Alþýðublaðið - 03.10.1943, Síða 5

Sunmudagur 3. október 1943.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
mmm.
Frægðarför sænska hlauparans Gunder Hagg, til Ameríku er blaðalesendum rík
vciiu lcu,lc»ui u. $ Hann keppti þar við helztu hlaupara Ameríkumanna og bar ávalt glæsilegan sigur af hólmi
L’LT Kvi mpAiiTbátt 'í Hér á myndinni sjást allir helztu garparnir saman og virðist fara vel á með þeim. Þeir eru C
itldarlpiks bess sem nú • Gilbert Dodds, BilJ Hulse, Gunder Hágg og Gregory Rice, (talið frá vinstri til hægri). \
BREZKIR, AMERÍSKIR og
rússneskir hermenn ganga
hlið við hlið um stræti Teheran,
5borgar Persíu, og hver
rra um sig ber sinn sérstaka
búning. — Bretinn klæðist
stuttri treyju. Bandaríkjamað-
urinn ber ber síðar buxur og
ermalanga treyju og Rússinn
dökklitan búning ásamt upp-
hárri húfu og rauðu stjörnunni.
Persía er eina landið í víðri
veröld, þar sem rússneskar,
amerískar og brezkar hersveit-
ir hafa aðsetur og vinna samjn
að hernaðarstörfum. Um fjöll
og dali landsins liggja vegir og
járnbrautir, sem birgðir sam-
kvæmt láns- og leigulögunum
eru fíuttar eftir til Rússlands.
Bandaríkjamenn annast flutn-
ingana til Persíu, Bretar hafa
með höndum landvarnirnar og
Rússar taka við birgðunum og
koma þeim áleiðis til borgar-
anna og hersveitanna, sem
heyja baráttuna heima fyrir.
En Teheran er eigi aðeins
vettvangur samstarfs banda-
manna eins og hér hefir verið
lýst. Þar hefir einnig önnur sam
vinna og sízt ómerkari átt sér
stað. Þar hafa margir árekstrar
verið jafnaðir með friðsömum
hætti og margvíslegur mis-
skilningur verið leiðréttur í
Teheran
ur sögu hildarleiks þess, sem nú
er háður.
Merkilegt má það heita,
hversu þau umskipti urðu skjót
í Persíu, að hún breyttist úr ein
ræðisríki í lýðræðisland. Senni-
lega munu önnur lönd síðár
fylgja fordæmi hennar, en
þáttur Persíu er jafn merkur
fyrir það. Frá því árið 1921—
1941 drottnaði einvaldinn Reza
Shah Phlavi yfir gervallri Per-
sáu með harðri hendi. Hann
hafði fyrrum verið Donkósakki
og liðsforingi og þrátt fyrir það,
að hann kunni vart að lesa né
skrifa, setti hann svip sinn á
þjóðlíf Persa í tvo áratugi.
Hann lét reisa ótrúlega margar
járnbrautir um hið torfæra
'land á furðulega skömmum
tíma. Hann lét skipuleggja og
endurreisa Teheran, höfuðborg
ríkisins, og fól yfirstjórn verks-
ins evrópiskum húsameisturum.
Hann lét einnig byggja nýjar
hafnir og nýja vegi. Hættuleg-
um andstæðingum var rutt úr
vegi og allir embættismenn
ríkisins urðu í hvívetna að lúta
boði og banni R§za Shah. Þing-
ið hafði aðeins tillögurétt um
afgreiðslu mála. — Nákvæmri
ritskoðun var og á komið.
Reza Shah valt af stóli, þegar
brezkar og rússneskar hersveit-
ir héldu inn í landið til þess
að halda opinni áðdráttaleið
fyrir Rússa og koma í veg fyrir
að möndulveldin yrðu fyrri til
að ná landinu á vald sitt. Á-
standið í Persíu var þá slíkt,
að landið minnti helzt á stjórn
laust fley í ólgusjó. Á venju-
legum tímum hefði stjórnar-
breytingin ein nægt til þess að
færa ýmis konar vanda að hönd
um þjóðarinnar, því að mörgu
bar að að hyggja. En koma her-
sveita bandamanna olli því, að
S
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
V
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
5
s
s
s
Sænskur íþróttagarpur í Ameríku.
G1
REIN ÞESSI, er fjallar
um viðhorfin í Persíu,
er eftir Stuart Emeny og
og birtist upphaflega í Lund-
únablaðinu The New Chron-
icle, líér er hún þýdd úr
World Digest.
Persía komst einnig brátt í
kynni við aukna dýrtíð og erfið
leika þá, sem styrjöldum og
stríðstímum fylg'ja. Kornneyzl-
an ví landinu óx verulega. Hin
miklu afnot bandamanna af
samgönguleiðum landsms ollu
því, að aðdrættir allir uiðu erf-
iðleikum háðir. Hinir snauðustu
meðal borgabúa áttu því brátt
við örbirgð að bua. íbúalala
Teheran nemur rúmlega sjó
hundruð þúsundum, og þess
voru stundum dæmi, að korn-
birgðir voru aðeins iil í borg-
inni til tveggja daga. Það var
skortur á flestum nauðþurftum.
Ein afleiðing skortsins varð sú,
að ýmissa sótta tók að verða
vart, meðal annars taugaveiki,
þótt úr því hafi raunar rætzt
síðar. Möndulveldin notuðu sér
einnig mjög ástandið í Persíu
í áróðri sínum.
np IL ERU MENN — og þar
á meðal nokkrir Persar —
sem halda því fram, að þar er
Bretar hafi haldið inn í landið,
TILKYNNING.
Að gefnu tilefni skal athygli verzlana vakin á því, að
enda þótt bannað sé að hækka verð á eldri birgðum,
þegar nýjar og dýrari vörur koma á markaðinn, verða þær
eigi skyldaðar til þess að lækka verð á þeim birgðum, sem
fyrir liggja, er vara fellur í verði, enda færi þær sönnur á
í hverju tilfelli,' hvert sé magn hinna dýrari birgða.
Reykjavík, 2. október 1943.
Verðlagssfjórinn.

án þess að þeim hafi verið við-
nám veitt og erfiðleikar þjóð-
arinnar séu að nokkru leyti
komu þoirra að kenna^ beri
þeim að taka að sér stjórn lands
ins. og sjá þjóðinni farborða.
Þessu er því til að svara, að
Brtum er ógerlegt að láta inn-
anríkismál Persíu til sín taka
nema að ganga á bak yfirlýs-
inga, sem þeir hafa gefið og
vilja leggja áherzlu á að halda.
Auk þessa má það vera öllum
ljóst, að á styrjaldartímum hef-
ir brezka þjóðin ekki efni á því
að fá reyndum frömuðum sín-
um á vettvangi fjármála og við-
skipta það verkefni að endur-
skipuleggja framleiðslu og
stöðva dýrtíð í framandi landi,
sem byggt er þjóð, er enn hefir
ekki lært að velja sér ábyrga
ríkisstjórn og koma í veg fyrir
margþætta upplausn.
Það kom því í hlut Majlis,
persneska þingsins, að ráða
fram úr vandamálunum. En af-
leiðing einveldisins var sú, að
það var illa undir slíkt búið.
Það er ekki um skipulagða
flokkastarfsemi að ræða í
Persíu. Þingmennirnir pers-
nesku geta því í hvívetna farið
sínu fram.’ Fipnist þeim að rík-
isstjórn sú, er að völdum situr
á hverjum tíma, vinni gegn
hagsmunum sjálfra þeirra eða
vera þeim að einhverju leyti
ekki að skapi eru þeir skjótir
til að fella feigð á hana.
í Persíu hafa orðið stjórnar-
skipti fimm eða sex sinnum á
síðustu tveimur árum. Engin
þessara ríkisstjórna hefir reynzt
nægilega styrk til þess að efna
til nauðsynlegra róttækra ráð-
stafana
ÞAR ER ritskoðuninni hafir
nú verið aflétt, eru menn
ósparir á að láta í ljós skoðanir
sínar og bera fram gagnrýni.
En það er vandi með fengið
frelsi að fera. í Teheran einni
eru nú gefin út tuttugu og tvö
dagblöð og fjórtán vikublöð.
Iðulega ráðast blöð þessi á
bandamenn og ríkisstjórn lands
ins með brigzlyrðum um, að
ófarnaðar lands og þjóðar sé
sök þessara aðila..
Ástandið í þessum efnum
minnir helzt á það, er bindindis
maður gerist ofdrykkjumaður.
Hófs er lítt ætt.
Raunverulega er þetta í ann-
að sinni á þrjátíu árum, sem
Persía verður að una við her-
nám Breta og Rússa. í hinhi
fyrri heimsstyrjöld var Persí*
stríðsvettvangur herja Breta,
Rússa, Tyrkja og Þjóðverja.
Óheiijl hennar stafar af því,
hversu hún er í sveit sett. Húm
tengir saman Mið-Evrópu og
Austurlönd og er tilvalinn án-
ingarstaður á leiðinni til Ind-
lands. — Hún hefir jafnan í
þjóðbraut verið frá því að sög-
ur hófust.
Eigi að síður mun mega
vænta þess, að styrjöldin reyn-
ist Persíu, eins og raunar fleiri
þjóðum, til nokkurra heilla síð-
ar meir. Eftir henni hafa birgð-
ir þær, sem bandamenn hafa
látið Rússum í té, verið flutta^
að mjög verulegu Ijyjjþfcc 000
hefir orðið til J^É^^^MÖfétar
einir hafa lagt l^a endurbætt
vegi um landið, sem alls ná yfir
5500 km. vegaléngd. Járnbraut
ir hafa og verið lagðar um
Persíu af þeirra hálfu og hafnir
byggðar. Smám saman hefir hag
ur landsmanna einnig vænkazt,
hvað afkomu varðar. Banda-
menn hafa flutt vörubirgðir í
stórum stíl inn í Persíu eink-
um þó á þessu ári. Þetta hefir
svo orðið til þess, að bætt hefir
verið úr skorti þeim, sem með
þjóðinni ríkti, og dýrtíðin lækk
að verulegá.
Lönd eins og Indland, Burma,
Irak og Persíu eru engan veginn
við því búin að koma á hjá sér
lýðræðisskipulagi eins og því,
sem við höfum við að búa.
Lýðræðið þar myndi verða mis
notað stórkostlega og verða til-
efni flokkadrátta og sundrung-
ar. Þess skyldi minnzt, að það
er málstað lýðræðisins í fyllsta
máta skaðvænlegt að stjórnar-
fyrirkomulagi þess 1 sé á komið
með þjóðum, sem ekki kunna
með það að fara. Slíkt yrði sig-
ur einræðisstefnunnar en eigi
, lýðræðishyggjunnar.
Þegar blaðamenn liylltu formann sinn — og vísan, sem
honum var send. Svar við bréfi Klóthildar frá fyrver-
andi sveitakonu., Áætlunarferðirnar milli Akraness og
Reykjavíkur.
R
EYKVÍSKIR BLAÐAMENN
hylltu formann sinn í fyrra-
dag á 25 ára starfsafmæli hans.
Þar var glatt á hjalla, margar
ræður fluttar og mikið sungið og
mikið talað. Skúla Skúlasyni barst
mikil fljölái af skeytum og meðal
þeirra var þessi vísa frá Árna Óla:
„Basl og þreyta er blaðamanns-
ferill,
bæjarslúður og andvökur,
vitlausar prófarkir, arg og erill,
umbrot rammskakkt og prent-
villur,
kapphlaup, þolgæði. Þennan
fjára
þolum við samt um tugi ára.“
ÞETTA HÓF okkar til heiðurs
Skúla Skúlasyni var merkilegt.
Það er í fyrsta sinn, sem íslenzk-
ur blaðamaður hefir getað haldið
upp á samfleytt 25 ára blaða-
mannsstarf — og það er í fyrsta
sinn, sem íslenzkir blaðamenn úr
öllum flokkum koma saman til að
hylla einn starfsbróður sinn. Það
var minnzt á það í þessu hófi að
íslenzk blaðamennska hefði telcið
mildum framförum á undanförn-
um árum, ekki aðeins í tæknilegu
tilliti, heldur ekki sízt hvað tón
blaðanna til hvers annars snertir.
FYRRUM FLUGU sóðalegar
hnútur og illar getsakir um borðin
milli blaðanna og blaðamannanna.
Það má vel vera að ýmsum þyki
enn kveða of mikið að þessu, en
allir vita þó, að hér hefir mikil
breyting á orðið. Eg vil líka
benda á það, að þetta er ekki sízt
verk Blaðamannafélagsins og þá í
fyrstu röð Skúla Skúlasonar.
„FYRRVERANDI SVEITA-
KONA“ skrifaði mér í gær á þessa
leið: „Ég var að lesa pistilinn þinn
í dag — ég les hann alltaf og oft-
ast nær líkar mér vel við þá. En
í dag varð ég undrandi. Klóthildur
sú, sem skrifar þér um sveitabú-
skap, virðist vera meira en lítið
græn — svo að ég taki ekki dýpra
í árina. Hún talar um sveitaheim-
ili, sem hún hafi dvalið á. Þar
voru 7 manns í heimili, kýrnar
voru 8 eða 9. Öll mjólk var send
í mjólkurbú nema 60 lítrar á
viku, sem notaðir voru til smjör-
gerðar. Skyr var ekki búið til
heldur var það sent frá búinu —■
og' húsmóðurin hellti undanrenn-
unni frá smjörgerðinni niður.“
ÞETTA HLÝTUR að vera
hreinn.og beinn þvættingur. Sam-
kvæmt þessu hefir heimilisfólkið
enga mjólk fengið, bókstaflega
enga, ekki einu sinni út á grauta.
Hvað meinar þessi Klóthildur með
.Frh. af 6. síðu.