Alþýðublaðið - 19.03.1944, Blaðsíða 5

Sunnudagur 19. marz 1944.
tku>vmmuk*'w
6
Á mynd þessari sjást rústir Uspenskydómkirkjunnar í Kiev í Eússlandi, sem var sprengd
í loft upp árið 1940. Kirkja þessi var eitthvert frægasta og merkilegasta guðshús í Rúss-
landi. Þjóðverjar náðu Kiev á vald sitt árið 1940, en Rússar náðu henni aftur úr höndum
þeirra hinn 6. nóvember s.l. Mynd þessari var útvarpað frá Moskvu til New York.
HERMANN GÖRING var frá
sér numinn af gleði. Þetta
var í fyrsta sinn, sem hann
heimsótti Louvresafnið í París,
og hann stóð sem heillaður
andspænis líkneski sigurgyðj-
unnar Niku frá Samothrace, er
hafði prýtt fordyri ■ safnsins um
langan aldur. Þetta var árið
1940. Heinrich Hoffmann
einkaljósmyndari Hitlers, hafði
hraðan á að ljósmynda þessa
sögufrægu stund. Myndin birt-
ist síðar í þýzku myndablaði.
Skömmu síðar tjáði eitt blað
Vichystjórnarinnar þau tíðindi,
að líkneski hinnar grísku gyðju,
Niku frá Samothrace, skreytti
nú Karinhallhöll Hermanns
Görings að Schorfheide
skammt frá Berlín.
Mörgum kann að finnast
þetta hróplegt athæfi, er beri
nazismanum glöggt vitni, og
væri slíkt mjög áð vonum. En
þetta er aðeins eitt lítið dæmi
um ,,listaverkasöfnun“ Þjóð-
verja í styrjöldinni. í fyrsta
sinni í sögunni eru rán frægra
listaverka skipulagður þáttur
hernaðarreksturs. Þýzkir list-
fræðingar og háskólakennarar
framkvæma gripdeildir á lista-
verkum þessum og njóta örugg-
legs fulltingis þýzka hersins. í
hverju því landi, sem Þjóðverj-
ar hafa ráðizt á, hafa þeir látið
greipar sópa um listasöfnin og
haft listaverk þeirra á brott
með sér. Listaverkum þessum
hefir verið búinn staður á þýzk-
um listasöfnum eða á einka-
söfnum nazistaforingjanna.
Mörg þeirra hafa þó verið
eyðilögð eða seld.
Þessi ránsmennska nazist-
anna hófst með innlimun
Austurríkis. Þá létu þeir greip-
ar sópa um hið fræga, forna
dýrgripasafn Habsborgaranna,
Schatzkammer í Vínarborg, og
fluttu meginhluta þess brott til
Þýzkalands.
Nazistaforingjarnir hafa skipt
eigi allfáum söfnum á milli sín.
Hitler hefir til dæmis valið sér
hin fornu flcemsku og frönsku
veggteppi úr. Belvederehöllinni
í Vínarborg.
Hin skipulagða framkvæmd
listaverkarána nazistanna í her
numdu löndunum sannaðist
fyrst árið 194.2, þegar Rússar
tóku til fanga dr. Norman
nokkurn Foerster, er var liðs-
foringi í S. S. sveitunum. Við
yfirheyrslu játaði hann, að
hann hefði haft með höndum
stjórn þjálfraðrar hersveitar,
sem framkvæmdi listaverka-
|"I|REIN ÞESSI, er fjallar
um hinar stórkostlegu
gripdeildir Þjóðverja á lista
verkum í hernumdu löndun-
um, er eftir Eugene Tilliger
og er hér þýdd úr tímaritinu
World Digest.
rán. Var þessi hersveit ein af
fjórum, er mynduðu eitt stór-
fylki. Foerster lét svo um
mælt, að fyrsta hersveitin hefði
verið þjálfuð sérstaklega með
tilliti til rána á egypzkum lista-
verkum og tilheyrt Afríkuher
Rommels. Þegar Rommel var
hrakinn brott úr Afríku, var
hersveit þessi send til Napoli.
Önnur hersveitin starfaði í
Vestur-Evrópu. Þriðja hersveit
in fylgir þýzka hernum á Balk-
anskaga. Og fjórða hersveitin,
sem Foerster veitti ' forstöðu,
starfaði í Rússlandi.
Allri þessari starfsemi er
stjórnað frá bækistöðinni að
Hermanns Görings stræti 6 1
Berlín. Þar vinnur ráð sér-
fræðinga öllum dögum að því
að skipuleggja ránsmennskuna.
Einn þátturinn í starfi ráðs
þessa er það að ákveða, hvaða
listaverk skuli send til Þýzka-
lands og hver eyðilögð. Auð-
vitað segir það sig sjálft, að
þau listaverk, sem dæmd eru
til tortímingar, eru þau, er
mynda menningarlegan bak-
grunn hinna hernumdu þjóða.
*
ÞAÐ HEFIR sannazt, að
Þjóðverjar hafa þegar
rænt listaverkum víðs vegar
um Evrópu, sem vart verða
metin til fjár. Mörg þessara
listaverka hafa þeir eyðilagt,
en fleirum þeirra hefir þó ver-
ið búinn staður í Þýzkalandi.
Þeir létu greipar sópa um lista-
verkasafn Katrínu miklu í Det-
skoye Selo, er var sumardval-
arstaður Rússakeisara. Safn
þetta var flutt til Þýzkalands.
Veggir keisarahallarinnar höfðu
verið tjaldaðir kínversku silki,
veggtjöldum og ýmiss konar
skrautmyndum. Allt var þetta
flutt til Þýzkalands. Tilskipun
Hans von Wietersheim hers-
höfðingja, sem er yfirmaður
þýzku herflutninganna, ber
þess glöggt vitni, hversu starf-
semi þessi er rekin með skipu-
lögðum og markvissum hætti.
Hann mælti svo fyrir, að flutn-
ingalestir, er flyttu birgðir og
hergögn til vígstöðvanna,
skyldu fermdar listaverkum, er
þær héldu aftur heim til
Þýzkálands.
*
FORINGI ÞJÓFANNA ( er
Joachim von Ribbentrop,
utanríkismálaráðherra Þýzka-
lands. Helzti aðstoðarmaður
hans í iðjunni er Jobann nokk-
ur von Kuensberg, sem er yfir-
maðurinn í bækistöðinni við
Hermanns Görings stræti. Hinn
skipulagði þjófnaður hafði full-
mótazt eftir að innrásin í Pól-
land kom til sögu. Hinn 16.
desember árið 1939 gaf Hans
Frank, fylkisstjóri\ nazista í
Póllandi og fyrrum dómsmála-
ráðherra Þýzkalands, út tilskip-
un um það, að öll listaverk
á Póllandi, sem unnt væri að
hreyfa um set, skyldi flutt til
Þýzkalands, hvort sem um væri
að ræða listaverk og verðmæta
niuni í eigu einstaklinga, kirkju
eða ríkis.
Steypiflugvélar Þióð*--;
höfðu valdið miklurn spiöllum
á hinni fögru konungshöll í
Varsjá, og þýzku hersveitirnar
luku skemmdastarfi þeirra
dyggilega eftir að þær héldu
innreið sína í borgina. Þjóð-
verjar hÖfðu þaðan á brott
flæmsk og frönsk veggteppi frá
seytjándu og átjándu öld,
marmaramyndir og bronz-
myndir, kalkmálverk og hundr-
uð frægra málverka þar á með-
al hina frægu Varsjármynd
Canalettos. í Krakov, sem er
önnur stærsta borg Póllands,
áttu svipaðar gripdeildir sér
stað af þeirra hálfu. Þar rændu
þeir meðal annars heimsfræg-
um málverkum eftir Rafael,
Leonardo da Vinci og Rem-
brandt auk gimsteina Póllands
konunga.
íbúar landa Vestur-Evrópu
vissu, hvers þeir áttu von og
tókst að bjarga mörgum af
listaverkum sínum af landi
brott fyrir innrásina. Þó heppn
aðist Þjóðverjum að ræna
hinni frægu altaristöflu Jan
Van Eycks, sem er eitthvert
hið frægasta og merkilegasta
málverk flæmskrar listar. „Alt-
aristaflan sómdi sér engan veg-
inn í hinu gamla bænahúsi í
Ghent“, komst Karl Georg
Heise, einn af listrýnendum
nazista, að orði í grein, er hann
ritaði í málgagn Göbbels, „Das
Reich“. Listaverki þessu var
búinn staður á safni Friðriks
Frh. af 6. síðu.
Síöðvun Sogsstöðvarinnar í vetur og stórtjónið af því.
, Kunnur maður í bænum leggur fram tilboð til bæjaryfir-
valdanna.
STOÐVJJN Sogsstöðvarinnar í
vetur vegna ísnála í vatn-
inu, sem mynduðust vegna þess,
að vatnið fraus ekki, þrátt fyrir
mikið frost, en hvassviðri var
allmikið, er enn rætt meðal Reyk-
víkinga. Þetta er ekki óeðlilegt,
því að þetta olli gífurlegu tjóni —
og við getum oft á vetrum átt von
á þessu.
NÚ HEFUR KUNNDR MAÐUR
í bænum skrifað mér bréf, þar
sem hann býðst til að koma í veg
fyjrir þetta. Leggur hann málið
fram í bréfi sínu — og finnst mér
að hann bjóði kostakjör. Er nú
ljósaylirvaldanna að snúa sér til
hans og fá aðstoð hans í þessu
vandamáli. Bréf þessa kunna borg
ara fer hér áeftir:
„Í’AÐ VAR MIKIÐ rætt um
krapið í Sogsvirkjuninni um dag-
inn. Allur höfuðstaðurinn stóð
ráðþrota fyrir rafmagnsleysi í tvo
virka daga og 20 eða 30 menn
unnu allan þann tíma og nóttina
á milli, við að verka krap úr hin-
um ágætu sænsku túrbínum.
Tjónið sem af þessu hlauzt hefur
víst enginn reynt í alvöru að
reikna út, en það hlýtur að hafa
verið mikið. Fyrst og fremst fyrir
Sogsvirkjunina sjálfa, Rafmagns-
veitu R.víkur og svo fyrir öll þau
fyrirtæki, sem treysta á rafmagnið
frá Soginu.“
„NÚ ÞYKIST ÉG hafa fundið
öruggt ráð við þessari krapmynd-
un í vatninu. Mér finnst ég muni
geta séð um að ekkert krap kom-
ist í lónið ofan við stíflugarðana,
og þá auðvitað heldur ekki í rist-
arnar við inntakið í túrbínurörin
né í túrbínurnar sjálfar. Ég mundi
vera fús til að taka „í akkorði" að
sjá um að kraplaust, vatn héldist
í lóninu allan veturinn í hvaða
veðri sem væri, fyrir svo sem 75
þús. kr. Við hvern vetur sem líður
yrði þetta ódýrara, svo kostnaður-
inn gæti sennilega lækkað árlega
um 10 þús., niður í 25 þús. kr.“
„ÞÓ ÞESSAR UPPHÆÐIR séu
dálítið háar, eru þær þó smámun-
ir einir hjá því að aflstöðin
stoppist, þó ekki sé nema í fáar
klukkustundir. Ég þarf ekkert út-
lent efni til framkvæmdanna, en
talsverðan vinnukraft og ca. 20
hestafla raforku í nokkra daga.
Hins vegar þarf aðgerðin nokkuð
langan undirbúningstíma.“
„AÐ SJÁLFSÖGÐU skýri ég
hugmyndina ekki nánar að svo
stöddu, en hún er einföld, örugg
og auðskilin. Viltu nú ekki segja
forstöðumönnum Sogsvirkjunar-
innar og bæjarbúum öllum frá því
að þetta hafirðu heyrt á Horninu
þínu. En ekki máttu nefna mitt
nafn að svo stöddu, og hreint ekkl
í dálkum þínum. Ef viðkomandi
stjórnarvöld eða rafmagnsnotend-
ur sjálfir, hafa einlægan áhuga
fyrir þessu, er ég reiðubúinn að
gera samning strax, undirbúa
verkið algerlega á minn kostnað í
sumar, og vera tilbúinn næsta
haust. Forstöðumaður Sogsvirkj-
unarinnar lætur mig svo vita með
sólarhrings fyrirvara þegar hann
óttast að krap komi í lónið sitt, og
ég set öryggisráðstöfunina í gang.“
„FARI SVO, að hún dugi ekki,
fæ ég enga greiðslu. En nái ég til-
ætluðum árangri, fæ ég 70 þús.
kr., get gefið 5 þús. til barnaspít-
alans og farið síðar út í heiminn
að sjá mig um. En ég þarf allt
næsta sumar til að undirbúa „á-
hlaupið“. Mundu að segja það.“
HVERNIG LÍZT YKKUR Á
þetta? Finnst ykkur að yfirvöldin
geti látið þetta tilboð þegjandi frá
sér fara? Er þetta mál svo ómerki-
legt, að ekki sé rétt að athuga hug-
mynd hans — og það því fremur,
þar sem ekkert þarf að greiða hon-
um, ef honum tekst ekki að fram-
kvæma hugmynd sína?
Hannes á horainn.
Má sendast ófrímerkt.
Ég undirrit HEIMSKRIN GLU gerist hér með áskrifandi að

* «
- Box 2000 — Reykjavík.
Þráft fyrir kauphækkanir,
aukna dýrtíð og hækkandi vísitölu, fæst Alþýðublað-
ið enn fyrir hið lága verð, 6 krónur á mánuði í
Reykjavík og nagrenni.
Gerisf áskrifendur. Simi 4S0i og 4900.
Límið inn myndasögur blað-
anna í
iyndasafn
barna og ungiinga