hafa fjrrstur
allra bent á þá einu lausn, sem
til var á þessu mikla vanda-
máli. En því var þá engu sinnt.
Blöðin, þ. á m. Mgbl., fengusf
ekki til að ræða dýrtíðarmálin
í alvöru og þegar þinginu 1941
sleit sá ég að þetta mál mundi
verða banabiti þjóðstjómarinn-
ar eins og nú er líka komið k
daginn, og á þó núverandi rík-
isstjórn, eða sú, sem við tekur
af þessari, eftir ennþá þyngstu
sporin í þessu máli.
j Sannleikuririn um dýrtíðar-
málið er sá, að aðeins ein lausn
var til á því máli, og hún var
sú, að skattleggja stríðsgróð-
ann þegar á árinu 1940 og æ
síðan og skattleggja hann veru-
legaj svo myndazt gæti tuga
miltjóna króna sjóður, sem nota
mætti til að verðbæta inn-
lendu afurðirnar, sem neytt var
í landinu sjálfu.
Um þetta segir í þessum
greinum mínum frá 1940:
„Það sýnist fátt mæla gegn
því, að af ísfiski, saltfiski, síld-
arvörum, nýju kjöti, lýsi og
öðru því, sem nú er selt háu
verði, sé tekið slíkt gjald, til
verðjöfnunar á hinum innlenda
markaði, frekar en að allt verð-
lag innanlands verði látið fara
upp úr öllu valdi og spilli
þannig stórlega fyrir allri fram-
leiðslustarfsemi og atvinnu-
rekstri hjá þjóðinni.“ Og enn
fremur segir í sömu grein:
„Með því að setja hámarks-
verð á innlendar vörur á inn-
anlandsmarkaði og verðjafna
þær síðan til framleiðanda,
með því að halda húsaleigunni
niðri með lögum og öruggu eft-
irliti, og með því að auðvelda
svo innflutning erlendrar nauð-
synjavöru sem framast er unnt
og láta hana vera háða eftirliti
Frh. á 4. síðu.