Tíminn - 01.12.1963, Blaðsíða 7

Sextugur á morgun
GISU GUÐMUNDSSði
ALÞINGISMAÐUR
ÁRIN lí8a og œvir manna um
leið. Gísli Guðmundsson alþingis
maður er að verða sextugur. Því
er þó betur, að sextugur maður
er ekki sama og gamall maður.
Gisli Guðmundsson er borinn
og L irnfæddur Þingeyingur.---
Hann fæddist að Hóli á Langa-
nesi 2. des. 1903 og er því sex-
tugur n. k. mánudag. Foreldrar
lians voru hjónin, sem þar
bjuggu þá: Kristín Gisladóttir,
bónda í Miðfjarðarnesseli, síðar
i Kverkártungu, Árnasonar og
Guðmundur Gunnarsson, bónda
að Djúpalæk, Péturssonar.
Forfeður og formæður Gísla
áuu heima víðs vegar á Norð-
austurlandi frá Eyjafirði til
Vopnafjarðar. Einn kunnur for-
faðir hans í föðurætt var t. d.
Sveinn Guðmundsson hreppstj.
á Hallbjarnarstöðum á Tjömesi.
En af hinum mikla ættbálki,
sem oft er kenndur við Svein,
eru lika forverar Gísla þeir,
Benedikt Sveinsson landsbóka-
vörður og Björn Kristjánsson,
kaupfélagsstjóri, þingmenn Norð
ur-Þingeyinga.
Gísli er elztur þriggja syst-
kina. Systkin hans eru: Oddný
skáldkona, sem hefur verið
barnakennari víðsvegar um land,
og Gunnar járnsmiður í Reykja-
vík.
Sísli Guðmundsson átti
heima að Hóli fram til ársins
1929. Á heimili foreldra sinna
vann hann öll, venjuleg sveita-
störf. Hann gekk í Gagnfræða-
skóla Akureyrar 1919 og útskrif-
aðist þaðan 1921. Næstu tvo vet-
ur stundaði hann barnakennslu
í heimahéraði, en var þess á
milli við fiskvinnu á Skáíum á
Langanesi og í Þórshöfn. Enn-
fremur var hann við verzlunar-
störf hjá Kaupfélagi Langnes-
inga. Haustið 1923 fór hann í
Menntaskólann í Reykjavík og
lauk stúdentsprófi þaðan 1926.
Las íslenzk fræði við Háskóla
íslands næstu vetur., Fór utan
1929 og ferðaðist í hálft ár sér
til fróðleiksöflunar um Norður-
lönd, Þýzkaland, Sviss og ítalíu.
Árið 1930 gerðist hann ritstjóri
Tímans og var það til 1940. Jafn-
framt var hann ritstjóri Nýja
dagblaðsins 1934—1936.
Kennari við Samvinnuskólann
var Gísli í tvo vetur og gegndi
um tíma skólastjórastarfi þar í
forföllum aðalmanns.
Gísli var kosinn þingmaður í
Norður-Þingeyjarsýslu 1934 og
átti þar sæti til 1945. Þá sagði
hann af sér þingmennskunni,
vegna þess að hann var sjúkur
af berklum í baki. Lá hann árum
saman rúmfastur í gifssteypu. —
Var þetta um skeið mjög tvísýn
barátta, sem lauk þó með gleði-
ríkum sigri hans og lífsins.
Árið 1949 var Gísli Guðmunds-
son aftur kosinn á þing af N,-
Þingeyingum og hefur átt þar
sæti síðan, — seinustu árin sem
þingmaður Norðurlandskjördæm
is eystra.
I morgum mikilsverðum, opin-
berum nefndum hefur Gísli átt
sæti, auk meiri háttar fasta-
nefnda á Alþingi. Má í því sam-
bandi neína: Vinnulöggjafar
nefnd, sem undirbjó vinnulög-
gjöfina, sem sett var 1938 og
gildir nálega óbreytt enn. —
Nefnd, sem endurskoðaði trygg-
ingalöggjöfina skömmu eftir
,1950. Bankamálanefnd, sem
starfaði 1951—1952. Hann vann
sem nefndermaður í Fjárhags-
ráði — eftir að Sigtryggur Klem
ensson lét af því starfi, af því að
hann gerðist skrifstofustjóri
fjármálaráðuneytisins. Hann
var í stjórn Skuldaskilasjóðs út-
vegsmanna, meðan hún starfaði.
Formaður var hann í svonefndri
Atvinnutækjanefnd, sem starfaði
árum saman og kynnti sér
rækilega atvinnumál kaupstaða
og kauptúna. Sú nefnd samdi
tvö fróðleg rit: „Skýrslur um at-
vinnuástand og aðstöðu til at-
vinnurekstrar í bæjum og þorp-
um“. Ennfremur gerði Atvinnu-
tækjanefnd í samráði við vita-
málastjóra tíu ára áætlun um
hafnagerð á íslandi.
Þá var Gísli einnig í nefnd
iulltrúa frá öllum þingflokkum,
ei vann að undirbúningi hinnar
þýðingarmiklu reglugerðar um út-
iærslu landhelginnar 1958.
1 bankaráði Útvegsbanka Is-
lands hefur Gísli lengi átt sæti.
Bækur hefur Gísli ritað svo
sem: „Sambandi íslenzkra sam-
vinnufélaga 1902—1942“ og „Al-
mannasamtök í verzzlunarmál-
um á 19. öld“ (handrit).
Þýtt hefur hann bækur úr er-
lendum málum. Þar á meðal
sögur eftir Rudyard Kipling og
John Galsworthy. Að þýðingun-
um vann hann aðallega á þeim
árum, er hann lá rúmfastur.
Gísli Guðmundsson er djúp-
skyggn maður og góðgjarn. —
Hann er mjög vel að sér í sögu
þjóðarinnar og hefur gert sér
glögga grein fyrir atvinnumál-
um og menningarmálum. Hann
hefur lengi átt heima í Reykja-
vík og er góður þegn höfuðborg
arinnar, en skilur þó — og ekki
sízt þess vegna — manna bezt
nauðsyn þess, að jafnvægi hald-
ist í byggð landsins. Telur eina
af höfuðskyldum löggjafar og
ríkisvalds að gæta hagsmuna
þess fólks, sem heldur landnáms
vörðinn við sjó og í sveit. Það
fólk á ekki betri og heilsteypt-
ari málsvara á Alþingi en Gísla
Guðmundsson. Tel ég mig ekki
gera lítið úr neinum, þótt ég
fullyrði þetta.
Gísli Guðmundsson er með á-
gætum ritfær, enda þjálfaður á
því sviði frá ritstjórnarárum sín
um. Sameinar hann í stíl
sínum — svo vel fer á — rök-
hyggju og þá rómantík, sem líf-
ið kemst ekki af án, ef því er af
alúð lifað.
Löggjafarstíl hefur hann form-
fastan og skýran, en það er mik
ilsverður þingmannskostur.
Hann er mikill ræðumaður. —
Fer að vísu hægt í ræðu á stund
um, eins og lægð sé í skapi, og
ekkert liggi á. Það er sem hann
rjáli við boga sinn. En þegar
mikið liggur við eða að hans
málstað — eða vina hans — hef
ur verið harkatega vegið, er
hann manna fimastur með bog-
ann, hraður að skjóta, eins og
ör fljúgi af hverjum fingri, og
markviss í bezta lagi.
Þetta hefur glögglega komið
fram og skenimtilega i tíma-
naumum útvarpsumræðum. Bak
við rólegt fas Gísla er mikil
skaporka.
Varla þarf að taka það fram,
að Framsóknarflokkurinn á
Gísla Guðmundssyni mikið að
þakka á liðnum árum. Gjörhygli
Gísla, hugkvæmni og mannkost-
ir hafa að sjálfsögðu verið
flokknum ómetanlega mikils
virði. Á Alþingi er jafna'n hlust-
að með athygli á tillögur hans.
Gísli er vinsæll maður og
verðskuldar það, þvi svo góður
drengur ei hann, óáleitinn, fyrir
greiðslusamur, hlýr í viðmóti og
nærgætinn.
Hann er mjög átthagarækinn
maður. Fer sumar hvert, þegar
íiann getur því við komið, á
æskustöðvar sínar og dvelst þar
lengur eða skemur. Erindi hans
í Berurjóðrið er ekki hið sama
og Örvar-Odds að leita aldurtil-
ans, enda er þar engin naðra,
er að honum sækir. Allt eirir
honum þar, tekur honum af vin
áttu og virðir hann mikils, bæði
kjósendur hans og ekki-kjósend-
ur. Þangaö sækir hann lífsgleði,
heilsu og þrótt í lindir upprun-
ans.
Kona Gísla er Margrét Árna-
dóttir, bónda á Gunnarsstöðum
i Þistilfirði, Davíðssonar. Þau
giftust 1935. Margrét er mikil
húsmóðir og ágæt kona, og hef-
ur verið manni sínum stoð og
styrkur. Átti hún fagran þátt r
að hjálpa honum og hjúkra i
sjúkdómsbaráttu hans. Sat við
hvílu hans og vélritaði það, sem
hann samdi. Er saga þessara
hjóna frá þeim árum hetju-
rega. Gisli og Margrét eigá eina
dcttur, Kristinu. Hún er kandidat í
læknisfræði.
Miklar gestkomur eru að jafn
aði á heimili Gísla og Margrétar.
Þau eru samvalin í því að laða
til sín gesti og veita þeim beina
af rausn. Gestum og gangandi
er þar „opið hús“. Ferðamenn
að norðan þekkja þetta vel, ná-
giannarnir einnig. Lítilmagnar
fá þar góðar viðtökur ekki síður
en aðrir.
Þegar kjördæmi landsins voru
stækkuð árið 1959 og Norður-
landskjördæmi eystra var gert
úr fjórum fyrrverandi kjördæm-
um, urðum við Gísli samsþings-
menn, sem kallað er. Síðan höf-
um við háð kosningabaráttur
saman og unnið í félagi að mál-
efnum kjördæmisins. Þeir menn,
sem bjóða sig fram fýrir sama
flokk í kiördæmi, eru nokkurs
konar fóstbræður. Það er gott
að vera fóstbróðir Gísla Guð-
mundssonar. Bróðerni hans er
obrigðult og hlýtt hans þel.
Ég þakka Gísla Guðmundssyni
við þetta tækifæri af heilum
hug'a fyrir fóstbræðralagið, og
óska honum og fjölskyldu hans
framtíðarhamingju.
Karl Kristjánsson.
FYRRI HLUTA vetrar árið 1929
kom ég eitt sinn á fund Fram-
sóknarmanna í Reykjavík. Gísli
Guðmundsson var þar frummæl
andi. Mér er enn í minni ræðu-
efnið. Hann sagði, að við yrð-
um að rækta landið. Talaði
hann af mikilli bjartsýni og stór
hug og studdi mál sitt með svo
mörgum og skýrum rökum, að
ég dáðist að. En mest af öllu
furðaði mig þó á orðgnóttinni,
mælskunni. Ég hafði ekki áður
v
kynnzt Gísla, þó vorum við sam-
sýslungar, en nokkuð langt -á
milli, hann á Langanesi og ég
á Melrakkasléttu og samgöngur
voru með öðrum hætti á okkar
uppvaxtarárum en síðar varð.
H-ns vegar hafði ég af honuin
spurnir, sem allar fjölluðu um
námshæfileika hans og mikinn
námsárangur. Var hann í Gagn
fræðaskólanum á Akureyri og í
Menntaskólanum í Reykjavík,
þar sem hann sat mjög takmark
að. Stúdentspróf tók hann utan-
skóla árið 1926. Hóf hann síð-
an nám í Háskóla Islands, þar
sem hann lagði stund á íslenzk
fræði.
Árið 1928 hverfur Gísli frá
námi, gerist starfsmaður Tím-
ans og síðar ritstjóri. Það hef-
ur verið sagt, að fræðigrein
hans muni hafa misst mikils,
er hann hvarf til annarra starfa,
svo hafi hann verið álitlegur til
afreka á þvi sviði. Ekki verður
því hér á móti mælt. En benda
má á, að löngum muni skarp-
greindir ungir áhugamenn til
ýmissa hluta vel fallnir og mætti
vissulega vitna til fleygra orða
frá fyrri tíð þar um. En hvort
sem.það er rætt lengur eða skem
ur, þá verður sú niðurstaðan, að
hann hverfur að ritstjórnar- og
stjórnmálastörfum, og er óhætt
að segja, að til þeirra starfa
hafi hann reynzt vel fallinn. —
Enda var nú ekki beðið boðanna
af hans hendi að afla sér yfir-
gripsmikillar og staðgóðrar
þekkingar á stjórnmálum og
sögu landsins. Raunar hefur mér
verið sagt, að grundvöllur að
slíku hafi verið lagður, þegar
Gísli var næsta ungur að árum
og áhuginn á stjórnmálum hafi
þá’þegar verið vaknaður til fulls.
Af framansögðu mætti ef til vill
láta sér detta í hug, að fyrr en
síðar hefði hann komið inn í
stjórpmálin, jafnvel þótt í aðrar
áttir hefði verið stefnt lengur en
raun varð á.
Ég kynntist ekki Gísla Guð-
mundssyni að ráði fyrr en árið
1934, eftir að hann varð þing-
maður Norður-Þingeyinga. Er
þeirra kynna gott' að minnast,
því að með Gísla er gott að
starfa. Hann er fullkomlega
æðrulaus, alls staðar vel heima,
ráðugur og svo tillögugóður að
af ber. Það er eins og öll mál,
jafnvel þótt allflókin séu, verði
einföld svo að segja strax, eftir
að þau hafa verið lögð fýrir
Gísla.
Fram á þennan dag hefur Gísli
gegnt þingmennsku og ávallt
við vaxandi fylgi og tiltrú. Þó
varð hann að afsala sér því
starfi vegna sjúkleika í fjögur
ár. Frá árinu 1959 hefur hann
þó ekki með öllu tilheyrt Norð-
ur-Þingeyingum einum, þar sem
hann nú er einn af þingmönn-
um stærra kjördæmis. En ekki
verður annars vart en Norður-
Þingeyingar telji hann fyrst og
fremst sinn þingmann, hvað
sem síðar verður í þeim efnum.
Strax og Gísli tók við þing-
mennsku í Norður-Þingeyjar-
sýslu hóf hann að kynna sér
málefni, sjónarmið og þarfir
kjördæmisins af svo mikilli kost
gæfni, að þar verður vart lengra
komizt. Enda virðist svo, að í
Norður-Þingeyjarsýslu finnist
fólki hann vera einn af héraðs-
mönnum, enda þótt hann hafi
heimili sitt í Reykjavík Oft hef-
ur verið rætt um, að miklu
væri æskilegra, að þingmaður
ætti heima í því kjördæmi, sem
hann er fulltrúi fyrir. Víst er
freistandi að fallast á slíkt sjón-
armið, að það mundi að minnsta
kosti vera miklu skemmtilegra.
En ef vel er að gáð, þá er a. m.
k. nú svo komið, að þetta er í
framkvæmd ekki eins einfalt og
virðast kann í fljótu bragði,
hvað sem kann að hafa verið
áður fyrr. Margt hefur breytzt
í landinu og flest í hina æski-
legri áttina. Fólkinu hefur fjölg
að, mikill vöxtur er í atvinnu-
lífi og þar með hefur komizt
miklu meiri hraði á alla hluti.
Hjarta stjórnmálanna slær
miklu örar, þinghald hefur ver-
ið að lengjast, málefnum fjölg-
að, störf á milli þinga farið vax-
andi pg afleiðingin mundi verða,
að annaðhvorc hefðu þing-
menn ekki aðstöðu til að fylgj-
ast með og taka þátt í ýmsu,
eins og vert væri, af því, sem
fram fer, eða ferðir milli höfuð-
staðar og bústaðar yrðu óþægi-
lega margar og of tímafrekar.
Mín skoðun er, að Gísli Guð-
mundsson hafi í þessu máli eins
og raunar fleiri hitt á færustu
leiðina eftir atvikum.
Gísli Ouðmundsson og þau
hjún bæði njóta svo mikilla vin-
sælda í N. Pingeyjarsýslu, að fátítt
mun vera. Ef ég ætti að reyna
að gefa svar við því á hverju
þetta byggðist, þá er ekki mik-
ill vandi að svara því að nokkru,
en furðu erfitt að svara því al-
veg til hlítar. Nefna mætti í því
sambandi, að Gísli hefur verið
lengi þingmaður, samgöngur
hafa batnað og hann hefur átt
auðveldara með en áður var að
ferðast víða um héraðið og hafa
peisónulegt samband við fjölda
kjósenda, hann er háttvís i fram
(Framhaid á 9. síðu).
T í M I N N, sunnudaginn 1. desember 1963.
7