Alþýðublaðið - 02.08.1942, Blaðsíða 5

Sunnudagur 2. ágúst 1942.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
Hákon Noregskommgur
sjötugur á morgun. -
A MORGUN, mánudaginn
3. ágúst, munu Norðmen a
um allan heim halda hátíðlegt
70 ára afmæli hins elskaða kon-
ungs síns, Hákonar sjöunda.
í Noregi munu Norðmenn á-
reiðanlega ekki fá leyfi til þess
að láta í ljós þá virðingu, sem
þeir bera fyrir hinum mikla kon-
ungi sínum né ást sína á honum,
en frá nverju norsltu brjósti
mun stíga þakkar- og hollustu-
andvarp til þess manns, sem á
erfiðustu tímum norsku þjóðar-
innar hefir verið einingartákn
hennar í baráttu þeirri, er hún
-nú heyir um líf eða dauða.
Strax frá fyrsta degi ríkis-
stjórnar sinnar og fram til þessa
dags hefir nafn og perscnuleiki
Hákohar konungs verið nátengt
tveim grundvallaxsjónarmiSum,
sem hafa veri-ð ríkjandi í hugs-
unarhsetti Norðmanna — þjóð-
ernislegu sjálfstæði og sjálf-
stjórn, byggðu á lýðræði.
Þegar nórska stórþingið á-
kvað 7. júnx 1005 að leysa sam-
band sitt við Svíþjóð, varð þegar
nauðsynlegt að ákveða stjórnar-
form til frambúðar fyrir hið
sjálfstæða norska ríki. Margir
leiðandi norskir stjórnmála-
menn vildu kjósa Karl prins frá
Danmörku til konungs yfir
Noregi og margir vildu láta
krýna hann til konungs strax.
En af einkennilega mildu póli-
tísku bi'jóstviti lýsti hinn ungi
Karl prins, sem þá var aðeins
33 ára gamall, því yfir, að hann
kæmi því aðeins til Noregs, að
hann yrði kjörinn til konungs
af norsku þjóðinni sjálfri með
þjóðaratkvæðagreiðslu. Enda
þótt lýðveldishugsjónin væri
ofarlega með þjóðinni, greiddi
mikill meiri hluti atkvæði með
þingbundinni konungsstjórn, og
Karl prins kom til Noregs í
nóvembermánuði 1905 og var
krýndur árið eftiir í dómkirkj-
unni í Niðarösi sem Hákon kon-
ungur sjöundi.
í nærri því 35 ár átti Hákon
konungur og þjóð hans við frið
að búa. Hann sá norsku þjóðina
þróast ineð furðulegum hraða
og verða að nútímaríki. En svo
kom tíini reynslunnar og Þjóð-
verjarnir frcmdu hina grimmd-
arlegxx innrás sína í Noreg 9.
apríl 1940, og á þeirri stundu
reis kcnungur stoltur og stæltur
til andspyrnu. Enda þótt hann
væri orðinn 67 ára gamall, gerð-
ist hann svo að segja á einni
nóttu hinn sterki leiðtogi í bar-
áttu þjóðafinnar g-egn ábján
nazistánna.
Þegar fyrsíu óheillafregnirn-
ar bárust til Osló aðfaranótt 9.'
apríl var konungurinn mjög á-
hyggjufullur, e-n aldrei tapaði
hann ró sinhi og öryggi. Með
harrn í huga samþylckti hann
loks að hverfa frá Osló. En leið-
togar þjóðarinnar máttu ekki
falla í hendur Þjóðverjum.
Klukkan 7,30 um morguninn
9. apríl fór aukalest frá austur-
brautarstöðinni í Oslo með alla
konungsfjölskylduna, stjórnina
og stórþingið. Skömmu seinna
nálægt stöðinni í Lilleström,
sexn liggur rétt við flugvöllinn
Kjeller, varð konungur styrj-
aldarirxnar var í fyrsta sinn.
Þegar lestin nam staðar voru
þýzku flugsveitirnar' einmitt að
ráðast á flugvöllinn og þýzkar
Lug: élar steyptu sér yfir járn-
brautarstöðina, svo að allir,
sem í lestinni voru, neyddust
til þess að leita skjóls undir
járnbrautarbfúnni og í járn-
brautargöngunum. Frá þeirri
stuntíu og þar til hann, 62 dög-
um seinna, yfirgaf la-ndið og, fór
til Bretlands, var Hákon kon-
ungur alltaf nálægt vígvellin-
uaa, og hvað eftir annað lenti
h .nn í lífshættu Hvað eft-
ir anná'ð 'neyddist konringur-
iRn til þess að yfirgefa tívalar-
stað sinn með íárra kiukku-
stundn fyrirvara, og fjórá fyrstu
daga innrásarinnar va.t hann
nærri því sfcöðugt á fertíalagi,
og loks á fimmta degi gat þessi
67 ára gamli máður féngið
hvíld einnar næíur.
Þessa fjóra fyrsíu daga sýndi
konungui' beztu eiginleika sína
sem konungur í lýðræðisríki.'
Auðvitað vildu Þjóðverjar reyna
að ná Noregi baráttulaust og
reyndu allar aðferðir til þess að
fá konunginn og ríkisstjórnina
til að gefast upp orrustulaust.
En viðnámsþróttur konungs við
samningaumleitanir þær, sem
fóru fram, hleypti kjarki í
stjórn hans. En jxfnframt því
lét líann í ljós, að hann myndi
ekki taka neina þá ákvorðun,
sem ekki væri samþykkt af
norska stcrþinginu. í eínu aí-
riði var hann alveg ákyeðinn.
Hann vildi hc-ldur segja af sér
konungdómi en gefast upp, og
hann harön útaði því að gera
Quisling að forsætisráðherra
samkvæmt kröfu Þjóðverja.
Hann sagði: „Quisling hefir
ekkert fylgi meða’. norsku þjóð-
arinnar og ef ég gérði hann að
forsætisráðherra yrði það gegn
óskum norsku þjdðai-innar. Ég
hefi í starfi mínu tekið sérstaka.
.
stefnu meðal norshu þjóðarihn-
ar, og henni verður ekki
breytt.“
Hákon konungur haíði einnig
fullkomna sýn ýfir kringum-
stæðumar, þegar l.eiðtö|ar
Norðmanha urðu eftir tveggja
mánaða baráttu. við ofurefli
þýzkra liðsveita að taka ákvörð-
un um framtíð Noregs. Og þessa
alvarlegu ákvörSun varð að
taka 7. júrxi 1940 — á 35 ára af-
máeli fullkomins sjálfstæði.3
N-oregs, daginn, sem Norðmehn
sögðu skilið við Svía.
Á sjðasta ríkisráðsfundinum,
sem haldinn var á norskri
grund, þegar þéssi þýðingar-
mikla ákvörðun var tekin, sagði
Hákon konungur, enda þótt svo
gæti íitið út, séip sú ákvörðun,
sem tekin var 7. júní 1940, tákn-
aði . uppgjÖf þess frelsis, sem
fékkst 7. júní 1905, væri hún
samt eina leiðin, sem unnt væri
að fara til þess að halda öllu
því, sein fengizt hefði 7. júlí
1905.
Sama dag lagði konungur,
krónprinsinn, flestir meðlimir
stj órnarinnar og fjöldi embætt-
ismanna aí stað til Englands
með brezka beitiskipinu De-
vonshire. Ef til vill hefir það
verið dapurlegasta stundin á
ævi konungsins, þegai' hann sá
Noregsströnd hv-erfa og vissi
ekki hversu lan'gt yrði þangað
til hann feigi aftur að sjá land
sitt og þjóð.
Að morgni 10. júní k’om De-
vonshire til Greenock, sem er
nálægt Glasgow, og konungur-
inn og fvlgdarlið hans hélt á-
fraro. með aukalest til Lxindúna,
þar sem Georg konungur tók á
xnóti honum á Eus.tonstöðinni.
Fyrstu rnánuðirnir á Eng-
landi voru erfiður tími. Barátt-
an í Noregi hafði verið alvarleg
rcynsla. Fréttirnar frá Frakk-
landi urðu stöðugt hörmulegri
og hörmulegri, og fregnirnar
heiman frá. Noregi báru vott
ura xoikla óvissu og ringulreið.
Margir norskir stjórnmálaleið-
togar álitu, að nú væri allt
glatað og nauðsýhlegt væri að
semja við Þjóðverja, til þess að
koma j veg íyrir algera þýzka
stjórn eða Quislihgsstjórn.
Loks kom fram uppástunga um
það, að koi ungurinn skyldi
segja af oér, rökstudd með því,
,,að hann gæti ekki lengur fram-
kvæmt konungsstörf sín.“ Þessu
svaraði Hákon konungur svo
sem. konungi og lýðræðissinna
var samboðið: „í mínum augum
er frelsi og sjálfstæði norsku
þjóðarinnar fyrsta boðorð
stjómarskrárinnar, og ég hefi í
hyggju að halda þetta boðorð
og þykist vinna bezt b'ö hag
noi'sku þjóðarinnar með því að
standa cruggur í stöðu minni og
vinna að lausn þess verkeíviis,
sem frjáls þjóð fól mér á hend-
u:r árið 1905.“
Hin ákveðna framkoma kon-
ungs allt sumarið 1940 veitti
cilluœ. Norðmönnum og ekki sízt
stjórxiinni mikinn styrk. Á
þeim ííma, sem flestum virtist
öil vcn úti, efaðist þessi raun-
sæi maður-ekki um sigurinn.
Þessi tvö ár, sem liðin eru,
hefir Hákon konungur og stjórn
hans Iagt fram alla krafta sína
og hæíilcika til þess að skipu-
leggja þáitöku Noregs í hern-
aðaraðgerðum bandamanna. Há
kon konungur fylgist aí lifandi
áhuga með allri stafsemi hin-na
frjálsu Norðmanna. Hann
reynir aldrai að hafa bein á-
hrif á r kvrrúanir stjórnar sinn-
ai*. En .harm les vandlega, eins
og hann hefir alítaf gert, állar
þær ákv aröanir, s-ern þann setur
nafn sitt xrrdir. Hann gerir allt,
sem ihann yetur til þess að ná
sambandi viS þá Norðmenn, sem
taka virkan þátt í baráttunni.
Hefir hann og mildnn áhuga
á sfcarfi 'iiorskra sjómanna, og
hann nótax öll tsekifæri, bæði
opinber og einkaleg, til þess að
leiða atliygli að hinu þýðingar-
mikla starfi þeirra. Konungur-
inn heimsækir sjúkrahús þeirra,
Frh. á 6. eiöu
S
S
S
N
S
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
V
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
X
s
s
V
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
Hákoa VII
s
s
s
*
*
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
N
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
Fólkíð lieima i Noregi
hyllir konong sinn.
N
TRÚANUM í Reykjavík
hefir verið símað frá London,
að á sjötíu ár afmælisdegi Há-
konar konungs verði honum af-
hent eftirfarandi kveðja frá
þeím, sem berjast heima í Nor-
„Þeir, sem berjast heima fyr-
ir, hylla konung sinn í dag.
Þeir, sem heima fyrir berjast,
beriast leynt og Ijóst fyrir sjálf-
stæði Noregs og þeirri Ihxsund x
ára gömlu erfðavenju, sem
frjálst lýðræðisþjóðfélag bygg- !
ist á, — hið elzta þjóðíólág
þeirrar tegxmdar í Evrópu
Konungxrinn er orðinn per- j
sónulegt tákn þeirrar barátlu.
Hann er sem konungur fuH-
írúi þeirrsr stjórnar, sem norska
þjóðin hefir valið sór. Vegna
persónxxlegrar stöðu sinnar er
hann nú orSinn það tákn, sem
allir Norðrienr!. sameinast xim.
Öll.bsu ’> u og sjtí á.r, 'em
hann hefix setið að völdum, hef-
ir hann unnið óhikað fyrir hug-
sjónir Iýðræðisins innan norska
ríkisins og hins norska konungs-
veldis. 1905 krafðist hann þjóð-
atkvæðis áðxxr en hann tók við
völdum. Á friðarárunum gegndi
hann konungsköllun shxni með
trúmennsku og skyldurækni,
sem aldroi brást. ÖU þessi ár
hefir hann styrkt og efit þær
lýðræðisvenjxxr og stofnanir,
sem hann átti að stýra og gæta.
En sá dagur kom, þegar Nor-
egur gerði enn liærri kröfur tii
hans. Það var þann dag, sem
holskefla villimennskunnar
reið yfir oss og reyndi að tor-
tíma öllu, sem við höfum reist í
búsund ár.
Þann dag hikaði hann ekki.
Hann hætti lífi sínu íyrir það
frelsi og réttlæti, sem hann var
settur til að gæta. Þess vegna
hata allir fjahdmsnn Noregs
hann í dag og þess vegna elska
og virða allir Norðm-enn hann.
Hann hefir varðað veginn: Skil-
yrðislaus barátta fyrir frjálsu,
norsku þjóðfélagi, sem reist er
á gi'undveili réttlætisins.
Þennan veg þræða þeir, sem
bei'jast heima í Noregi, ná-
kvæmar í dag en fyrir tveimur
árum .síðan, og athyglisverð
þróun hefir orðið í baráttu
þeirra síðap í apríl 1940. Vér
sjáum það nú, að margt hefci
mátt gera betur og cðru vísi en
þó skömmumst vér vor ekki fyr-
ir neitt. í þessari baráttu hefir
norsku þjóöinni orðið það ljóst,
að hún er ein og órjúfandi heild.
Heimaherinn hsfir aðeins eina.
stefnu — og enga aðra. Vér höf-
um valio oss það hlutskipti
skilyrðislaust að lifa eða deyja í
baráttunni fyrir föðurlandið.
Þess vegna lýsum vár því yfir í
dag:
Þe-ir NcrSmenn, sem heima
berjast, gefast aldrei upp.
önnur lönd, sem hernumin
Framh. á 6. síðu.