Alþýðublaðið - 16.02.1942, Blaðsíða 3

MÁNUDAG 16. FEBR. 1942.

Stefán Jóh. StefáHSgon:
Úr forsðgi gerðardómsins.
-------------------—----;-
ALÞ7ÐUBLAÐIÐ
Ritstjóri: Stclán Pétursson.
Ritstjórn og afgreiðsla í Al-
þýðutiúsinu við Hverfisgötu.
Símar ritstjórnarinnar: 4902
(ritstjóri), 4901 (innlendar-
fréttir), 4903 (Vilhjálmux S.
Vilbjálmsson heima) og 5021
(Stefán Pétursson heima).
Símar afgreiðslunnar: 4900
og 4906.
Alþýðuprentsmiðjan h. f.
Dr. Strode og
Morgunblaðið
NÝLEGA er kominn kingað
til lands á vegum hinnar
heimsfraegu Rockefellersstofn-
unar. amerískur vísindamaður
og embættismaður að nafni dr.
Strode.
Eins og vera ber þegar ,fínir‘
og háttsettir gestir koma til
landsins, hefir Valtýr Stefáns-
son farið á stúfana og átt langt
og mikið viðtal við manninn.
Og það er ekki laust við að
Mgbl. skýri frá vitnisburði hins
fræga manns um þ.jóðina nieð
talsverðu stolti fyrir hönd hinn-
ar litlu íslenzku þjóðar. En
hvað er það, sem þessum full-
trúa hinnar voldugu Banda-
ríkjaþjóðar, sem stendur öllum
þjóðum framar í hverskonar
verklegri menningu og getur
mælt sig við flestar eða allar
aðrar þjóðir á flestum öðrum
sviðum menningaxinnar, hvað
er það sem. honmn hefir fundist
athyglisvert h.iá hinni umkomu-
lausu og smáu íslenzku þjóð?
Hefir hún einhverju af að
státa, þar sem hún geti fyllí-
lega mælt sig við stórþjóðirn-
ar?
Ekki eru það byggingarnar
og mannvirkin- sem hægt ér að
fræðast um í ritinu „Verkin
tala”, sem Framsóknarstjórnin
gaf hér út um árið. Ekki eru
það götumar í Reykjavík, ráð-
húsið eða aðrar framkvæmdir
Reykjavíkur, sem fræðast
má um í stóru riti, sem Reykja-
víkurbær er nýbúinn að gefa
út. Ekki er það hin verklega
menning þjóðarinnar. En bók-
mentirnar. Jú, dr. Strode hefir
veitt því athygli, að hér koma
út margar bækur og blöð, en
ekki er það nú samt sérstak-
lega það, sem vakið hefir eft-
irtekt og aðdáun hans.
Mgbl. hefir eftirfarandi orð
eftir dr. Strode: Ég var ekki
lítið undrandi, segir hann.
er ég kom hingað til þess-
arar fániennu þjóðar og kyntist
því hve heilsuvernd og lækna-
vísindi er hér á háu stigi. Hann
kvaðst dáðst að því, hve lækn-
ar væru hér vel að sér og stæðu
framarlega í grein sinni og hve
mikið væri hér gert á sviði
heilbrigðismálanna . . • ■”
Þannig komzt hinn útlendi
gestur að orði í Mgbl. En dr.
Strode hefir sennilega tekið
eftir öðru þessa dagana, sem
hann dvelur hér, þó hann geti
þess ekki í viðtaiinu við Mgbl.
Hann hefir orðið var við iþað
að hér situr að völdum ríkis-,
stjórn, sem er svo hrædd við
að íslenzka þjóðin fái að fræð-
ast um þann þáttinn í nútíma-
menningu hennar, félagsmálin,
sem aðrar þjóðir telja merkast-
an af öllu því, sem íslenzka
þjóðin hefir afrekað á síðari
tímum, að ihún hefir gripið til
þess óyndisúrræðis að banna
útkomu fræðilegs rits um fé-
lagsmál landsins, þar sem í
fyrsta sinni er gefið yfirlit um
þróun og skipulag þessara
mála.
Okkur íslendingum finst með
réttu að mörgu sé ábótavant í
hinni ungu félagsmálalöggjöf ■
okkar,,sem hefir þróast á ótrú
lega skömmum tíma. En samt
er það, að heimurinn er ekki
enn Iengra kominn á braut
félagslegs réttlætis og um-
hyggju fyrir hinum smáu í
þjóðfél., ekki 'lengra kominn
á sviði heilbrigðisráðstafana
fyrir almenning en það, að við
með okkar litlu efnum og 'getu
stöndum samt ekki að baki
nema örfáum þjóðum, fyrst og
fremst frændþjóðum okkar á
Norðulöndum og hinum hvítu
menningarþjóðum á suðurhveli
jarðar, Ný-Sjálendingum og
Ástralíumönnum, en í öllum
þessum löndum hefir áhrifa og
stjómar Alþýðuflokkanna notið
lengur en annarsstaðar.
Þótt ótrúlegt megi virðast,
geta jafnvel flest stórveldin
lært nokkuð af okkur íslend-
ingum, hvað snertir skipulag
félagsmálanna, sérstaklega á
sviði’ alþýðutrygginga og heil-
brigðismála. Þetta hefir hið
glögga 'gestsauga ýmissa út-
lendinga séð.
En þegar þeir hafa ætiað að
leita sér upplýsinga um þessi
mál í íslenzkum ritum, þá höf-
um við orðið að játa fyrir þeim
með kinnroða að slíkar upplýs-
ingar væru ekki til nema mjög
svo ófullkomnar á víð og dreif.
Meðal annars úr þessari þörf
ætlaði fyrrv. félagsmálaráð-
herra að bæta með útgáfu
heildarrits um félagsmál, og
þessi bók er nú til svo að segja
fullprentuð, og væri, nú komin
út, ef í ríkisstjórninni .sætu
nú ekki eftir aðeins menn,
með miðaldahugarfari, menn,
sem óttast það mest, að
almenningur eigi kost á hlut-
lausri fræðslu um þjóðmál og
landshagi.
Þessvegna verður dr. Strode
og aðrir, sem vilja fræðast um
félagsmál íslands að bíða
þangað til smásálirnar í ríkis-
stjórninni sjá sitt óvænna og
aflétta bókarbanninu, sem
þeir gáfu út sjálfum sér til
ævarandi skámmar.
KosBÍigaslirifstof'
nr A-listans
ern tvær.
báðar í Alþýðu*'
húsÍEiu á 3. og
6. hæð.
Sfmar 5020 og
2931.
Vinnið fyrir A-
listann. Svarið
kúgunarlðgum!
FRÁ því að bráðabirgðalög-
in um bann ..gegn kjara-
bótum launþega voru gefin út
8. jan. s.l., hafa andstæðingar
Alþýðuflokksins af fremsta
megni reynt að gera flokkinn
og forystumenn hans tortryggi-
.ega í sambandi við forsögu
málsins. Hafa þeir jafnvel
gengið svo langt að gefa það í
skyn, að ég hafi verið á móti
öllum grunnkaupshækkunum,
og viljað afstýra því að til
þeirra kæmi. Hafa sumir ráð-
herranna í áróðurserindum
sínum í útvarpinu jafnvél hald-
ið þessu fram með meira eða
minna ákveðnum orðum. Og nú
síðast í Morgunbl. 7. þ. m. birt-
ist löng grein um sama efni,
full af blekkingum og rang-
færslum. Segir þar meðal ann-
ars: „að þegar dregið var í efa
á aukaþinginu að takazt myndi
að sporna við hækkun grunn-
kaups, brást forseti Alþýðu-
flokksins, Stefán Jóh. Stefáns-
son, reiður við og kvaðst vita,
hvað hann væri að segja, því
hann hefði sérstaklega kynnt
sér þessa hlið málsins að því er
snerti þau stéttarfélög, er væru
innan Alþýðusambandsins". Og
síðar í sömu grein er talað um
„svik Alþýðuflokksins við hina
frjálsu leið“.
Mér þykir rétt, af tilefni
þessara rangfærslna og blekk-
inga, að minnast á þessi atriði
nokkru nánar. Er næsta hægt
um vik að hrekja rangfærslurn-
ar, þar sem til eru opinberar
yfirlýsingar um afstöðu mína
til þessa máls, allt frá því að
hugmyndin um lögbindingu
kaupsins skaut upp kollinum á
síðastliðnu hausti. Mun ég
víkja að því síðar hér á eftir.
í þessari grein mun ég ekki
gera samanburð á aðstæðunum
í sambandi við hina lögboðnu
kauphækkun í apríl 1939, og
hið lögboðna bann við kaup-
hækkun, sem koma átti á síð-
astliðið haust, og nú hefir verið
ákveðið með bráðabirgðalögun-
um frá 8. jan. s.l. Ég mun síðar
sérstaklega ræða afskipti
stjórnmálaflokkanna af kjörum
Íaunastéttanna í landinu, frá
byrjun ársins 1939 til þessa
tíma. Það er næsta fróðleg
saga, er sýnir eindregna og' á-
kveðna sömu stefnu Alþýðu-
flokksins frá upphafi til þessa
dags, algerlega andstæða
stefnu Framsóknar og Sjálf-
stæðisf lokksins.
Áður en ég vík að aðalefni
þessarar greinar, þykir mér rétt
' að benda á yfirlýsingar Frani-
sóknar- og Sjálfstæðisflokksins
á haustþinginu 1939, um það,
hvort það sé rétt regla að binda
kaup. Eysteinn Jónsson við-
skiptamálaráðh. segir: „Fram-
sóknarflokkurinn er mótfallinn
þeirri stefnu, að kaupgjald sé
sett með lögum.“ Ólafur Thors
atvinnumálaráðherra segir:
„Sjálfstæðisflokkurinn er í
grundvallaratriðum andvígur
því, að löggjafinn taki af þeim
aðilum, sem hér eiga hlut að
máli, þann rétt, að þeir semji
einir um sín mál.“
----------».......
Allir vita hvernig efndirnar
hafa orðið á yfirlýsingum þew-
ara forystumanna. Segja má
með sanni, að sitt hvað séu orð
og efndir.
Þá vík ég að afstöðu minni'
til kjarabóta launþeganna.
Öllum er það ljóst, að ég
barðist, í fullu samræmi við
vilja flokks míns, gegn kaup-
bindingunni á haustþinginu
1941 og gegn bráðabirgðalögun-
um um lögþvingaðan gerðar-
dóm í kaupgjaldsmálum. Væri
þá athugandi á hvern hátt af-
staða mín og Alþýðuflokksins
hefði komið í ljós til úrlausnar
þessum málum áður en hinir
síðustu og verstu viðburðir
skeðu.
Sjálfstæðisflokkurinn -hefir
því mjög á lofti haldið, að
frumvarp Eysteins Jónssonar,
á haustþinginu 1941, hafi verið
á þann veg, að ekki skyldi að-
eins banna grunnkaupshækkan-
ir, heldur skyldi launþegum
varnað uppbótar vegna hækk-
andi verðlags. Þetta er og í
samræmi við ákvæði frumvarps
þess, er Eysteinn Jónsson lagði
fyrir alþingi. En þæði er það,
að mér var það fyllilega Ijóst
af viðtali'við Framsóknarmenn,
og eins hift, að fulltrúar Sjálf-
stæðisflokksins lýstu yfir því
við mig, að auðvelt myndi að
ná því samkomulagi við Fram-
sóknarfl., að grunnlatmahækk-
un yrði ein bönnuð, þó full
dýrtíðaruppbót yrði veitt, að
mér var það fyllilega ljóst, og
skýrði Aliþýðuflokknum frá því,
að ef við samþykktum lög um
bann við grunnlaunahækkun,
myndu báðir flokkamir fást til
þess að falla frá ákvæðunum
um bann gegn fullri dýrtíðar-
uppbót í samræmi við vísitölu.
Það eru því blekkingar Sjálf-
stæðisflokksins, lítt vinsamleg-
ar í garð Frámsóknarfl., að
orustan hafi staðið um það,
hvort lögbinda ætti bann bæði
við hækkun grunnkaup.s, og
eins við hækkun launa r sam-
ræmi við vísitölu. Sannleikur-
inn er sá, að orustan á haust-
þinginu 1941, snerist raunveru-
lega um það eitt, hvort banna
ætti hækkun grunnkaups.
Alþýðuflokkorinn tjáði sig
algerlega andstæðan því' í
fyrsta lagi að ákveða kaup-
gjald með lögum, eins og þá var
högum háttað, í annan stað að
banna hækkun á grunnkaupi.
Hinsvegar lýsti Aiþýðuflokk-
urinn yfir iþví, að hónum væri
það kunnugt, að á árinu 1942
væru það aðeins fá verkalýðs-
félög, er segja myndu upp
samningum, til hækkunar á
grunnkaupi. Ég skýrði og sam-
starfsmönnum mínum í ríkis-
stjórninni frá því, að mörg fé-
lög, viðsvegar um land, hefðu
ekki notað sér ákvæði samn-
inga um uppsögn, og myndi því
kaup þessara félagsmanna, að
grunnlaunum til, haldast ó-
breytt allt árið 1942. Lagði ég
fram skýrslu í ríkisstjórninni
um þetta, er ég hafði fengið hjá
stjðrn Alþýðiusambandsins.
Þessi félög höfðu, án *okkunra
áhrifa frá Alþýðnsa»iband*-
stjórn, ákveðið að segja ckká
upp samningum síjium. 9*
nokkur önnur félög, innan Al-
þýðusambandsins, höfðu hins-
vegar sagt upp samningum sia-
um, þar á meðal þau Iðnfélög í
Reykjavík, er lentu í vinn-u-
deilum við síðastliðin áraxnot,
og var öllum það ljóst innaa
rikisstjórnarinnar, að til deilu
kynni að draga á miili þessam
félaga og atvinnurekenda, við
áramótin..
Ég fékk sérstakt efni til þes«
að lýsa afstöðu minni og Al-
þýðuflokksins til þessa máls, er
frumvarp Eysteins Jónssonar
var til 1. umræðu í neðri deild
24. okt. 1941.’Þá sagði ég meðal
annars:
Milli 10 og 20 stéttarfélög
viðsvegar ! um land.. sem gátu
sagt upp kaupsamningum fyrix
nokkru síðan, hafa ekki talið
rétt að gera þa'ð. Og mér er
kunnugt um þáð, að það er
engin sérstök hreyfing' í þá átt
að segja upp kaupsamninguxni
með það fyrir augum að hækka
grunnkaupið. .... eru engar
líkur til þess að kaupgjald
launastéttanna, í landinu ork-
aði svo á dýrtíðina að hún íæri
hraðvaxandi fyrir þær sakir. Þó
að nokkur félög segi upp samn-
ingum af ýmsum ástæðum ....
þá hefir það engin veruleg á-
hrif á dýrtíðina......Ég gei
ekki séð, að þótt nokkur til-
hnikun fengist fyrir stéttar-
félögin, þyrfti það að hafa þau
áhrif, að dýrtíðin færi fyrir
þær sakir upp úr öllu valdi.“
í grein, er ég reit í Alþýðu-
blaðið frá 18. nóv. 1941, komst
ég þannig að orði: „Þau fáu
verkalýðsfélög, er þegar hefðu
sagt upp kaupgjaldsamningum,
myndu fara fram á eðlilegar
lagfæringar, er sanngjarnt
væri að taka til greina, án þess
að iþað orkaði verulega á vxsi-
tölima.“ Og í grein minni „Víð
áramót“ í Alþýðubl. 31. das. sl.
segi ég meðal annars: ,,. . felst
ekki x því nein andstaða gegn.
því, að einstakar launastéttir
geti breytt kjörum sínum og
kaupi, hækkað grminlaun sín
frá því sem nú er. Það er síður
en svo ósanngjamt að launa-
hækkanir fari fram.“
Af þeim ummælum mínum,
sem ég hefi vitnað til, bæði á
Alþingi og í Alþýðublaðinu, er
það auðsætt, að Alþýðuflokkn-
um var það Ijóst, að á árinu
1942 væri ekki að ræða um
kröfur meginþorra verklýðs-
félaganna um hækkað grunn
kaup, að einstök félög myndu
gera kröfur í þá átt, sem eðli-
legt væri að sinna, og að allt
bann í lögum gegn frjálsum
samningum væri ranglátt og í
algerðri andstöðu við' stefnu
Alþýðuflokksins.
Um þennan þátt ágreinings
málanna tel ég ekki ástæðu til
að ræða frekar að iþessu sinni.
Ég mun síðar vikja nokkrum
Frh. á 4. sí&u.