Alþýðublaðið - 03.02.1944, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 3. febrúar 1944.
AUÞYÐIJBLAÐIÐ
5
t
Villimennska . . . ?
ítalir töluðu mjög um villimennsku Abersínumanna er þeir undirbjuggu og hófu síðan styxj-
öld gegn þessar sjálfstæðu og vopnlausu Afríkuþjóð. Þeir, sem töldu sig siðaða, réðust gegn
henni með sprengjuárásum, vélbyssum og eiturgasi — yfirleitt öllum hugsanlegustu morðtól-
um vísindanna og flugmenn þeirra lýstu með hrifningu hversu mikilfenglegt og dásamlegt
það hefði verið þegar hálf naktar konur og börn flýðu í dauðans angist úr strákofum sínum
undan sprengjum þeirra. — Hverjir eru viltir? Hverjir siðaðir og hverjir ósiðaðir? —-
Myndin hér að ofan sýnir konur og börn í Abessíníu á flótta undan flugárásum ítala.
Er ■aðnriBi villtnr eða taiin?
VIÐ KVEÐUM þannig að
orði; að dýr sé „villt“, ef
það fær að lifa lífinu samkvæmt
hinu frumstæða eðli sínu. Við
kveðum einnig þannig að orði,
að kynflokkar eða einstakling-
ar séu „villtir“ ef þeir hegða
„athöfnum sínum og lífsháttum
samkvæmt frumeðli sínu. Þeg-,
■ar við segjum, að dýr sé hús-
■dýr eins og til dæmis hestar og
hundar, eigum við við það, að
fpað hafi verið svipt frelsi sínu.
Það er þá ekki lengur þræll
nátturunnar, en hefir í þess
stað gerzt þræll mannsins.
Það lætur þá ekki lengur stjórn
.ast af eðli sínu, lýtur ekki lög-
málum náttúrunnar. í ■ þess
:stað hefir þáð gengið mannin-
um á hönd og lýtur í hvívetna
.boði hans og banni.
f Ég >er þeirrar skoðunar, að
máSurinn sé ekki tamið dýr.
Hann er enn villtur og frjáls,
ef unnt er að. kveða þannig að
orði, að nokkurt dýr sé villt og
frjálst. Siðmenningin máir
Jburt margt af því, sem voru
mest áberandi eigindir í fari
mannsins áður fyrr. Hann verð-
ur að hverfa frá sínu fyrra eðli
og temja sér nýja háttu. En
þegar rætt er um þróun s
menningarinnar, hlýtur sú
spurning að vakna, hvernig á
því stendur, að forustuþjóðir
hennar, Japanar í Austurálfu,
Evrópuþjóðirnar í Norðurálfu
og þjóðir þær, sem Vesturheim
byggja eru herskáustu, grimm-
ustu og villtustu þjóðir, sem
getur. Þegar styrjöldin gefur
þeim kost á því að fella af sér
hlekki siðmenningarinnar, kem
ur m'eðal þeirra frumeðli manns
ins í ljós.
Það er vart hægt að kveða
þannig að orði, að slíkar þjóðir
séu tamdar.
Hvort mun nú reynast auðið
eða ekki að breyta eðli manns-
ins þannig, að hann verði tam-
inn? 1 þessu sambandi er vert
að athuga það, hvaða aðferðum
maðurinn hefir beitt til þess að
temja dýr þau, sem hann hefir
gert sér undirgefin. Öll þau
dýr, sem hann hefir knúið til
hlýðni við vilja sinn, svo sem
nautgripir, hestar, sauðfé og
REIN ÞESSI er útdrátt
tveggja greina eftir
hinn frsega mannfræðing Sir
Arthur Keith og fjallar um
hvort maðurinn sé villtur
eða taminn. Greinin er hér
þýdd lir tímaritinu World
Digest.
hundar, eiga það sameigjnlegt,
þegar þau lifa lífinu sem villt
dýr, að þau eru félagsdýr. Þau
halda sig í hjörðum eða flokk-
um. Nú eru félagsdýr, eins og
maðurinn, gædd tvískiptu eðli.
Annars vegar eru þau vingjarn-
leg, þekk og auðsveip. Hins
vegar eru þau grimm, harð-
leikin og blóðþyrst. Maðuririn
hefir öld eftir öld unnið að því
að afmá hinar síðartöldu eig-
indir úr fari þeirra. Óneitan-
lega hefir honum orðið mikið á-
gengt í þessari viðleitni sinni.
En þess er vert að geta, að þeg-
ar hann hefir unnið að þ'
temja dýrin, hefir hann beitt að
ferðum, sem alls ekki bera hon-
um sjálfum glæsilegt vitni sem
tömdu dýri. Og svo er enn þann
dag í dag.
EF MAÐUR tekur til dæmis
dýr, sem við þekkjum
vel til, eins og hundinn, sann-
færust við brátt um það, að I
maðurinn hefir með því að
temja hann deyft marga þá
hæfileika hans, sem mest gæt-
ir í fari hans sem villidýrs. Má
í því sambandi minnast á veiði-
fíkn hans og þefnæmi, sem er
aðeins svipur hjá sjón í fari
hans sem tamins dýrs en villi-
dýrs. Hæfileikarnir eru raunar
mun fleiri, sem hverfa eða deyf
ast, og fer það eftir því, hvaða
kyni hundurinn tilheyrir.
Það verður víst vart um það
deilt, að ef temja á manninn
verður að beita hinum sömu
aðferðum og hann hefir beitt
við að temja dýrin. Eigindir
þær, sem einkenna manninn
sem villt dýr, verða að hverfa.
Við vitum til dæmis, að eitt
það, sem einkennir manninn
einna mest, er það, að hann þrá
ir að fá notið frelsis og sjálf-
ræðis. Árið 1871 hélt Sir Francis
Galton því fram, að maðurinn
myndi verða göfugari og betri,
ef hann hætti að vera félags-
dýr. Hann taldi, að þetta myndi
orka einna mestu í þá átt að
temja hann og afmá hið villta
I eðli hans. Hann mun vart hafa
gert sér þess glögga grein,
hversu róttæk þessi tillaga hans
raunverulega var. Hún fól
hvorki meira né minna í sér en
það, að öll þau bönd skyldu
rofin, sem tengja menn saman
í þjóðfélag og samfélag. Þetta
yrði til þess að maðurinn yrði
að segja skilið við frelsi það,
sem hann nú nýtur. En segjum
nú, að unnt reyndist að temja
manninn. Það myndi hafa það í
för með sér, að ást hans á frels-
inu yrði upprætt. En hvers virði
yrði lífið manninum án frelsis?
Hann yrði þá eins og nautgripur
á stalli. Hann ætti sér ekkert
takmark í lífinu. Maður, sem á
sér ekkert takmark í lífinu, er
hins vegar raunverulega hálf-
dauður. Nei. Maðurinn er ekki
tamið dýr. Og það er ekki lík-
legt til heilla, að horfið yrði að
því ráði að temja hann, eins og
hér hefir verið lýst.
EITT ER það ástand mann-
legs lífs, sem ég hefi ekki
gert hér að umræðuefni. Það
er þrælahaldið. Þrællinn geng-
ur kaupum og sölu eins og naut
gripur. Plato lýsir þrælnum
eins og „lifandi verkfæri1. Rétt-
ur og frelsi þrælsins er háður
eiganda hans í hvívetna. í sam-
bandi við þrælahaldið hefir á-
hrifa og hagsýni mannsins mjög
gætt. Það hefir verið talið vitni
um þróun siðmenningarinnar.
I stað þess að dreja fjandmenn
þá, sem sigraðir voru 1 orrust-
um, gaf sigurvegarinn þeim líf
— og hneppti þá í þrældóm.
Siðmenningin hafði látið sín
mjög gæta í heiminum langa
hríð, þegar þrælahald tíðkaðist
enn í öllum borgum, konungs-
ríkjum og keisaraveldum. Það
tíðkaðist um gervallan hinn
Frh. á 6. síðu.
Smjörlíkisframleiðandi tekur til máls um vonda smjör-
líkið — Ómögulcgt að fá sömu hráefni og fyrir styrj-
öldina.
SMJÖRLÍKIÐ er tnikið rætt á
heimilunum, smjörleysið
veldur því að nokkru, en hið
slæma bragð smjörlíkisins á hér
og mikinh hlut í. Hjalti skrifaði
mér fyrir nokkru um smjörlíkið
og óskaði eftir umsögn smjöriíkis-
framleiðendanna um hráefnin,
sem nú eru notuð.
ÉG SKORAÐI á smjörlíkisfram-
leiðandann Ragnar í Smára, að
senda mér línu um þetta mál sem
svo mjög snertir almenning og
sendi hann mér svar sitt í gær.
Fer það hér á eftir:
„ÞÚ SPYRÐ um það úr hverju
þetta vonda smjörlíki sé framleitt,
og hvort ekki sé unt að framleiða
betra. Þessum spurningum er því
til að svara, að smjörlíkið er núna
sem stendur framleitt úr þeim
einu feititegundum sem fáanlegar
eru, það er Sojafeiti sem við fáum
frá Ameríku og hvalfeiti sem við
fáum frá Bretlandi, auk salts,
emulutionsolíu, lecitins, aroma og
kartöflumjöls. Meðan við fáum
ekki önnur efni, er ekki unt að
framleiða bragðgott smjörlíki.“
„Á VENJULEGUM TÍMUM er
smjörlíki aðallega framleitt úr
kokosfeiti ásam't pálmafeiti, pálma
kjarnaolíu, jarðhnetuolíu, baðm-
ullarfræsolíu eða sojuolíu, og stund
um notað nokkuð af nýrri hval-
feiti. Kokosfeiti, sem unt er að ná
í á friðartímum, hefir þami kost
að hún hefir lágt bræðslumark, þ.
e. bráðnar við lítinn hita, og er
mild á bragðið. Þær feititegundir,
sem riú er hægt að ná í bráðna
seint og verður smjörlíkið því
tólgarlegra og seigara og ekki eins
bragðgott.“
„VONDA SMJÖRLÍKIÐ er ein
af afleiðingum stríðsins. Góðar
smjörlíkisolíur, svo sem kokosfeiti
og pálmafeiti fást hér um bil ein-
göngu frá Austurlöndum, og er ó-
þarft að fjöiyrða um það, að Jap-
anar eru ekki líklegir til að senda
okkur ofan á brauðið í bili, en von
andi fer þetta stríð nú að styttast."
„FEITI er ein allra þýðingar-
mesta hernaðarvaran og höfum við
orðið að gera pantanir okkar með
margra mánaða fyrirvara til að
koma í veg fyrir að hér ýrði feit-
metisskortur. Gengur erfiðlega
eins og stendur að fá leyfi Banda-
ríkjastjórnar fyrir því magni hfá-
efna sem við þurfum á að halda.“
„ÉG SENDI ÞÉR að gamni mínu
sýnishorn af livalfeiti og sojafeiti.
Eins og þú getur séð eru þetta
verulega góðar feititegundir, og
ótti sumra manna við að smjörlíki
sé hættulegt er áreiðanlega ástæðu
laus. Við munum ekki láta á okk-
ur standa að ná í aðrar og hent-
ugri tegundir þegar viðskiftin
breytast aftur, en eins og sakir
standa, er fremur lítið útlit fyrir
að varan batni.“
„EINS ER RÉTT að geta, fyrst
talað er um smjörlíki. Samkvæmt
íslenzkum lögum er skylda að vita-
minisera allt smjörlíki. Til þess
er notað konsentrerað lýsi, sem
Rannsóknarstofa Háskólans leggur
verksmiðjunum til. Á smjörlíkið
þannig að innihalda A. og D. vita-
min líkt og smjör. Búast má við
að þetta hafi örlítil áhrif á bragð-
ið, enda kvarta einstöku menn yfir
lýsisbragði. En flestir munu samt á
einu máli um að þessu beri ekki
áð hætta.“
ÞETTA SEGIR smjörlíkisfram-
leiðandinn. Ef Hjalti þarf eitthvað
við þetta að bæta, en hann veit
skil á mörgum hlutum, þá er rúm-
ið tilbúið.
Hannes á horninu.
UNGLMGA
vantar okkur nú þegar til að bera blaðið
í eftirgreind hverfi:
? ’ Aeisfurstræti
Bræðraborgarstígur
■■f Framneswegur
J|‘ Laugaveg neSri
? Báitargöfu
f Sélvelli
/ / Hátt kaup. Talið strax við afgreiðsluna.
ÁlþýðuSMð. — Sími 4900.
\
AUGLÝSIÐ í ALÞÝÐUBLAÐINU