Alþýðublaðið - 04.12.1942, Blaðsíða 4

4
^ðubUMÖ
Útgcfondi: Alþýð oflolcknsinnu
Kltatjóris Stcfún PjetaK9son,
Rltstjóm og afgreiðsla í Al-
Jjýðuhúsinu við Hvérfisgötu.
Simar ritatjómar: 4901 og
4902.
Bímar slgreiðslu: 4900 og
4906.
Verð í lausasölu 40 arn'a.
Aiþý ðuprentsmiðj an h.f.
laDdsrerdHD m
fioikssjðiiarinii
DAG EFTIR I3AG og viku
eítir viku hefir Morgun.
folaðið, aðalblað Sjálfstæðis-
flokksins, nú um alllangt skeið
ihamrað á því og farig um það
hinum hjartnæmustu orðum,
hvilíka nauðsyn beri til, að öll
flokkssjónairmið verði í bili lögð
á hilluna og samstjórn allxa
flokk'a mynduð til þess að bægja
voða frá dyrura þjóðarinnar af
völdum dýrtí5arflóðsins. Á hitt
hefir ekki verið minnzt einu
orði í dálkum blaðsins, hvemig
slík samstjórn ætti að fara að
því, hvaðia ráðstafanir hún ætti
að gera, til þess að stöðva dýr.
itíðarílóðið. En það virðist
manni iþó vera aðalatriðið og
beinlínis fi-umskilyrðið fyrir
hinni margumtöluðu samstjórn,
að flokkarnir gætu orðið á eitt
sáttir um það, hvað gera beri.
Án þess hJýtúr allt skraf um
hana aö verða fánýtt hjal,
hversu fagurlega og hjartnæmt,
sem það er orðað.
» , * ' V.
En þó iað Morgunblaðið hafi
þannig vaxazt að gefa nokkra
visbendingu um það, hvað það
og Sjálfstæðisflokkurinn yfirL
hugsaði sér, að hin fyrirhugaða
samstjórn ætti að gera, annað
en iþað, að leggja öll flokkssjón-
armig á hilluna, til þess að vinna
bug á dýrtíðinni, kvað það þó
loks í gær upp úr um eitt, sem
foún ætti ekk i að gera: Hún á,
segir Morgunblaðið, ekki að láta
ríkið taka alla verzlun í sínar
hendur, ekki a:5 stofna lands-
verzlun. Og svo neikvæð, sem
fíiík yfirlýsing er, er hún þó
inokkuir vísbending um það, hve
alvaxlega Sjálfstæðisflokkurinn |
sneinar þá margendurteknu
kröfu sína, að öll flokkssjónar-
mið verði nú lögð á hilluna til :
iþess að greiða fyrir sameigin- ;
legu átaki gegn dýrtíðinni.
Alþýðuflokkuj’inn hefir lýst
því yfir, að hann telji óhjá-
kvæmilegt, ef takast eigi að
stöð'/a dýriíðarflóðið, að sér-
etök sjálfstæð stofnim undir op-
jnberri yfirstjóin annist inn_
kauiog innflutning á vörum til
Sav Lns, o? að öll útflutnings-
'C. anin verði eínnig sett und-
ít .; 'stjórn einnar opinberrar j
£,to. aar, sem starfi í sambandi ,
við innflutningsstofnunina. Al- j
rpýðuflokkurinn hefir að svo * i * 1
ikomni; ekki slegið neinu föstu
lurn þ: vernig slík nýskipun
innflutningsins og útflutnings-
ins y ði að vera í einstökum at-
riðiim. Menn geta kallað hana
iandsverzlun eða hvað sem þeim
sýnist. Fn slík yfirráð hins op_
ánb^rpt ríir utanríkisverzluninni
bæöi útflutningi og innflutn-
ingi, telur Alþýðuflokkurinn ó-
hjákvæmilera nauðsvn úr þvi,
sem komið er, ef unnt a að ver*
eð hindra áf r rrnihaldandi stríðs-
gróða einstakna manna, einni
aðalocrsök <I; rtiðarinnar og verð
bólguntv*r cg hafa hemil á verð
*aj«; 'uju. -
AL$>YI>UBjLAf>ae
Föstudagur 4, desember 1942.
Sigarður Einarsson:
1. ðesember 1942.
W AÐ eru tuttugu ár í vor,
síðan ég varð stúdent. Þá
fyrir tuttugu árum horfðum
við fram á næstu tuttugu árin,
sem nálega ómælanlega tíð. Við
vorum allt of ungir og óreynd-
ir, og mnfram ailt of kátir, til
þess að geta látið okkur gruna,
hve árin eru fljót að líða, þegar
komio er fyrir alvöru út í bar-
átta lífsins. og inálefnanna og
dagarnir fleygir, þegar komið
er að hádegi æfinnar, eða yfir
það. En allar slíkar hugleiðing-
ar voru fjarri olckur þá. Ég
man ennþá eftir skínandi heið-
bláum hásumardegi, þegar við
stóðum á menntaskólatröppun-
um rneð glænýjar og mjallhvít-
ar stúdentshúfurnar á höfðun-
um. Nú blasti það við okkur hið
fyrirheitna land, frelsi stúdents
ins og gleði. Húrra! Sjung om
studentens lyekliga dag!
Svo ieið sumarið, fyrsta stú-
dentssumarið mitt. En þá um
haustið, fyrir nákvæmlega tutt-
ug'u árum, var það í fyrsta sinn,
sem stúdentar helguðu sér 1.
des. fullveldisdag þjóðarinnar,
sem sinn sérstaka hátíðisdag.
Það var gert í fullri vitund og
með þakklátri minningu þess
mikilvæga skerfs, sem ýmsir úr
hópi stúdenta höfðu lagt fram
í frelsisbaráttu þjóðarinnar, í
forustu og starfi. Frelsishug-
sjónir, þjóðarinnar höfðu ekki
átt sðra dyggari stríðsmenn né
trúrri þjóna, en stúdenta.
Þegar stúdentar hófu að gang
ast fyrir hátíðahöldum 1. des.
þá var þeim ljóst, að dagurinn
átti engan veginn að vera ein-
vörðungu gleðidagur og
skemmtana. Hátíðahöldin áttu
að vera þáttur í hugsjónabar-
áttu. Þessvegna er það að ein-
mitt nú í daa fvrir tn++ugn ár-
úm var baráttan hafln fyrir
byggingu nýs stúdentagarðs.
Hátíðahöld fyrsta des. urðu síð-
an um mörg ár fastur liður í
baráttunni fyrir því að hrinda
því hnpsióna og nauðsynjamál
f framkvæmd.
Þegar við stóðum á Mennta-
skólatröppunum fyrir tuttugu .
árnm oe sunsum um ham'ngiu-
daga stúdentsins og þegar vfð
um haustið komum saman til
fyrstu hátíðahaldanna á full-
veldisdpginn fvrsta desemher,
var stúdentagarðurinn aðeins
draumur og hugsión. Það eru
nú mörg ár síðan hann varð að
veruleika. Þá dreymdi víst eng-
en svo jarf a drauma að eftir ein
20 ár værum við búnir að eign-
ast hina glæsilegu Háskolabygg
ingu, veglegasta ihús, sem hér
'hefir verið reist í landinu, síðan
það byggðist, að atvimnudeild
væri risin unp, myndarleg rann
sóknarstofa búin að starfa ár-
u,m sámani og alnnair Garður
glæsilegri en hinn gamli, nálega
að verða fulibúinn, Veruleiki
lífsins hefir farið hér fram úr
draumum og vonum. Þetta starf
ber að þakka af heilum hug öll-
um þeim, sem á undanförnum
árum hafa unnið þar að með
trúmennsku og víðsýni. Nöfn
skulu ekki nefnd, enda óþarfi.
En Háskóli íslands mun geymá
þessi nöfn í þakklátri minn-
ingu.
Það er ómögulegt að bera á
móti því, að það er stórkostlegt,
sem á hefir unnizt á þessum
tuttugu árum, svo stórkostlegt,
að það gefur okkur djörfung til
þess að bera í brjósti hinar
glæsilegustu vonir um framtíð-
ina. Og mér kemur það oft í
hug er ég geng um Iiáskólann,
bókasafn hans og lestrarsal, há_
tiöasai hans og kennslustofur,
að þið ungu stúdentar, sem nú
eruð að byrja námið standið ó-
líkt betur að vígi en við gerð-
um. Við vorum skóli, sem lítið
átti annað en nafn sitt og fram-
tíðarvonir. Hann Var að þessu
leyti að heita mátti ímynd okk-
ar sjálfra. En það dró ekki úr
því( að við sungum af innileg-
um fögnuði: Sjung om student-,
ins lyckliga dag!
Og einhvernveginn get ég
ekki varizt þeirri hugsun, að
hamingjudagar stúdentsins
voru meiri veruleiki fyrir tutt-
ugu árum, en nú og það jafn-
vel fyrir hina allra fátækustu,
þá sem ekki átti neinn að tíl
traust og halds í lífinu. Sjálf
lífsbaráttan, félagsmálabarátt-
an, menningarbaráttanr tróð sér
ekki eÍTis hxanalega inn úr dyr_
um okkar hvers og eins,. eins og
hún tók að gera síðar og gerir
nú. Heimurinn var þá £ fyrstu
hvíldar teygjunum eftir voða-
lega styrjöld og í hugum okk-
ar og fjölmargra annara lifði
þá sá fagri, en fávíslegi draum-
ur, að þetta hefði veriði síðasta
styrjöldin? að nú væri runnint
upp öld mannvitsins og góð-
girninnar til þess að greiða þau>
vandamál lífsins, sem vopnum
og blóðsúthellingum hafði mis-
tekiat svo hörmulega. Við fund-
um okkur í dögun nýrrar og
betri aldar. Og þessvegna var
það, að jafnvel hinn snauðasti
af okkur gat látið það eftir sér
með góði; samvizku að doka dá-
lítið við og njóta áhyggjulausr-
ar gleði yfir æsku sinni og fé-
lagsskap- skólabræðranna. Því
úti á höfhinni beið togaraflbt-
inn tilbúinn að leggja á sumar-
veiðar og fyrir norður og vest-
urlandi flutu tugir silderskipa,
þar sem við vorum velkomnir
um borð, velkomnir í starf. Og
þangað lágu leiðir okkar
flestra, þegar við skildum og
ómur stúdentasöngvanna var
Senndlega kallar Morgun-
ilaðið og Sj álfstæðisflokkurinn
letta flokkssjónarmið Alþýðu.
lokksins, sem þar af leiðandi
jeri að leggja á hilluna. En jþað
nl.l nú svo til, að síðan Alþýðu-
'lokkurinn lagði fram þessa tiL
ögu, hafa tveir flokkar aðrir,
rramsókn og Kommúnistafl.,
irátt fyrir allan ágreining
/ið Alþýðufl. í öðrum málum,
iinnig gert hana að sinni tillögu
i aðalatriðum og sett hano fram
jem skilyrði fyrir þátttöku af
aeirra hálfu í hugsanlegri sam-
>tjóm. Það verður bví áreiðan-
Lega dálitið erfitt fyrir T'/rorgun_
blaðið og Sj álfstæðisflokki nn að
telj'i mönnum trú um, að hér sé
aðeins um flokksmál eða flokks
sjónarmig að ræða. Eða hver
roun láta segja sér það, að Sjálf-
r.tæðisflokkurinn einn hafi sjón
armið iheildairinnar á móti öll-
um öðrum flokkum og sé til
böss kjorimi að kveða upp dóm
um það, hvað sé flokkssjónar-
mið og hvað ekki?
*
Það nægir ekki að fara hjart-
næmum orðum um nauðsyn þess
ag leggja öll flokkssjónarmið á
hilluna og gera sameiginlegt á-
tak til iað stöðva flóð dýrtiðar-
irnar. Það verður að sýna vili-
ann til þess í verki Og ef Sjálf-
sfæðisf;okkurinin neitar, vegn-a
•fámennrar sérhagsm unaklíku
innan vébandp. hnns, hcíldsal-
anna, að vera me ' í ráðstöfun-
um, sem allir að.rir flokkar telja
nauðsynlegar til þess, :að takast
megi að afstýra yfirvofajríi
hruni af völdum dýrtíðarinnar
og verðhólgunnar, þá meirrr
hann ekkert með faguxgala srá_
um um ®ð leggja flokkssjónar-
miðin á hilluna; Þá meinar hann
yfirleitt ekkert með öllu sinu
hóaili um samstjórn og sameigin
lcgt étak til að sigrerjít á hætt-
Affig lýrtiðarinm. ;
ERINDI það, sem hér birt-
ist, flutti Sigurður Ein-
arsson dósent á skemmtun
stúdenta í Tjamarbíó á full-
aeldisdaginn.
þagnaður og neytt upp þeirra
fanga, sem við höfðum dregið
til okkar hófs, sem nú mundi
sennilega þykja óbrotið og fá-
tæklegt.
I sjálfu sér- er þetta allt orðið
á annan veg nú, en var fyrir
tuttugu árum, þó að nú sé svo
um sinn af styrjaldarástæðum,
að stúdentinn 1942 hefir sennL
lega meira lianda á milli en
nokkur kynslóð íslenzkra stú-
denta hefir haft, bæði fyrr og
síðar. En ásjóna lífsins er orðin
miklu harðari og grimmilegri
og átökin á menningar og fé-
lagsmálum miklu nærgöngulli
við stúdentinn 1942 en stúdent-
inn 1922. Námsár stúdentsins í
dag og æskuár hans eiga ekki
yfir sér nema lítið eitt af þeirri
draumagjörnu fagurfræðilegu
rómantík, sem lá eins og nokk-
urskonar annarleg og fegrandi
slikja yfir lífi og viðhorfum
stúdentsins fyrir tuttugu árum.
Með þessu vil ég engan veg-
inn segja að stúdentinn í dag
hafi tvímælalaust hlotið hið
verra hlutskiftið. Það er ef til
vill engin kynslóð, sem Jiefir
verið eins hroðalega svikin á
því sem hún trúði á, eins og
eftirstríðskynslóðin, við stú_
dentarnir frá árunum í kring
um 1920, og sem orðið hefir að
þola sárari vonbrigði. Og það er
af því að við vorum svo inni-
lega börn okkar eigin tíma í
skorti á raunveruleika kennd,
og raunhæfu nesti. Ég hefi ur d-
anfarin ár sem háskólakennari
haft nokkuð náin kynni af æði
mörgum stúdentum. Og eitt af
því, sem mér bykir vænst um í
fari þeirra er það, að þeir eru
að verulegu leyii lausir víð þá
lífsfirð, sem í augum margra
af okkur setti liálfgerða glátn_
birtu á tilveruna, gerði okkur
það fært að lifa í hugsuðum
gerfiheimi. hálfgert utan við
lífið isjálft og baráttumál þess
og alvörumál, þangað til mörg-
um árum seinna, að við stóðum
sjálfir í baráttu lífsins. Og eitt
hefir stúdentinn 1942 fram yfir
okkur. Hann er að alast upp í
borg, sem er í terigslum við líf
og átök líðandi síundar; sjálf
lífæð afthuirðalmia slær héo* í
Reykjavík í dag. En ég held að
það sé ekkert last að segja það
um Reykjavík, að hún gerði
það ekki fyrir tuttugu árum.
, Eg get engu spáð um það, hvað
Frh. á 6. síðu.
FYRIR nokkrum dögum var
skýrt JErá því hér í blað-
inu, hvað Ámi Jónsson frá.
Múla sagði í blaði sínu um tiL
lögur vinstri flokkanna um
landsverzlun. 1
í gær ibirti Morgunblaðiö
focrysitugnein umi landsverzlun
og andar 'þar kalt til hugmynd-
aiinnar um ríkisverzlun.
Þar segir m. a.:
„Með stríðinu gerbreyttist við-
horfið í utanríkisverzluninni. —
Gcmlu viðskiptalöndin lokuðust,
sum í einni svipan, önnur smátt og
smátt. En íslenzka kaupsýslustétt-
in sýndi enn á ný, að hún var þess
megnug að ráða fram úr hinu
breytta viðhorfi. Hún flutti verzl-
unina vetsur um haf og vann þar
nýtt landnám, svo fljótt og svo
vel, að það verður að teljast stór-
virki. Og nú er svo komið, að í
landinu eru jafnan fyrirliggjandi
margra mánaða birgðir nauðsynja,
og myndi þó meiri vera, ef skipa-
kosturinn væri nægur.
Allir hljóta að sjá og skiija að
bak við þetta starf kaupsýslu-
mannanna, sem eru jöfnum hönd-
um úr hópi kaupmanna og sam-
vinnumanna, hlýtur að vera rnikil
þekking, reynsla og forsjálni. Öllu
þessu vilja nú sumir — máske
margir — stjómmálamenn kasta,
og fá í staðinn ríkisbákn, undir
stjórn óreyndra manna, sem e. t. v.
aldrei hafa nálægt verzlun komið!
Hvílík reginglópska !
En það þarf aukið eftirlit með
verzluninni, segja þessir vitrud)
stjórnmálamenn. Setjið allt hað
eftirlit, sem ykbur þóknast, ea
gætið þess aðeins, að það dragi
ekki úr starfsþrótti kaupsýsiu-
marmsins.
En hvað eru stjórnmálamenn-
irnir að tala um nauðsyn eftirlits
með verzluninni? Hafa þeir ekki
þegar sæg eftirlitsmanna á þessu
sviði? Er ekki eftirlit með öllum
innflutningi til landisns? Og er
ekki eftirlit með verðlaginu? Má
selja nokkra vðxu út úr landinu,
án þess að hún sé báð éftirliti?"
ÞjóövUjinn og aðstandendur únistanna hé».
Iians hvefja nú mjög til þess,
að íslendingar taki enn opin-
berari cfstöðu til stríðsins en
verig hefii-, og til þess, að land-
vamavinna sé aukin sexn allra
mest.
Segir svo í niðurlagi forystu-
greinax tdaðsins í .gascr:
„En undaníarið hefir einmitt af
valdhöfum þjóðarinnar verið am-
azt við því,. að íslendingar legðu
t. d. vinnuafl fram til landvam-
anna. Því hefir verið lýst yfir, í
Morgunblaðinu, að landvarniiaiar
væru ríkisstjórninni beinlínis ó-
viðkomandi.
Þessi afstaða samfara stríðs-
gróðanum hefir skapað slæmt álit
á oss íslendingum erlendis. Og
vér verðum að sjá hvað vér eig-
um á hættu, ef þjóðin glatar því
mikla áliti, sera hún hefir haft
sem frelsisunnandi menningarþjóð
úti í heimi, þrátt fyrir fátækt
sína og smæð.
Vér íslendingar verðum alvar-
lega að gæta þess, að vér ekki
seljum framtíð vöra fyrir stríðs-
gi'óða augnabliksins.
Vér eigum að láta uppi þá af-
afstöðu, sem þjóðin í hjarta sínu
hefir tekið fi' frelsisstríðsins. —
Vér eigum, vopnlausir og fáir eins
og vér erum, að sýna vilja vom til
þess ao greiöa fyrir þeim fram-
kvæmdum, sem hér eru nauo. yn-
legar vegna varna lands vors
frelsisstríðs hinna sameiri.*uU
þjóö.l.
Þess vegna er stefnubreytir g í
utanríkispólitík vorri nauö/ynleg.“
Þ,að er ástæða til að fagna þvf
iað kommúnistar eru nú syoha
ákveðnir á þeirri línu, að fylgja
miálstað bandamianna. En sú var
tíðin, 'að þessir sömu menn
sýndu þandamönnam fjandskap
•ng spilltu fyrir málstað þeirra
hér. Þá var Al| yðu'öa'óið sví-
virt " rír landráðasiai i af þv£
eð þaí tók afstöðu ime&' banda-
mö: nusn gegn ma. ;ismainum.
En þá voru Rússax ekki vinir
banclamanna, íheldux annarra,
ogr eftir því, foveroig þeir snúast
í irváltmum, fer aístitðla komm-

■2TKiv