Alþýðublaðið - 15.02.1944, Blaðsíða 4

4
ALÞTOUBLAÐJP
Þriðjudagur 15. febrúar 1944.
Önniir grein Árna G. Eylands
H u stu rle
NÚ mun ég víkja nánar að
Krísuvíkurleiðinni og
ýmsu í sambandi við hana. Mun
ég reyna að sýna fram á, að
þeir, sem mest stóryrði nota,
til þess að mótinæla vegagerð-
inni um Krísuvík, og eins hin-
ir, er reyna að tefja framgang
málsins með óvirkri andstöðu,
eru að berjast vonlausri bar-
áttu, eru að berjast við grýlur
og vindmyllur, sem þeir þykj-
ast sjá, í rökkri þess þröngsýn-
is, er gerir vart við sig í þessu
máli, en sem ekki eru til í dags-
birtu starfslífs þjóðarinnar.
Hagkvæmt er að skipta
Krísuvíkurleiðinni í þrjá megin
kafla, og skulu þeir nefndir í
þeirri röð, er ég kýs að ræða
þá.
1. Vegurinn af þjoðveginum í
Ölvesi að Vogsósum í Sel-
vogi
2. Vegurinn frá Reykjanes-
braut sunnan við Hafnar-
fjörð að Nýjabæ í Krísu-
víkurhverfi.
3. Vegurinn milli Vogsósa og
Krísuvíkurhverfis.
Það mál hvort leggja skuli
veg um flatlendi til Selvogs, er
í raun og veru miklu víðtæk-
ara heldur en svo, að það nái
eingöngu til þeirra, sem þar
ibúa. Að áhrifamenn leggja
út d það að andæfa þess-
ari vegalagningu og nefna
hana „dellu“, „vitleysu11 o.
s. frv., gefur fullt tilefni til
þess, að krefja þessa aðila
fullra sagna, svo upplýst verði,
hvaða sveitir það eru, víðsveg-
ar um land, sem þeir vilja af-
skipta og leggja í auðn, á næstu
árum, með þeim þráfalegu ráð-
um, ýmist að úrskurða, að þær
þarfnist engra vega, eða að
telja hægilegt að þangað séu
ruddar slóðir, svo að fært sé,
þegar bezt viðrar, með stór-
auknum kostnaði um fram það,
sem gerist á venjulegum veg-
um, jafnvel þótt landslag og
vegstæði hindri á engan hátt,
að þangað verði lagðir viðun-
andi vegir.
Þa.ð væri stór fróðlegt fyrir
landslýð allan og þó fyrst og
fremst þá, er í sveitunum búa,
að fá sern fyrst glöggt yfirlit
yfir þetta. Þannig væri æski-
legt, að þingmenn og aðrir
þeir, er mest afskipti hafa af
þessum málum, segðu hug sinn
allan þar að lútandi, t. d. ríf-
legum tíma fyrir næstu kosn-
ingar.
Leiðin frá austurvegi í Öl-
vesi að Vogsósum í Selvogi er
33 km., eftir byggð í Ölvesinu,
og um láglendi alla leið. Sel-
vogur er veglaus sveit, aðeins
hægt að brjótast þangað með
bíla, eftir lítt ruddum götuslóð
um, þegar þurrast er og bezt
til umferðar á sumrin. Allt til
þess tíma, er byrjað var á
Krísuvíkurvegi, var ytri hluti
Ölvesins einnig veglaus, aðeins
ruddar götur, bílfærar að sumri
til> Nú er búið að legga veg um
12 lcm vestur eftir og þó ekki
á byggðarenda í Ölvesi. Þetta
er hluti af ,lönguvitleysunni‘, er
andstæðingar Krísuvíkurle'iðar-
innar kalla hana, og nú má um
fram allt ekki halda þeirri vit-
leysu áfram og koma Selvogi í
vegasamband við aðrar sveitir
sunnanlands. Selvogur er eina
sveitin á hinu víðlenda Suður-
landsundirlendi, sem er alger-
leg veglaus og nýtur í raun og
veru einkis góðs af vegakerfi
þessa landshluta. Hver óhæfa
þetta er, og hve merkilegt það
er, að slíkt skuli geta átt sér
stað, jafnvel áratugum eftir að
allar aðrar sveitir á undirlend'-
inu eru komnar í sæmilegt
vegasamband, sést enn betur,
ef það er athugað, að í Selvogi
er þannig ástatt um landgæði
að framtíð sveitarinnar og veru
legs hluta af Ölvesinu veltur
alveg á því, að Selvogsbúum
verði gert kleift að breyta mjög
mikið um búnaðarháttu frá því,
sem verið hefir. Draga saman
sauðfjárræktina, en auka mjólk
urframleiðslu og garðrækt, en
fyrir kartöflurækt eru senni-
lega betri skilyrði í Selvogi en
í nokkúrri annarri sveit á land-
inu.
Ekki dettur mér í hug að
neita því, að búseta í landinu
þurfi að breytast frá því sem
nú er, og að einhverjar sveitir
eða hverfi verði að leggjast
í eyði. Það er ekkert við því að
segja, en þegar um slíkt er að
ræða, er það sjálfsögð skylda,
að gánga hreint að verki, flytja
fólkið, ef þið vill, og bjóða því
lífsskilyrði, þar sem byggð á
að haldast, og umfram allt þarf
fólkið á ,,dauðadæmdu“ svæð-
unum að fá skýrt að vita, að
þar sé einkis að vænta frá
hendi þjóðfélagsins, af framtíð
ar framleiðslu-þægindum.
En það tel ég lélega ráða-
breytni þingmanna og annarra
leiðandi manna og litla þjóð-
mála snilli, að svelta fólkið inni
eins og melrakka í greni í
sveitum, sem geta verið góðar
og lífvænlegar, ef þeim er rétt-
mætur sómi sýndur, með því
að neita þeim um vegi, þar sem
auðvelt og eðlilegt er að leggja
þá, af þeirri ástæðu einni, að
það er „flokksmál", eða tilfinn-
ingamál einhverra fagmanna,
að um slíkar slóðir þurfi ekki
bættar samgöngur.
Læt ég nú útrætt um þenn-
an kafla Krísuvíkurleiðarinn-
ar, og vona að þingmenn þeir,
sem eru fulltrúar bænda Suður
landsundirlendisins, segi fyrst
og bezt til um það, hvort
leggja skuli Selvog í eyði, eða
leggja jafngóðan veg þangað
eins og um aðrar sveitir Árnes-
sýslu. Ef hið fyrra verður ofan
á, í hug þeirra 'og málaflutn-
ingi, ber þeim að bera fram
auðnarrökin, og þá veruð upp-
lýst um leið, hvers þessi sveit
og þessi vegur hefir átt að
gjalda undanfarin 10—20 ár.
Þá skal vikið að' veginum frá
Reykjanesbraut til Krísuvíkur
hverfis. Þessi vegalengd er 23,3
km., en 14 km. eru fullgerðir
af leiðinni, og þar að auki búið
að undirbúa 1,5 km. hjá svo-
kölluðum Stöpum við Kleyfar-
vatn, suðaustan við Sveiflu-
háls.
Þótt hinn lagði vegur endi
við Kleyfarvatn eins og botn-
langi, hefir hann verið tölu-
vert notaður, sérstaklegá síðast
liðið sumar. Sú notkun er raun-
ar sérstæð, en vafalaust hefði
hennar verið að einhverju get-
ið, ef vindur hefði staðið öðru-
vísi í sum segl á þjóðarskút-
£U|)í)5nklaMð
Otgefandi: AlþýSuflokkurinn.
EUtstjóri: Stefán Pétursson. '
Ritstjórn og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar ritstjórnár: 4901 og 4902.
Símar afgreiðslu: 4900 og 4906.
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
Jrððflikenirdagar
inn neð birtn og yl‘
MORGUNBLAÐIÐ var óupp
litsdjarft á sunnudags-
morguninn. Það skýrði frá því
eins laumulega og unnt var, að
ekki mundi standast síðasta á-
ætlun um aukningu Ljósafoss-
stöðvarinnar. Því er enn frest-
að um mánuð, að aujkningin
komi til nota fyrir bæjarbúa.
Lengi vel fullyrtu hlutað-
eigandi yfirvöld, að viðbótar-
virkjunin að Ljósaíossi mundi
fullbúin til afnota um síðustu
áramót. En þegar leið að ára-
mótunum, var áætlunin færð
fram um einn mánuð. Aukning-
unni var lofað um mánaðamót-
in janúar—febrúar, í allra síð-
asta lagi. Þá átti myrkrið og
kuldinn í híbýlum bæjarbúa að
þoka fyrir birtu og yl frá náðar-
sól valdhafanna í Reykjavík.
Nýja vélasamstæðan að Ljósa-
fossi yrði tekin til afnota þá.
Myrkrið í íbúðum Reykvíkinga
mundi víkja fyrir skjannabirtu
frá orkuverinu við Sog. Hús-
mæður gætu harmkvælalaust
eldað mat handa heimilisfólki
sínu. Hitaveitan mundi ekki
framar verða að kuldaveitu
vegna skorts á rafmagni. Verk-
smiðjurekstur og iðnaður í
bænum gæti nú loks komizt í
viðunandi horf.
Þetta voru sældartímar, sem
áttu að renna upp að liðnum
janúarmánuði. Myrkrið, kuld-
inn og hin margvíslegu óþæg-
indi, sem fylgdu í kjölfar skorts
ins á rafmagninu hurfu eins og
dögg íyrir sólu. Jafnvel meira
en lítil vandræði með hitaveit-
una í janúarmánuði megnuðu
ekki að hrella almenning til
verulegra muna. Tilhlökkunin
yljaði fólki og vonin lýsti upp í
svartnætti næturinnar eins og
bálandi kyndill, þegar Sogs-
virkjunin hætti með öllu
að lýsa upp bæinn. — Þetta
var þreyttum að þola. —
Að enduðum janúarmanuði
væri þrengingartímabilið á
enda, og ný öld, öld birtu og
hlýju, rynni upp í Reykjgvík.
Það tók því ekki einu sinni að
mögla úr því sem komið var.
*
En Adam var ekki lengi í
Paradís. Þegar leið á janúar-
mánuð var gefin út ný dag-
skipun: Rafmagnið kemur mán-
uði síðar en við var búizt. Við-
bótarvirkjunin að Ljósafossi
verður ekki tilbúin fyrr en um
mánaðamótin febrúar—marz.
Verkið gengur seinna en til var
ætlazt. Hafið þolinmæði enn
um stund! Allar þrautir taka
enda um síðir!
Og Reykvíkingar biðu. Það
var ekki möglað svo teljandi
væri. Aðeins öfárir menn, sem
ekki gátu fellt sig við að verða
að una hlutskipti Hólmfasts,
létu í Ijós óánægju og von-
brigði.
Svo kom 12. dagur febrúar-
mánaðar. Engan grunaði annað
en þetta væri „síðasti mánuð-
urinn“. Engum datt í hug að
efast um, að við lok þessa mán-
aðar yrði myrkrið gert útlægt
úr Reykjavík. En einmitt þessi
dagur var til þess, kjörinn að
verða dagur hinna miklu von-
brigða: Steingrímur Jónsson,
rafmagnsstjóri í Reykjavík gaf
þá yfirlýsingu, að ,,lausninni“
væri enn frestað um einn mán-
uð. Viðbótarverkjunin við Sog
yrði ekki tilbúin til notkunar
fyrr en 8. apríl 1944.
Og nú brá svo við, að það lá
alveg ljóst fyrir, hvað töfina
orsakaði. Það vantaði tvo sér-
fræðinga í uppsetningu véla frá
Ameríku. Bæjarráð brá við
J skjótt og samþykkti heimild til
i handa rafmagnsstjóranum að
fá senda með flugpósti frá
Ameríku tvo sérfræðinga.
En hvað skyldi vanta, þegar
líður fram í marzmánuð?
Skyldi það ekki verða eitthvað,
sem blessaður rafmagnsstjór-
inn hefir þurft jafn langan
tíma til að átta sig á eins og
vöntuninni á sérfræðingunum?
Við bíðum og sjáum hvað setur.
i ð i r.
v
unni, viðvíkjandi framhaldi
vegarins, en raun hefir viljað á
verða.
Það eru um 8 km. vegur, sem
eftir er að leggja ,til þess að
vegarsamband sé fengið við eitt
mesta jarðhitasvæði landsins,
til þess að hann endi í miðju
graslendi Krísuvíkurhverfisins,
sem mun vera álitlegasta sam-
hangandi graslendi á öllum
Reykjanesskaganum. Á þessari
leið er sá mikli tálmi, að
sprengja þarf mjög mikið af
móbergsklöppum á 470 m.
svæði. Ennfremur mun í ráði
að sprengja veginn niður í 400
m. klapparhrygg á Innri-Stapa,
sem vart mun þó hægt að segja
að sé af nauðsyn gjört.
Hvernig hyggjast þeir þjóð-
málamenn að haga búsetu á
landi hér, er fram líða stundir,
og hverja framtíð hafa þeir
hugsað þjóðinni, sem telja að
það sé „della“ og „hringavit-
leysa“ að fullgera þennan veg
til Krísuvíkur -— leggja 8 km.
vegarspotta til þess að opna í-
búum höfuðstaðarins, Hafnar-
firðingum og öðrum er vilja
leið að einu almesta og álitleg-
asta hitasvæði landsins, sem er
algerlega ónumið, í 33—34 km.
fjarlægð frá Reykjavík og 23
—24 km. fjarlægð frá Hafnar-
EGAR það spurðist, að
samkomulagsumleitanir
væru hafnar á Álþingi um af-
greiðslu skilnaðarmálsins, var
því fagnað af öllum hugsandi
og velviljandí mönnum, sem á-
vallt hafa lagt áherzlu á nauð-
syn þess, að þjóðin stæði ein-
huga um löglega og sómasam-
lega lausn þess máls. En af
hálfu kommúnista hefir hvað
eftir annað hin megnasta óá-
nægja verið látin í ljós yfir sam
komulagsumleitununum í skiln
aðarmálinu, og má nokkuð á
því marka, hve mikil alvara
þeim hefir verið með öllu skraf-
inu um nauðsyn þjóðareiningar
í því. Síðast á sunnudaginn
skrifaði Þjóðviljinn:
„Einsdæmi mun það vera, að
alþingi láti það viðgangast að ör-
fáir þegnar þjóðarinnar tefji mál
sem þegar hefur verið ákveðið
hvernig og hvenær skyldi leyst, og
þar sem vitanlegt er að þjóðin öll
stendur á bak við þær ákvarðanir
sem gerðar hafa verið, að undan-
•teknum þessum örfáu sem alltaf
finnast meðal hverrar þjóðar þeg-
ar á reynir. * *—
Og þetta einsdæmi skeður nú ð
því herrans ári 1944 í stærsta máli
íslendinga, sem varðar frelsi þeirra
og fullveldi.
Vissulega hefði verið ánægju-
legast að hver einasti íslendingur
væri jákvæður aðili við afgreiðslu
slíks máls, en fyrst einhverjir kjósa
að vera ekki með, þá verður án
þeirra og eins og ekkert hafi í skor
ist að leysa málið. Menn verða að
gera sér ljóst að allt dekur og
undanlátssemi við undanhalds-
mennina í sjálfstæðismálinu er
bein ræktun á skemmdarstarfsemi
innan þjóðfélagsins.
Hér er ekki um nein formsatriði
eða la^aleiðir að ræða, eins og lát
ið er í veðri vaka af hálfu undan-
haldsmanna, heldur hitt hrein-
skilnislega sagt að þeir vilja ekki
sambandsslit við Dani. Það er
mergurinn málsins, og þess vegna
er ekki neitt við þá að tala frek-
ar en húsbændur þeirra við Eyr-
arsund-“ f; iKltfÍ
Aæglýsinpr,
sem birtast”eiga í
Alpýðublaðinu,
verða að vera
komnar til Auglýs-
ingaskrifstofunnar
í Alþýðuhúsinu,
(gengið inn frá’
Hverfisgötu)]
fyrlr 61. .7 að kvðML
SíibbI 49M.
firði? Og um leið vinnst það, ef
svö hátt er reist, að ljúka við
þessa 8 km., að opna Hafnfirð-
ingum, eða öðrum landnáms-
mönnnum, aðgang að all miklu
og gróðurgóðu ræktunarlandi.
Þótt það sé raunar ekki mikið
móts við það, sem víða er ann-
ars staðar á landinu, er það
mjög mikilsvert eftir því, sem
Hafnfirðingar geta átt völ á.
Hvað sem öllum austurleið-
um líður, er ekki aðeins rétt,
heldur sjálfsagt að leggja veg
til Krísuvíkur. Ekki veit ég
hvort heldur segja skal að mik-
il sé vantrú þeirra manna á lán
og leiðir þjóðarinnar, eða að
mikil sé trúmennska þeirra við
Framhald á 6. síðu.
Þessi ummæli gefa mönnum
ofurlitla hugmynd um, hvað
kommúnistar muni hafa lagt
til þeirra samkomulagsumleit-
ana um skilnaðarmálið, sem
fram hafa farið. Fyrir hálfnm
mánuði, þegar þær samkomu-
lagsumleitanir voru að hefjast
skrifuðu þeir stór orð í blað sitt
um það, að ekki skyldi verða
talað við Dani, að ekki skyldi
talað við konunginn og að ekki
skyldi verða skeytt um upp-
sagnarákvæði sambandslaga-
sáttmálans. Hér er því við bætt,
að ekki eigi heldur að tala við
þær þúsundir íslendinga, sem
gert hafa kröfu tií þess, að lög->
legar og sómasámlegar leiðir
yrðu farnar við sámbandsslitin.
Ef kommúnistar hefðu feng-
ið að ráða, hefði það visslega
ekki verið gert, en í Þjóðvilj-
anum því oftar verið talað um
föðurlandssvikara í framtíðinni.
Það var sú „lausn“ skilnaðar-
málsins, sem kommúnistar vildu
fá. Þeirra ráð eru alltaf eins.
*
L
Þjóðviljinn skrifar á sunnu-
daginn:
„Afturhaldið í heiminum óttast
afleiðingar Teheran-ráðstefnunnar.
Það hatast við samstarf Bandaríkj-
anna, Bretlands og Sovétríkjanna
í stríði og friði. Það vill nú stríð:
stéttastríð og landvinningastríð."
Við lestur þessara orða kem-
ur sú spurning fram í huga,
hvort Þjóðviljinn sé vitandi
vits að gera gys að sjálfum sér?
Því hver í röðum bandamanna
hefir heimtað landvinninga í
þessú stríði nema Rússland?
Það hefir, eins og allir vita, þeg-
ar gert kröfu til þess að fá öll
Eystrasaltslöndin og um það bil
helminginn af Póllandi. Væri
ekki hyggilegra fyrir Þjóðvilj-
ann að fara sem gætilegast í
það, að brígzla ,,afturhaldinu“
um landvinninga fyrirætlanir í
stríðinu, meðan sjálft átrúnað-
argoðið hans, Rússland, hefir
ekki hreinni skjöld í þeim efn-