Tíminn - 27.11.1963, Blaðsíða 14

an gegnum Belgíu og Holland mun
ekki leiða til skjóts sigurs. Hvor-
ugt jjetta myndi hjálpa Pólverj-
um.
Allar þessar staðreyndir mæl'a
á móti því, að England og Frakk-
land fari út í styrjöldina . . . Það
er ekkert, sem neyðir þau til þess.
Mennirnir frá Múnchen talca ekki
á sig áhættuna . . . Herforingjaráð
Englands og Frakklands líta út-
litið fyrir vopnaðri íhlutun mjög
ákveðnum augum, mæla eindregið
á móti henni ...
Allt þetta styður þá trú, að á
meðan Engiand heldur áfram að
nota stór orð, jafnvel kalla heim
sendiherra sinn, ef til vill algert
viðskiptabann, þá er öruggt, að
það mun ekki grípa til vopnaðrar
íhlutunar.
Þannig var ef til vill hægt að
taka Pólland eitt, en það varð að
bera það afurl'iði „á einni eða
tveimur vikum“, skýrði Hitler út
fyrir áheyrendum sínum, svo að
hægt væri að færa heiminum heim
sanninn um, að það hefði fallið og
reyndi ekki að bjarga því.
Hitler var enn ekki fullkomlega
undir það búinn að segja hers-
höfðingjum sínum, hversu langt
hann ætlaði að ganga, þennan dag
í því að gera samning við Rúss-
land, enda þótt það heföi fallið'
þeim alveg sérstaklega vel í geð,
jafn vissir og þeir vorú um að
Þýzkaland myndi ekki h'éyja styrj-
öld á tveimur vígstöðvum. En
hann sagði þeim samt nægilega
mikið, til þess að þeir fengu löng-
un til þess að heyra meira.
„Rússland", sagði hann, „er alls
ekki í þann veginn að hjálpa ein-
hverjum öðrum við verk sín“.
Hann skýrði hið „lauslega sam-
band“ við Moskvu, sem hafizt hefði
með verzlunarviðræðunum. Nú var
hann að velta því fyrir sér, hvort
„samningamaður ætti að fara til
Moskvu og hvort þetta ætti að
vera háttsettur maður“. Hann
sagði, að Sovétríkin fyndu sigi
ekki skuldbundin Vesturveldunum1
á nokkurn hátt. Rússar gerðu sér!
grein fyrir nauðsyn þess að eyði-
leggja Pólland. Þeir hefðu áhuga
á „takmörkun hagsmunasvæð-
anna“. Foringinn var „tilbúinn að |
mæta þeim á miðri leið“,
í öllum .hinum fyrirferðarmiklu
liraðrituðu minnisblöðum Hal'ders!
frá þessum fundi, finnst hvergi
nokkuð það, sem bendir til þess
að hann, sem æðsti maður herfor-
ingjaráðs landhersins, eða von
í Rrauchitsch, æðsti maður herj-
; anna, ná Göring hafi á nokkurn
! hátt sýnt vantrú sína á þeirri
stefnu foringjáus, sem var nú að,
Jeiða Þýzkaiand út í Evrópu-stríð
— því þrátt fyrir trþ Hitlers var
það engan veginn áreiðanlegt, að
Frakkland og Bretland myndu
ekki berjast .né heldur, að. Rúss-.
Jand myndi standa útan við styrj-
öldina. í rauninni hafði Göring
fengið beina viðvörun, nákvæm-
lega viku áður um, að Bretar
myndu vissulega berjast, ef Þjóð-
verjar réðust á Pólland.
Snemma í júlí hafði sænskur
vinur hans, Birger Dahlerus, reynt
að sannfæra hann um, að almenn-
ingsálitið í Bretlandi myndi ekki
þola frekari áreitni nazista og þeg-,
ar. Luftwaffe-foringinn lét í ljós
efasemdir sínar, kom Dahlerus því
svo fyrir, að hann gat hitt einslega
sjö brezka kaupsýslumenn 7. ágúst
í Schleswig-Holstein, í nánd við
dönsku landamærin, þar sem Dahl-
erus átti hús. Brezku kaupsýslu-
mennirnir gerðu sitt ýtrasta bæði
munnlega og í skriflegum skýrsl-
um til þess að telja Göring trú
um, að Stóra-Bretland myndi
standa við skuldbindingar þær,
sem það hafði gefið Póllandi með
sáttmálanum um, að réðist Þýzka
land á Pólland, myndi Bretland
grípa fram í. Það leikur nokkur
vafi á því, hvort þeim tókst að
sannfæra Þjóðverjann, enda þótt
Dahlerus, sem sjálfur var kaup-
sýslumaður, héldi, að þeim hefði
tekizt það. Þessi undarlegi Svíi,
sem átti eftir að fara með allstórt
hlutverk sem friðmælandi milli
Þýzkal'ands og Bretlands næstu
vikurnar, hafði vissulega ágætis
sambönd bæði í Berlín og í Lund-
únuin. Hann hafði samband við
Downing Street, þar sém Halifax
lávarður hafði tekið á móti honuml
20. júlí og þar sem hann ræddi
við hann um væntanlegan fund
brezkra kaupsýslumanna og Gör-
ings, og innan skamms átti Hitler
eftir að kalla á hann og sömuleiðis
Chamberlain. En þrátt fyrir það,
að hann vildi all't gera, til þess að
friðurinn mætti haldast, þá var
hann barnal'egur og sem diplómat
var hann hinn mesti viðvaningur.
Mörgum árum síðar fékk Sir Da-1
vid Maxwell-Fyfe sænska diplo-
matann til þess að viðurkenna sorg
bitinn í yfirheyrslunum í Núrn-
berg, að Göring og Hitler hefðu
farið illilega á bak við hann.
Og hvers vegna hafði Halder
hersnfefðingi, sem hafði verið aðal-
stjórnandinn í samsærinu um aðj
losa landið við Hitler ellefu mánuð
urn áður, ekki sagt eitthvað til
þess að andmæla ákvörðun for-
ingjans um að leggja út í styrjöld
14. ágúst? Og ef hann hefur álitið
það tilgangslaust, hvers vegna end
urnýjaði hann þá ekki áætlun sína
um að koma einræðisherranum
frá völdum á sömu forsendum og
rétt fyrir Múnchenarfundinn: að
styrjöld myndi nú vera til tjóns
fyrir Þýzkaland? Miklu siðar, í
yfirheyrslunum í Núrnberg, átti
Halder eftir að útskýra það, að
jafnvel um miðjan ágúst 1939
hafði hann einfaldlega ekki trúað
því, að Hitler myndi að lokum
hætta á styrjöld, hvað svo sem
hann sagði. Einnig sýnir innfærsla
í dagbók Halders 15. ágúst eftir
fundinn með Hitler í Berghof, að
hann trúði því ekki, að Frakkland
og Bretland myndu heldur hætta
á að hefja styrjöld.
Hvað viðvék Brauchitsch, þá
var hann ekki maðurinn til þess
að efast um þær áætlanir, sem
foringinn gerði. Hassell, sem 15.
ágúst fékk að vita um hernaðar-
HWawBLBm';3wrsiBre"^
234
ráðstefnuna í Obersalzberg frá
Gisevius, lét hann það spyrjast til
yfinnanns landhersins, að hann
væri „fullviss um“, að Bretland
og Frakkland myndu ekki grípa
fram í, ef Þýzkaland réðist inn
í Pólland. „Það er ekkert hægt
að gera við hann“, skrifaði Hassell
í dagbók sína. „Annaðhvort er
hann hræddur, eða hann skilur
• kki hvað þetta fjallar alit saman
. . . Einskis er að vænta frá hers-
höfðingjunum . . . Aðeins fáir
þeirra eru enn með skýra hugsun:
Halder, Canaris, Thomas“.
Aðeins Thomas hershöfðingi,
hinn snjalli yfirmaður efnahags-
og hervæðingardeildar OKW þorði
að rísa gegn foringjanum. Fáum
dögum eftir hernaðarráðstefnuna
14. ágúst, eftir viðræður við sam-
særismennina, sem sátu nú að
mestu auðum höndum: Gördeler,
Beck og Schacht, gerði Thomas
hershöfðingi skýrslu og las hana
sjálfur fyrir Keitel hershöfðingja
yfirmann OKW. Hann hélt því
fram, að það væri ekki annað en
blekking, að ímynda sér, að um
fljótvirkt stríð og skyndilegan frið
væri að ræða. Árás á Pólland
myndi koma af stað heimsstyrjöld
og Þýzkaland skorti hráefni og
matvælabirgðir til þess að heyja
slíka styrjöld. En Keitel, sem ekki
hafði aðrar hugsjónir en þær, sem
hann hafði drukkið í sig frá Hitl-
er, hæddist að hugmyndinni um
stórstyrjöld. Hnignun Bretlands
vár orðin of mikil, Frakkland var
of úrkynjað, Bandaríkin of áhuga-
laus til þess að berjast fyrir Pól-
land, sagði hann.
Og þegar síðari hluti ágústmán
aðar 1939 nálgaðist, héldu þýzku
hershöfðingjarnir áfram með
áætlanir sínar um að leggja Pól-
land undir sig, og til þess að verja
vestanvert ríkið, ef til þess kynni
23
um skrúða, og þau héldu enn á-
fram inn í annan gang, þar sem
þau þurftu aftur að skipta ui.n
föt, en þá var þeim loks leyft að
halda innreið sína inn í það allra
helgasta.
Page kynnti Phil fyrir þeim,
sem voru að starfi. Lagleg og bros
mild stúlka sýndi Phil, hvernig
lofti-æstingin verkaði, og Phil
stóð með opir.n munn af aðdáun
yfir hinni einföldu lausn á þessu
eilífa vandamáli á hverri tilrauna
stofu.
— Hver íann upp á öllum þess
um útbúnaði7 spurði hann.
— Ó, sjálfsagt fleiri cn einn.
Þetta. var byggt, áður en ég kom
hingað. Annars held ég, að Arnold
Reichert eigi skilið' heiðurinh af
þessu.
__ Arnie, Phil kannaðist við
nafnið. Já, hann er snjaÍL Gott.ef
það var e.kki hann; scm gcrði íil-
raunavélina hans McNaire.
— Mjög líklegt. En hanr. hefði
þá átt að koma í veg fyrir, að hún
blési reyknum fram ganginn. Þar
mundi að vísu ekki Vera þörf á
sams konar loftræstingu og hér, eu
ég er nú samt sannfærð um. að
Arnie hefði getað leyst vandann
þar iíka. Maður þarf ekki annað
en segja Arnie, hvað maður vill,
og þá gern hann það, eins og á
að gera þao
Phil hló — Já, það er satt. Eg
varð vitni að því um daginn, þegar
einn samsturfsmanna minna var að.
lýsa fyrir honum hlut, sem hann
vildi fá geiðan. Arnie horfði þög-
ull, en áhugásamur, á allt handa-
patið og hlustaði á útskýringarn-
ar, sem voru á þá leið, að verk-
íærið ætti að gera þetta hér og
þetta þar, og þegar það gerði þetta,
þá ætti þétta að gerast o. s. frv.
Eg verð áð játa, að ég hafði ekki
hugmynd um, hvað aumingja mað
urinn var að fara, en verkfærið
kemur áreiðahlega . til með að
gegna nákvæmlega því hlutverki,
sem því var ætlað, þegar Arnie er
í’úinn að sniíða það.
— Já. Hann hefur komið mörgu
gagnlegu til leiðar öll þessi ár,
sem hann íiefur starfað hér. Og ég
er viss um, að hann getur losað
o.kkur við reykinn frá tilraunavél-
inni hans McNaire, ef þú biður
bann um það.
— Eg. Það ert þú, sem hefur
áhyggjur út af reyknum, ekki ég.
— En----------
Þau voru nú komin inn í henn-
ar eigin helgidóm, tilraunastofuna
hennar. Phil horfði forvitnislega
i kringum sig.
— Gætirðu ekki gefið mér ein-
hverjá hugmynd um, hvers konar
",tarf þatta er. sem þú innir af
höndum hér?,
— í stutiu öi'áli, áttu'við?
— Ekki endilega í stuttu máli,
:iemur á cins cinfaldan og ljós-
a:t hátt og hú getur. svo að öruggt
sé að ég skilji. ' '
Hs'v- h-csti til nenna’’ og hon-
up tí’ ánægiu rrðnaði hún lítils
háttar.'
v'g er vins ur . að þú skilur
hvað' um er a'5 ræða. Scoles lækn
ir, það er ekki ein: og við séum
stödd í ókunnu tandi hér. er það'7
■— Eg er jafnviss um a'ð ég
niuni ekki sRilja Syo að í guðanna
i-.amum útskýrðu þetta fyrir mér
á cinfa'’an hátt. Og eitt enn: er
cinhver lagabókstafur, sem bann
c'i- þér að kalla mig Phil?
Hún hrukkaði snnið lítií^ eitt
og færði til þappíra á vinnuborð-
inu sínu Phil settist niður á stól
cil hliðar við borðið og beið át.ekta.
Page Aming leit á hann. —
Starf mitt er að rannsaka bakterí-
ur, sem orc-aka encephhalitis.
Phil kinkaði kolli. — Al.lt í
bgí ég skíl enn þá.
,— Við vitum. að moskítófhignr
bera smitið til mannanna, og okk-
ÁSTIR LÆKNISINS
ELIZABETH SEIFERT
ur grunár, að smitið búi í fuglum.
Starf mitt er í rauninni að komast
að því, með hvaða hætti smitið
berst frá fuglunum til flugnanna.
— Það er nú auðvelt, þær stinga
fuglana og fá smitið í sig þannig.
Page sá enga fyndni í þessari
athugasemd, og Phil flýtti sér að
bæta úr framhleypni sinni. —
Hvers konar fugla er hér um að
ræða?
— Við höfum fundið bakteríuna
1 icuðvæng.iuðum svartþröstum og
; í skjóum.
— Jæja. svo að þið eruð að
! i-'rukka í þessa fallegu rauðvængj-
; 'iðu svartþresti
— Skkerí er taliegt frá vísinda-
egu sjónarmiði. eí bað ber í sér
' ’ 'æðjiegan sjúkdóm.
— Rétt er það, sagði Phil hlý-
lega. Og hvað gerirðu svo tii að
finna út, hvernig smitið berst frá
fúglunum til flugnanna''
— Við erum mörg, sem störf-
:um að því. Við rannsökum að sjálf
‘jögðu mjög nákvæmlega sjúkdóms
; tilfellið, sem okkur berst Svo
; reynum við að sýkja tilraunadýr
og notum til þess öll hugsanleg
I ráð. Við rannsökum, hvort ungarn
j ir fá í sig bakteríuna frá foreldr-
! i'.num, hvort bakteríurnar kunú:
að búa um sig í hreiðrum þeirra,
hvort þær leynast í pollum og
1 lækjum, þar sem fuglarnir baða
'■ sig éða drekka — — —
— Drottinn minn, stundi Phi).
þetta er ekkert smáræðis starf
— Nei andvarpaði Page Bak
teríurnar geta farið ótal leiði’
Það þai'f að rannsaka hvert smáat-
riði niður í kjölinn. Þegar við frétt
um af sjúkdómstilfelli, könnum
við gaumgæfilega héraðið, sem
það kemur frá, könnum hvaða fugl
ar og dýr og skordýr lifa þar o. s.
frv. Ef sjúklingurinn deyr, eins
og hann gerir venjulega, þá fáum
við sýnishorn, eins og þetta hér-
Hún tók sýnishorn úr kassa og
smeygði því í smásjána. Meðan
hann skoðaði í smásjána, þuldi
hún yfir honum statistik og fræði-
heiti, en það fór að mestu fyrir
ofan garð og neðan hjá Phil. Sýn-
ishornið sem hann var að skoða,
var mannsheili, og hann sá ljóslega
að hann var ekki i eðlilegu
ástandi Lengra náði þekking hans
1 ekki.
j — Fuglarnir veikjast ekki, hélt
1 Page áfram í fyrirlestrartón. Sem
‘stendur beinist starf mitt aðallega
að því að
Phil var niðursokkinn i að rann
saka sýnishornið í smásjánni —
Var þetta barn'? spurði hann.
— Hvað? Page var ekki viðbú-
ín spurningunni og mislíkaði
greinilega að vera trufluð í
fræðslu sinni
Phil rétti sig upp og benti á
nishornið -- Sá, sem þessi heili
ei úr, sá, sem dó úr þessari veiki,:
cve gamall var hann?
Page leitaði í skýrslu a borðinu.
— Fjórtán ara piltur, hvítur, Rallsj
héraði, Missouri.
— Af fátæku fólki?
Hún starði a hann — Hef ekki
augmynd um það.
- Það gæti skipt máli.
Hvers vegna?
- Mataræðið, hreinlætið, um-
i gengnin — var drengurinn vanur
að veiða í díkjum? — Var hann
yfirleitt gefinn fyrir að veiða? —
Vann hann kannske of mikið mið
að við aldur?
— Eg efast um . . . byrjaði Page
óþolinmóðlega.
— Vissulega getur þetta allt
saman skipt máli. Þú talar um, að
þið rannsakið niður í kjölinn hvert
smáatriði í sambandi við ykkar
rauðvængjuðu svartþresti og mosk
ítóflugur. Hvers vegna ekki að
eyða dálitlum tíma í að rannsaka
nokkur smáatriði í sambandi við
fórnarlömbin sjálf, fólkið?
— Við gerum það. Hún benti á
skýrsluna á borðinu.
— Já, já. Fjórtán ára piltur,
hvítur, Rallshéraði, Missouri. Það
segir þér ef til vill, að hann hafi
búið í landi, þar sem svartþrestir
eru algengir, en ég efast um, að
þú hafir meiri vitneskju upp úr
þessum fátæklegu upplýsingum.
Var hann vanur að ganga berfætt-
ur?
— Við vitum, að moskítóflug-
urnar bera smitið til mannanna.
— En hvers konar enanna?
— Scoles læknir . . .
— Ég er sannfærður um, að
þetta getur skipt miklu máli,
Page. Við fæðingarlæknar vitum,
að þungu'ð kona, sem fær nægi-
lega mikið af eggjahvítuefnum,
fæðir heilbrigt barn, en sú, sem
þjáist af eggjahvítuefnaskorti,
kann að fæða vanheilt barn. Og
ef við getum nokkru um ráðið, þá
sjáum við tii þess, að móðirin fái
nóg af eggjahvítuefnum.
— Fæðingarhjálp er miklu ein'
faldara starfssvið.
14
T í MI N N , miðvikudaginn 27. nóv. 19ff