Tíminn - 01.12.1963, Page 5

Útgefandl: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Tómas Ámason. — Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjómar: Tómas Karlsson. Frétta-
stjóri: Jónas Kristjánsson. Auglýsingastj.: Sigurjón Davíðsson.
Ritstjómarskrifstofur f Eddu húsinu, símar 18300—18305. Skrif
stofur Bankastr. 7. Afgr.sími 12323. Augl., sími 19523. Aðrar
skrifstofur, sími 18300. Áskriftargjald kr. 80,00 á mán. innan.
lands. í lausasölu kr. 4.00 eint — Prentsmiðjan EDDA h.f —
Líst um landið
ÍSLENDINGAR eiga marga góða myndlistarmenn,
en saga þeirrar listgreinar er ekki löng. Segja má, að að-
eins þriðja kynslóð nútíma myndlistarmanna hér á landi
sé á legg komin. Samt á þjóðin þegar furðulega gildan
sjóð ágætra listaverka, en er hins vegar mjög skammt á
veg komin í aðstöðu til þess að njóta hans.
Ríkið á myndarlegan stofn listasafns, en ekkert
hæfilegt safnhús enn. Að vísu hefur safnið nú allgóða
sýningarsali í Þjóðminjasafninu, en það er ekki til fram-
búðar. íslendingar geta ekki unað öðru en reist verði veg-
legt hús yfir listasafn ríkisins í höfuðborginni. Hins veg-
ar er því fjarri, að það sé úrlausn, sem nægi þjóðinni
allri. Að flytja listina um landið og á vit allrar þjóðar-
innar er miklu stærra og víðtækara verkefni, og verður
að hafa sýn yfir það allt í einu og leysa það sem eina
heild. , ,
í Reykjavík er og hefur að sjálfsögðu verið megin-
stöð listasafna og sýninga, og mun svo verða. Nokkrar
tilraunir hafa verið gerðar til þess að bæta aðstöðu fólks-
ins í dreifðum byggðum til þess að njóta myndlistar, og
eru þær góðra gjalda verðar en ná að sjálfsögðu allt
of skammt. Svo til engin sjálfstæð listasöfn eru til utan
höfuðborgarinnar. Stofnun listasafns í Árnesþingi með
gjöf Bjarnveigar Bjarnadóttur er tímamótaspor í þess
um efnum. Listsýningar um landið hafa verið nokkrar
og jafnan vel sóítar en allt of fáar.
Á Alþingi hefur Framsóknarfiokkurinn reynt að
þoka skilningi á þesspm málum áleiðis. — Nú
liggur fyrir þinginu tillaga þeirra Ingvars Gíslasoriar og
Ólafs Jóhannessonar um listasöfn og listsýningar utan
Reykjavíkur. Þar er gert ráð fyrir að kjósa 5 manna
nefnd til þess að gera tillögur uns stofnun og starf-
rækslu opinberra listasafna utai: Reykjavíkur, og
hvernig stuðla megi að myndlistarsýningum víða um
iand. Gísli Guðmundsson vakti á því athygli í umræðum
á Alþingi nýlega að gera yrði gangskör að stuðningi við
landsbyggðina í þessum efnum.
Augljóst er að líta ber á áhrifasvæði listasafns rík-
isins sem landið allt, og njótendur þc-ss, með eins jafnri
aðstöðu og kostur er, þjóðina alla, þó að aðalstöð þess
verði í höfuðborginni. Deildir þess á að staðsetja á nokkr-
um öðrum stöðum. og listaverk geta síðan gengið á milli.
Stofnun listasafna utan Reykjavíkur þarf að undirbúa
svo vel, að una megi við skipulagið um langa framtíð, og
einnig þarf að hafa í hyggju, hvermg samstarfi sýslufé
laganna og ríkisins um þetta verði háttað. Listin má
ekki gleymast, þegar sinnt er að menningarframförum
í landinu. ,
Fullveldisdagurinn
í DAG ERU 45 ÁR síðan íslendingar fögnuðu full-
veldi sínu á döprum dögum í skugga spönsku veikinnar
1918. Sem betur fer hafa flestir fullveldisdagar síðan
verið upplitsbjartari, þó að sannarlega vantaði ekkert
á, að fagnað væri af innsta hjartans grunni hinn fyrsta
fullveldisdag. Og enn fögnum við fullveldinu, og þjóð-
in öll tekur þátt í því með þökk og von. Stúdentar hafa
að verulegu leyti helgað sér daginn, og er það vel og þess
að vænta, að reisn þeirrar helgunar verði æ meiri með
árum. Eftir fimm ár á fullveldið hálfrar aldar afmæii
eða 1968. Þess áfanga á að minnast með stórátaki í þágu
framtíðar. Það er kominn tími til að hugsa fyrir því. Og
um leið minnir það á, að næsta vor á lýðveldið tvítugs
afmæli. Er ekki ráð að fara að efna i vörðu þeirra vega-
móta?
Walter Lippmann riiar um aIþjóSamál!"^""'“,*****,“,w""“-l 1J
Bræðralag er ekki síður nauð-
synlegt en jafnrétti og frelsi
Hugleiðingar í tilefni af morði Kennedys forseta.
Mvndin var tekin af Kennedy-hjónu num, er sonur þeirra var skírður
ÞJÓÐINNI ber brýn nauðsyn
til að gera sér ljóst eðli þessa
ólýsanlega glæps. Engin svo
brýn vandamál bíða úrlausnar,
hvorki heima fyrir né út á við,
að þau geti ekki beðið unz við
höfum jafnað okkur og getum
aftur hafizt handa heils hugar.
En í hinum bandaríska anda er
eyðandi, innvortis meinsemd,
sem við verðum fyrst að gera
okkur fulla grein fyrir og síðan
að ráða bót á.
Á þessu veltur framtíð
Bandaríkjanna og geta okkar
til að stjórna okkur sjálfir. Við
verðum að gera okkur ljóst, að
enda þótt umræður, umtal og
orðrómur njóti frelsis, þá er
lýðveldið í hættu meðan engar
höml'ur eru lagðar á öfgamenn-
ina. Öfgamenn geta aðhyllzt
hvaða hugmyndakerfi sem er.
En þeim er öllum sameiginlegt
að meðhöndla andstæðinga
sína sem óvini, utan við lög og
rétt samfélagsmeðbræðranna.
ÞAÐ, sem í Dallas gerðist,
hefði vissulega getað gerzt í
annarri borg. Þó verður að
segjast, að morð forsetans er
ekki fyrsta, pólitíska ofbeldis-
verkið, sem framið er í þess-
ari borg, heldur eitt af mörg-
um Maðurinn, sem nú er for-
seti Bandaríkjanna, hefir orð-
ið fyrir líkamlegu ofbeldi sam-
borgara sinna i Texaá. Þar var
hrækt á fastafulltrúa Banda-
ríkjanna hjá Sameinuðu þjóð-
unum.
f þessu umhverfi pólitísks
ofbeldis lifði morðingi forset-
ans. Og sjálfur hneigðist hann
til aðdáunar á ofbeldinu í sínu
fánýta, myrka og einmana lífi.
Ljósasta staðreyndin um hann
er fjarlæging hans frá mönn-
unum, þjóðinni, fjölskyldu og
vinum. Svo virðist sem innra
með honum hafi ekkert hrærzt,
sem tengdi hann forsetanum
eða ríkisstjóranum sem mann-
legum verum. Engin mannleg
tilfinning orkaði hindrandi á
hendur hans.
í fjarlægingu sinni frá um-
heiminum snéri Oswald sér til
vinstri. En það var tilviljun.
Þeir, sem hræktu á Johnson og
Stevenson, höfðu snúið sér til
hægri. Saimeiginlegt einkenni
þeirra allra er fjarlægingin,
glötun tengslanna við samfé-
lagið.
Öfgamaðurinn er utangarðs-
maður. f hans augum er stjórn-
in í Washington hatað, erlent
vald og forsetinn í Washington
sigrandi innrásarforingi. Hatur
hans á sér þess vegna engin
takmörk. Það nærist á eitri ill-
girni, óhróðurs og ofsjóna.
UM ÞESSAR mundir kanna
menn mjög samvizku sína í
Dallas, og það er ekki að ófyr-
irsynju. Á Dallas hefir lengi
hvílt grunur vegna þolinmæði
borgarinnar gagnvart öfga-
mönnunum og vanmáttar hinna
heiðarlegu borgara — sem efa-
laust eru í miklum meirihluta,
— til þess að halda aftur af
öfgamönnunum og koma aftur
á skipan heiðarlegra, hógværra
og skynsamlegra umræðna.
Það var því sannarlega hugg-
andi að lesa á sunnudaginn orð
Earle Cabells, borgarstjóra í
Dallas, þegar hann sagði: „Hver
og einn okkar hlýtur því að
rannsaka samvizku sína bljúgur
í huga og komast að raun um,
hvort hann kunni að hafa, með
ógætilegu orði eða æði, stuðlað
á einhvern hátt að hrapi þess-
arar sálar fram af brúninni,
út í myrkur brjálæðisins“.
Við hljótum öll að taka þátt
í þessari bljúgu hugleiðingu
borgarstjórans í Dallas. Það er
því miður allt of auðvelt að
gleyma því, að í frjálsu þjóð-
félagi er ekki aðeins frelsið og
jafnréttið nauðsynlegt, heldur
einnig bræðralagið.
Eina hugsvölunin í skömm
þjóðarinnar er fólgin í hreins-
un, eða að minnsta kosti í rén-
un þess eitrandi haturs, sem
virðist svo skammt undir yfir-
borðinu í þjóðlífi okkar. Við
höfum liðið fjandskapnum að
kljúfa hið bandaríska samfélag
Við getum því öðlazt aftur
trúna á framtíð Bandaríkjánna
að okkur takist að rata á endur-
reisn bandarísks samfélags.
VIÐ verðum að stemma stigu
við hatursflaumnum, sem veld-
ur því, að þegar menn greinir
á, til dæmis um skatta, félags-
leg réttindi eða Rússland, þó
geta þeir ekki látið sér fortölur
og kappræður nægja, en líta á
andstæðingana sem óbilgjarna
óvini. í ljósi þessa ólýsanlega
glæps blasir það við okkur, að
í því frjálsa þjóðfélagi, sem
við búum við og viljum varð-
veita, er búinn bráður voði af
algeru skefjaleysi á orðræðum
og hugsun. Lýðræði nýtur sín
því aðeins, að samfélagsböndin
séu ósködduð og sterkari en
allar taugar tii stjórnmála-
flokka, samtaka, hagsmunahópa
og ýrúflokka.
Ég vildi óska að ég væri sann
færður um að sjálfsgagnrýnin,
sem sorgaráfallið olli, verði
varanleg og búi með okkur
þegar við tökum til starfa á ný.
Sundrung haturs og óstjórnar
er mikil meðal okkar og hóf-
leysi í orðræðum og hugsun á
sér djúpar rætur
ÞESSI öfl hafa aukizt vegna
áreynslu stríðsins, niðurrifs
þessarar byltingaaldar, hagnýt-
ingar, ofbeldishneigðar og
grimmdar, sem múgsefjunin
stuðlar að, ofgnægðar vopna og
tilveru svo margra manna, sem
hafa kunnað að notfæra sér
þetta.
En ég ber mikið traust tii
græðimáttar Lyndon Johnsons.
Við getum snúið okkur til hans
í fullu trausti. Hann hefir sér-
staka hæfileika til að finna ||
það samræmi i skoðunum, sem i
eitt getur gert hið bandaríska Í
stjórnarkerfi starfhæft, eins og i
það er saman sett.
Það er hið mikla, sögulega
tækifæri hans að finna þetta
samræmi í skoðunum meðal
okkar sundruðu og reiðu þjóð-
ar. Það er hin óviðjafnanlega
köllun hans að endurreisa innri
frið Bandaríkjanna.
Þegar það liefir tekizt, verð-
ur allt annað viðráðanlegt.
T f MI N N, sunnudaginn 1. desember 1963. —
5