Alþýðublaðið - 06.05.1942, Blaðsíða 4

4
MiÖvikudagnr 6. maí 1942.
ALÞYÐUBUIHÐ
ALEXANDER GUÐMUNPSSON:
Svik Framsóknar við vinstri
stefnuna í landinu.

vel.“ (LettJrbreytingin gerð
Útgeíaadi: Alþýðuflokburinn
Rltstjóri: Stefán Pjetursson
Ritstjóm og afgreíðsla í Al-
þýöuhúsinu við Hverfísgötu
Símar ritstjórnar: 4901 og
4902
aimar aígreiðslu: 4900 og
4996
Ve*ð í lausasölu 25 aura.
Alþýðuprentsœiðjan h. t.
Hungursvipan.
FORMAÐUR MENNTA-
MÁLARÁÐS, Jónas Jóns-
son, hefir skrifað einn „lang-
hundinn“ enn í Tímann um við-
skipti sín við listamennina.
Hann birtist þar á sunnud. og
nefndist: , ,Þurf a skáld að
svelta?“ Og betur en.gert var
í þessari grein var varla hægt
að staðfesta þá raunasögu, sem
Sigurður Nordal sagði í Morgun
blaðinu daginn áður af „ást“
Jónasar til listanna og lista-
manna.
Nordal sýndi í grein sinni
fram á, hvernig stjórnmálam.
— í þessu tilfelli valdabraskar-
iim — hefði orðið listfrömuðin-
um að fótakefli. Jónasi hefði
ekki nægt, að styðja góð mál-
efni; hann hefði viljað nota þau
sér til framdráttar, viljað fá við-
urkenningu listamannanna á
eins konar páfadómi hans í öll-
um þeirra málum, og raunveru-
legan eða imyndaðan stunðning
við þá greiddan í gjaldeyri, sem
þeir hefðu ekki haft á boðstól-
um: pólitísku fylgi, auðsveipni
og þjónkun.
I raiminni er grein Jónasar
ekkert annað en harmagrátur
yfir því, að listamennirnir skuli
ekki hafa auðsýnt honum þakk-
læti sitt á þennan hátt fyrir allt
það, sem hann telur upp, að
hann hafi fyrir þá gert: átt svo
að segja frumkvæðið að því,
eins og hann heldur fram, að hið
opinbera hafi farið að styrkja
listamenn yfirleitt, útvegað ein-
mn lán, öðrum leigulausan bú-
stað með ljósi og hita, gert þeim
þriðja kleift, að stunda list sína
ýmist hér á landi eða erlendis
og séð öllum fyrir ókeypis fari
með skipum milli landa. Og svo
vilja listamennirnir ekki einu
sinni verða Framsóknarmenn,
hvað þá heldur falla fram og til-
biðja Jónas!
En bann veit ráð við sh'ku
vanþakklæti. Ef þeir vilja ekki
þýðast vald hans og forstjón, —
þá er hægt að. taka það til nýrr-
ar yfirvegunar, hvort hið opin-
bera á yfirleitt nokkuð að vera
að stvrkja listamennina—hvort
þeir þurfa ekki heldur að
svelia, hvort ekki er beinlínis
réttast að láta þá svelta!
Þetta er uppistaðan í sunnu-
dagsgrein Jónasar í Tímanum:
)rÞurfa skáld að svelta?“ Og
þettá — hótunin um að grípa til
hungursvipunnar — er ráðið,
sem honum hugkvæmist nú
helzt til þess að gera listamenn-
ina sér auðsveipa, eftir að sýnt
er, að raolarnir úr hinni „mildu
hendi“ hans hafa ekki megnað
að gera það!
HJÁ því getur ekki farið, að
í hinni hatrömu dægur-
málabaráttu landsmálaflokk
anna hinar síðustu vikur, verði
mörgum vandfimdin hin eina
færa leið til byggða úr ógöngum
stjórnmálanna. í því glórulausa
moldviðri, þar sem hvergi sér
handa skil í blindhríð rógs og
blekkinga og fyrir slær aí öllum
áttum, verður flestum villu-
gjarnt, jafnvel þeim, er kynnzt
hafa af nokkurri eigin raun ref-
ilstigum íslenzkra stjórnmála.
í slíkujn gjörningaveðrum hafa
margir orðið útij en einnig
margir náð bæjum og mann-
fundum fyrir það eitt, að ná átt-
um á glöggum, þekktum leiðar-
merkjum. Fyrir að muna gáml-
ar vörður og vörðubrot við götu
þjóðmálabaráttunnar. Fyrir að
kunna skil á vilja, getu og holl-
ustu hinna einstöku flokka við
áhuga- og hugðarefni þjóðarirín-
ar á hverjum tíma. Stjórnmála-
baráttan, sem framundan er
væntanleg stjórnarskipti og al-
þingiskosningar á þéssu sumri,
leggja cllum ábyrgum mönnum
þá kvöð á hendur, að kunna full
skil á því, um hvað raunveru-
lega er barizt. Hver er eðlismun-
ur hinna einstöku flokka og af-
staða fyrr og nú til þeirra mála,
sem alþýða þessa lands hefir
borið og ber fýrir brjósti?
Til að gera sér ljósan greinar-
mun góðs og ills, umhyggju og
umhyggjuleysi flckkanna fyrir
málefnum fólksins, verður ekki
hjá því komizt að líta um öxl og
athuga frágang og afgreiðslu
þeirra mála, er verulega snerta
hag þ'ess og athafnir. Og er þá
sér í lagi átt við fjölmennustu
stéttir landsmanna, bændur,
verkamenn og aðra launþega.
Þær stéttir, sem lökust lífskjör
eiga við að búa og minnst hefir
til hrotið af veralalegum gæð-
um.
Árið 1934 hefst nýr þáttur ís-
lenzkrar stjórnmálasögu. Fram-
sóknar- og Alþýðuflokkurinn
mynda þá fyrstu vinstrimanna-
stjórnina hér á landi. Var sú
samvinna í fullu samræmi við
yfirlýsta stefnu flokkanna svo
og kjósendavilja þeirra. En eins
og menn vita, er höíuðuppistaða
þessara flokka meðal bænda og
verkamanna. Nauðsynlegur
undanfari þeirrar samvinnu var
stuðningur Alþýðuflokksins við
ráðuneyti Framsóknarmanna kf
árunum 1927 til 1931 og hinn
sameiginlegi þingmeirihluti, er
tryggði framgang merkrar
nauðsynlegrar löggjafar fyrir
vinnustéttir landsins, sem áður
hafði verið drepin eða svæfð í
Ef einhver skyldi áður hafa
verið í vafa um það, að tíirú
væri kominn til að gefa Jónasi
Jónssyni frí úr menntamála-
ráði, þá ætti þessi svívirðilega
hótunargrein hans að hafa tek-
ið af öll tvímæli um nauðsyn
þess.
nefndum af íhaldínu. Undir
kjörorðinu „ allt er betra en í-
haldið“ voru sigrar Framsókn-
armanna unnir. Traust.bænda á
Framsóknarflokknum og for-
ustirmönnum hans er ávöxtur
þeirrar hörðu baráttu, er með
þurfti til framgangs hinum góðu
málefnuxn. Og þó að skemmra
væri gengið í róttækum umbót-
um en óskir Alþýðuflokksins
stóðu til um, var þó hin tak-
markaða lausn málefnanna tölu-
verð hugfró umbótafúsum þing-
fulltrúum hans, sem árum sam-
an áttu við ofurefli að etja á al-
þingi.
Svo eitthvað sé nefnt um
framgang mála á þessum þing-
um má rninna á, að þá urðu til
lögin um Byggingar- og land-
námsSjóð og Búnaðarbanka ís-
lands. Þá voru héraðsskólarnir
byggðir og þá hófust hinar stór-
brotnustu framkvæmdir, er um
getur í samgönginnálum þjóðar-
innar. Þá fengu sjómenn fyrst
hæfilegan svefn- og hvíldartíma
á togurum. Þá var sú ósvinna
niður lögð, að flytja fólk
hreppaflutningi n^uðugt. Óþarft
er að taka fram, að gegn öllu
þessu barðist íhaldið, eins og
um sjálf lífið væri að tefla.
Ekki má það, fyrnast mönn-
um, þegar lagður er dómur á ár-
angur stjórnarsamvinnu Fram-
áóknar og Alþýðuflokksins á ár-
unum 1934—1937, að þá er mjög
farið að síga á ógæfuhliðina fyr-
ir atvinnurekstri landsmanna til
sjávar og sveita. Á þetta þó sér-
staklega við um íslenzkan stór-
atvinnurekstur, togaraútgerðina
og skal hér síðar nánar að því
vikið.
í þrengingum umhjóðenda
sinna, bændanna í landinu, sáu
Framsóknarmenn aðems einn
möguleika til viðunandi úr-
lausnar á vandkvæðum þeixra,
en það var að taka höndum sam-
an við flokk verkamanna, Al-
þýðuflokkinn. Og hinir leiðandi
menn flokkanna voru ekki einir
um að ákveða þetta samstarf,
heldur óumflýjanleg nauðsyn
fólksins, sem kaus þá. Nauðsyn,
sem enga bið þoldi og knúði þá
inn á hina einu færu leið til úr-
bóta. í yfirlýsingu 5. þings
Framsóknarmanna 17. febrúar
1937 segir um þetta samstarf:
„Um undanfarin ár hefir
Framsóknarflokkurinn haft
samstarf um ýms löggjafarmál
við flokk verkamanna í kaup-
stöðum og kauptúnum, Alþýðu-
flokkinn, og með stuðningi hans
hrundið í framkvæmd mörgum
áhugamálum sínum, þrátt fyrir
ándstöðu kyrrstöðumaiuianna,
og þann veg bætt aðstöðu fram-
leiðenda m. a. með því að hækka
o g tryggja verðlag á fram-
leiðsluvörum, jafnframt því,
sem hann hefir stutt að fram-
gangi ýmissa mála til hagsbóta
verkamannastéttinni.
Flokksþingið telur, að þetta
samstarf hafi yfirleitt lánazt
hér.)
í kraf ti þessa boðskapar ganga
Framsókn&rœerm til kosning-
anna 1937 og lofa þar með bein-
línis að .þessu samstarfi skuli
haldið áfram. Að öðrum kosti
var þehn ekki sigurs von yfir
kyrrstöðumönnunum og skutul-
sveinum þeirra innan Bdenda-
flokksins. Bændurnir voru orðn-
ir róttækir vinstrimenn, höfðu
og á róttækni þurft að halda
■undanfarin verðfalls- og kreppu-
ár. En nú bregður svo xmdarlega
við, að svo að segja strax að af-
stöðnum þesum kosningum, ein-
hverri hörðustu baráttu, sem
háð hefir verið um kjörfylgi
meðal bænda, kemur í ljós mjög
áberandi undanlátssemi gagn-
vart Sjálfstæðisflokknum, sem
ekki verður annan veg skýrð en
þann, að skapgerðarveila og
festuleysi leiðtoganna sé þyngra
á metum en pólitískar nauð-
þurftir íslenzkrar ibændastéttar.
Því ekki verða á það færðar
neinar sönnur, að samstarf sem
IKUBLAÐIÐ ÞJÓÐÓLFUR
sem kom síðast út á mánu-
daginn, gerir kjördæmamálið
og deilurnar um það, hvort
kosningar til alþingis skuli fara
fram í vor, að umíalsefni í
langri grein. Er niðurlag henn-
ar á þessa leið:
„Ábvrgrar ríkisstjómar á ís-
landi biða önnur verkefni en þau,
að kasta sér út í hjaðningavíg ill-
vígrar kosningabaráttu. Þörfin
krefur að unnið sé í þágu þióðar-
innar af meiri einbeittni og dugn-
aði. en nokkru sinni áður. Ef það
verður ekki tryggt, að allar starfs-
færar hendur á íslandi vinni og
vinnuaflinu sé á skipulegan liátt
beint að þjóðnýtum og aðkallandi
störfum, kalla stjóniarvöld lands-
ins rnikla ógæfu yfir þjóðina. Þeim
tveim flokkum, sem nú fara með
stjórn landsins, yrði um megn að
þvo hendur sínar af þeirri ábyrgð.
Úr því, sem nú er komið er ekki
um annað að ræ$a en að fresta
kosningum meðan stríðið stendur.
Skorist Alþýðuflokkurinn undan
stjórnarstörfum, verða núverandi
stjórnarflokkar að fara með stjórn
einir. Þeir geta ekki varpað frá
sér óbyrgð á raunhæfum stjórnar-
störfum án þess að auka drjúgurn
í þá syndabyrði, sem þegar mun
vera orðin nægilega þung. Um af-
stöðu Þjóðclfs til slíkrar „striðs-
stjómar“, hvort sem hún væri
skipuð fulltrúum þriggja flokka
eða tveggja er það að segja, að
hann mundi vilja veitá henni það
aðhald réttmætrar gagnrýni, sem
áður er nefnt en unna henni í hví-
vetna sannmælis og láta hana
hljóta dóm samkvæmt verkum
sínum.“
Öðruvísi mér áður brá. Þjóð-
ólfur orðinn aðaltalsblað þjóð-
stjórnar á íslandi! Og ef ekki er
óhjákvæmilegt reynist þá í mótx
blæs og harðnar á dalnum, muni
gagnslaust eða jafnvel skaðlegt
þá batnar í ári. Og ekki verður
því trúað fyrr en á reynir, að
slík skoðtm sé ríkjandi meðal
bænda almennt þótl uppi kunni
hún að vera. Má í þessu sam-
bandi rifja upp fyrir Framsókn-
armönnum, að fyrir aðeins rúmu
ári síðan birtist grein í Tíman-
um eftix góðan og gegnan Fram-
sóknarbónda, sem undirstrikar
með eftirfarandi orðum skoðun
sína á stjómmálasamvinnu
verkamanna og bænda: ,JÉg tel
það háskalegan misskilning, aS
bændur og verkamenn eigi eð»
þurfi að standa á öndverðum
meiði. Ég tel það óhrekjanlega
staðreynd, að hagsmunir beggja
eigi samleið í flestum málum.“
(Leturbreyting gerð hér.)
Greinarhöfundurinn fer ekki
í neina launkofa með meiningu
sína. Það er beinlínis háskalegt
að hans áliti ef bændur og
verkamenn standa á öndverðum.
meiði. Svo saman slungin eru
örlög og hagsmunir þessara
stétta. Og þetta er ekkert bæna-
kvak örmagna framleiðanda á
hallæristímum, heldur heilagur
innblástur sem ekkert fær hagg-
að. Ekki einu sinni núverandi
verðbólga og veltitímar. Ekki
minnist þessi bóndi á Sjálfstæð-
ismemi né bjargræði nein úr
hægt að hafa þjóðstjórn, þá að*
minnsta kosti leifar þeirrar
gömlu! Og kosningar mega ekki.
undir neinum kringumstæðum<
fara fram fyrr en í stríðslok!
Mikil eru umskiptin orðin. Þeg-
ar þetta blað byrjaði að koma
út, talaði það eins og Jóhannes
skírari um að reiða öxina að
rótum trjánna og uppræta:
spillingu þjóðstjórnarinnar. Og'
af öllu var kosningafresíunini
talin argasti vottur hennar. En
þegar þjóðstjórnin kloínaði, Al-
þýðuflokkurinn fór úr henni
fyrir yfirgang og gerræði Frám-
sóknarflokksins og Sjálfstæðis-
flokksins, snéri Þjóðólfur allt 1
einu við blaðinu, réðist á Al-
þýðuflokkinh með hrakyrðum
og hældi Herrnanni á hvert
reipi. Heyrzt hefir, að áður en
blaðið tók þessum sinnaskipt-
um hafi Jónas Þorbergsson ver-
ið kallaður á fund Hermanns
Jónassonar. Síðan hefir það í
öllu falli verið skoðað sem mál-
pípa núverandi forsætisráð-
herra. Og ef það væri rétt, er
það óneitanlega töluvert eftir-
tektarvert, að Þjóðólfur skuJi
nú heimta kosningafrestun til
stríðsloka, jafnvel þótt ekki fá-
ist nema samkomulag og
„stríðsstjórn“ Framsóknar-
flokksins og Sjálfstæðisflokks-
ins til þess, samtímis sem Tím-
inn, hið opinbera málgagn for-
sætisráðherrans, er látið halda
því fram, að ekki komi til mála
annað, en að kosið verði í vor,
nema því aðeins að Alþýðu-
flokkurinn fallist á áframhald-
andi kosningafrestun!
Frh. á 6. síðu.