Alþýðublaðið - 26.03.1944, Qupperneq 4

mrYouBUÐio
SoMudagor 26. mar* 1144.
ftiþijðtiblaðtf
Otgefandl: AlþýSnflokkurlnn.
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn og afgreiðsla i Al-
þýöuhúsinu við Hverfisgötu.
Bímar ritstjórnar: 4901 og 4902.
Bimar afgreiðslu: 4900 og 4906.
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.l
Beneðikt S. Griindafl:
Vinir démsnðiarðð'
herrans.
M AI/LT land spyrja menn,
eins og frá var skýrt á þess
um stað hér í hlaðinu í fyrra-
dag, hve lengi alþingi ætli að
þola mann eins og Einar Arn-
órsson í sæti dómsmálaráðherra,
eftir þá dæmalausu framkomu,
sem liann hefir orðið uppvís að
í sambandi við birtingu sjódóms
skýrslunnar um rannsókn Þor-
móðsslyssins,
Kommúnistar eru að vísu ekki
á meðal þeirra manna, sem þann
ig spyrja; því að þeir eru miklir
vinir dómsmálaráðherrans. Þess
vegna stekkur Þjóðviljinn í gær
upp á nef sér, eins og loðinn
Leppur forðum, þegar „búkarl-
ar gerðust svo digrir, að vilja
ráða lögum í landi“, og telur það
firn mikil, að Alþýðublaðið
skuli leyfa sér, að „heimta
dómsmálaráðherrann settan
frá “
*
Þjóðviljinn segir, að enginn
taki það alvarlega, að Alþýðu-
blaðið krefjist fráfarar dóms-
málaráðherrans út af rannsókn
Þormóðsslyssins; það óttist bara
rannsókn þá, sem dómsmálaráð
herrann hafi fyrirskipað út af
gerðabókum fulltrúaráðs verka
lýðsfélaganna!
Það getur vel verið, — er
meira að segja ekki nema lík-
legt, að kommúnistablaðinu finn
ist það ástæðulaust, að Einar
Arnórsson sé látinn víkja úr
dómsmálaráðherrasæti fyrir
framkomu hans í sambandi við
birtingu sjódómsskýrslunnar
um Þormóðsslysið, bíekkingar
hans og aðgerðaleysi allt í því
máli. Því að sjálfur reyndi Þjóð
viljinn í lengstu lög að þegja
það hneyksli í hel, og mátti
lengi ekki í milli sjá, hvort hann
eða blað stríðsgróðamannanna,
Morgunblaðið, sýndi meira
skeytihgarleysi í því sambandi
um öryggismál sjómannastéttar
innar og sjófarenda hér við land.
Þegar það varð uppvíst, að
dómsmálaráðherrann hafði að-
eins birt útdrátt úr skýrslu sjó-
dómsins um slysíð, þár sem
ýmsu var „vikið“ þannig „við“
og öðrum svo veigamiklum at-
riðum stungið undir stól, að
hreinar og beinar blekkingar og
rangfærslur mátti kalla, þagði
Þjóðviljinn, eins og ekkert væri
við slíka embættisfærslu að at-
huga. Þegar Finnur Jónsson og
Eysteinn Jónsson kröfðust þess
á alþingi, að skýrsla sjódómsins
yrði birt af dómsmálaráðherran-
um óbrjáluð, þagði Þjóðviljinn
•— gat þess ekki einu sinni í frétt
um! Og þegar dómsmálaráðherr
ann, til knúinn, hafði loksins orð
ið að birta allan sannleikann um
ásigkomulag Þormóðs og hinar
alyarlegu. misfellur á skipaeftir
iitinu með honum, lét Þjóðvilj-
inn líða marga daga áður en
hann drattaðist til þess að birta
niðurstöður sjódómsins, sem
vinur hans dómsmálaráðherrann
hafði ætlað að leyna allan al-
menning!
íEftir slíka frámkomu komm-
únistablaðsins í sambandi við
birtingu sjódómsskýrslunnar,
þarf engan að furða þótt lítið
hafi farið fyrir gagnrýpinni ,j.
Fyrsta bókin um ameríksku
hermennina á ísiandi.
Cambridge, Mass., U.S.A.
ÞAÐ var með mikilli for-
vitni, sem ég opnaði fyrstu
bókina um hernám íslands,
sem ég hef séð, sennilega þá
fyrstu, sem komið hefur út. Bók
þessi fjallar ekki um hernámið
í heild, heldur aðeins einn lít-
inn hluta þess, en það er starf
ameríska rauða krossins á ís-
landi. Höfundur bókarinnar er
stúlka, sem Jane Goddell heitir,
en hún var ein hinna fyrstu
sem rauði krossinn sendi til
landsins.
Miss Jane Goddell hefir látið
margt til sín taka um dagana.
Hún getur leikið á næstum
hvaða hljóðfæri, sem er, nema
fiðlu, og eftirlætisíþrótt hennar
er að semja skemmtilega smá-
söngva. Hún söng um tíma í út-
varp í Boston, en er hún hætti
því, fékk hún atvinnu við far-
miðasölu á flugvelli. Það átti
þó ekki fyrir henni að liggja,
að eyða ævinni í farmiðasölunni,
því að ekki leið á löngu, áður
en hún var sjálf farin að fljúga,
og 1932 lauk hún flugprófi. I
byrjun stríðsins gekk Miss
Goddell í þjónustu ameríska
rauða krossins; sem átti eftir að
senda hana til íslands.
Rauða kross stúlkurnar, sem
eru í gráum einkennisbúning-
um, eru ekki hjúkrunarkonur,
eins og flestir virðast halda.
Starf þeirra er, að sjá hermönn
unum fyrir skemmtunum,
standa fyrir skemmtiheimil-
um og gangast fyrir því að her-
mennirnir haldi sjálfir hvers
kyns skemmtanir. Hefur rauði
krossinn unnið hið merkasta
starf á þessu sviði um víða ver-
öld, ekki sízt í löndum eins og
íslandi, þar sem mikil þörf er
fyrir slíka starfsémi..
Bókin „They Sent me to
Iceland“ (Ives Washburn, Inc.,
New York, 1943) gefur góða
hugmynd um eðli starfs þess,
sem unnið hefur verið í þess-
um efnum á íslandi og erfið-
leika þá, sem hafa verið því
samfara. Fyrstu hermennirnir,
sem til landsins komu, höfðu
nær ekkert sér til skemmtunar.
Kvikmyndahús og kaffihús í
Reýkjavík voru nær alltaf troð-
full og danssalir fyrir þá engir
að heita má. Að vera í fram-
andi landi við slíkar aðstæður,
er almennt álitið erfiðara fyrir
her, heldur en að vera á víg-
stöðvum. Marshall, yfirhershöfð
ingi Bandaríkjanna, sagði, er
hann kom til íslands, að setu-
liðið þar hefði með höndum
eitt erfiðasta verk, sem nokk-
urri deild ameríska hersins
hefði verið falið.
Rauði krossinn kom til ís-
lands til að bæta úr þessu og
hefur unnið mjög merkilegt
starf. Miss Jane Goddell segir
látlaust og vel frá þessu starfi
og gefur góða hugmynd um líf
hermanna í landinu. í einum
kafla segir hún frá landi og
þjóð. '
FJÓRIR MÁNUÐIR —
MÖRG ÁR
Það var ekki fyrr en eftir
mikla hrakninga, að Miss Jane
og hinar tíu stallsystur henn-
ar komust til íslands í janúar
1942. Stormar og sjóveiki á
hafinu gerðu sitt til þess að
vígahugurinn var ekki of mik-
ill þegar til landsins kom.
Nokkrar hjúkrunarkonur (blá-
ir einkennisbúningar, nú mó-
grænir eða khaki) voru komn-
ar til landsins á undan þeim og
virtust ekki una sér sem bezt.
„Við höfum verið hér aðeins
fjóra mánuði,“ sögðu þær, ,,en
okkur finnst það vera mörg ár.“
Fyrstu innfæddu verurnar,
sem Miss Jane komst í kynni
við, voru blessaðar mýsnar
okkar. „íslenzku mýsnar eru
djarfar skepnur,“ segir hún 1
bókinni, „Þær klifruðu upp
rúmin okkar upp á hillurnar,
þar sem maturinn var geymdur.
Sumar okkar hryllti við þessu,
eins og við var að búast, en við
vildum þó heldur hafa mýsn-
ar en risarotturnar, sem við
höfðum sér kringum spítalann.
Við gerðum allt, sem við gátum
til að gera músunum lífið leitt.
Við settum gildrur fyrir þær,
en þær eru alltof slyngar til að
láta gabba sig þannig. Með
tímanum vöndumst við þeim,
og é^ fór að hafa gaman að því
að horfa á mús eina klifra upp
á hillu við rúmfótinn minn.
Hún kom nótt eftir nótt og
nartaði í súkkulaðibita, sem ég
lagði fyrir hana“.
Margar skemmtilegar frásagn
ir af furðulegum atvikum eru í
bókinni. Ein þeirra er um dul-
arfullan mann, sem oft sást
kringum bragga þeirra stúlkn-
anna. Einn vörðurinn sá hann
og skaut á hann, en dularfulli
maðurinn komst undan. Nokkru
seinna kom hann aftur, en nú
var fjöldi varðmanna viðbún-
inn. Skot heyrðust af og til um
nætur, og dularfulli maðurinn
hvarf, og veit enginn hver hann
var. Sumir sögðu að hann væri
geggjaður íslendingur, sem
hefði strokið frá geðveikrahæli
(Kleppi sennilega), en aðrir
sögðu, að hann væri þýzkur
njósnari!
ENGIN PEARL HARBOR Á
ÍSLANDI!
Miss Goddell segir frá því,
er yfixhershöfðinginn (Nafnið
er ekki gefið, en það mun vera
Bonesteel) talaði við stúlkumar
og hvatti þær til að vera tungu-
varar. „Árás er alltaf yfirvof-
andi,“ sagði hann, „— það er
mögulexki, sem við verðum á-
vallt að vera viðbúin og á
verði gegn. Við ætlum ekki að
dálkum þess á framferði dóms-
málaráðherrans. í þau fáu
skipti, sem þar hefir verið á mál
ið minnst til málamynda, hefir
þess vandilega verið gætt, að
Einar Arnórsson yrði ekki fyrir
neinu hnjaski; í stað þess hefir
sök hans verið fvelt á stjórnina
í heild, enda þótt því hafi verið
yfir lýst, af einum meðráðherra
hans á alþingi, ómótmælt, að
birting sjódómsskýrslunnar í
heild hafi ekki staðið á neinum
öðrum ráðherra en dómsmála-
ráðherranum!
*
Engum dylst, að það hljóta
að vera meira en lítið náin tengsl
milli kommúnista og dómsmáía
ráðherrans, að þeir skuli hafa
unnið það fyrir vinskap hans,
að láta blað sitt sökkva þannig
niður á svipað stig og blað stríðs
gróðamannanna, Morgunblaðið,
í þeim átökum, sem orðið hafa
um öryggismál sjómannastéttar
innar í sambandi við rannsókn
Þormóðsslyssins. En ólíklegt er
það ekki, að þeir vænti þess, að
fá eitthvað fyrir slíka sjálfs-
niðurlægingu. Máske réttar-
rannsóknin út af hinum gömlu
gerðabókum fulltrúaráðs
verkalýðsfélaganna eigi að vera
einhver þóknun fyrir hana!
Hvað sem því líður, munu
margir efast um, að vegur
dómsmálaráðherrans vaxi við
það, að hafa slíka menn að vin-
um og gerast vikapiltur þeirra!
láta Pearl Harbor endurtaka
sig á íslandi!“
Einhverju sinni komu tvær
íslenzkar konur til að hreinsa
braggann, sem stúlkurnar
bjuggu í. Þær kunnu ekki ensku
og voru því samtölin við hinar
amerísku furðuleg og skemmti
leg. Sín á meðal kölluðu stúlk-
urnar þvottakonurnar „Skill-
ikki“ og „Garbo“, hina fyrri af
því að hún sagði alltaf „skil
ekki“, og hina síðari vegna
hins virðulega útlits hennar.
Þegar Miss Goddell talar. um
kvenþjóðina íslenzku í heild,
en hún ber henni afar vel sög-
una, bregzt henni illa boga-
listin á einum stað. Hún segist
hafa heyrt það (varkár í orð-
um!) að það séu átta konur á
móti hverjum karimanni í land-
inu, vegna þess, hversu margir
menn hafi farizt 1 sjóslysum.
PALLADÓMUR UM VERKA-
MENN
Miss Goddell starfaði fyrst
um sinn við eitt hersjúkrahús-
ið á íslandi. Meðal sjúklinga,
sem þar voru, sá hún skipbrots-
menn af Atlantshafinu, sem
voru með brunasár Um allan
líkamánn. „Hugrekki þeirra,“
segir Miss Goddell, „og hug-
prýði, meðan á hinni kvalafullu
legu stóð, var meira en nokkuð,
sem ég hafði séð eða vona að
ég eigi eftir að sjá aftur.“
Nýkomið x
fallegir TELPUKJÓLAR.
MATROSAKJÓLARNIR
komnir aftur.
H.
Skólavörðustíg 5. Sími 1035.
og seðlaveski, margar nýjar
gerðir og litir.
hb t©ft.
Skólavörðust. 3. Sími 1035.
Sjúklingarnir spurðu hana,
hvort hún væri geggjuð, að
bjóðast til að fara til íslands.
Ef hún ekki væri það, hlyti
hún að verða það brátt, sögðu
þeir.
Miss Goddell hefur nokkur
orð að segja um íslenzka verka-
menn. Hún átti að fá nýjan
bragga til að halda í samkom-
ur fyrir hermennina og beið
með óþreyju eftir honum, svo
að það er von að hún væri
óþolinmóð. En um verkamenn-
ina, sem unnu við braggann,
farast henni svo orð:
„Enda þótt herinn sé seinn
í svifum, eru aðrir til, sem geta
farið sér enn hægar. Það eru ís-
lenzku verkamennirnir........
íslenzki verkamaðurinn er ró-
legur í tíðinni, vanafastur við
starfið og heimsspekilegur hvað
Frh. á 6. síðu.
ÖGN MORGUNBLAÐS-
INS um skýrslu sjódóms
um rannsókn Þormóðisslyssins
vekur vaxandi furðu og eiga
grunlausir menn erfitt að gera
sé grein fyrir því, hvernig það
blað getur leitt svo alvarlegt
plagg hjá sér. Tíminn gerir
þessa þögn Morgunblaðsins að
umtalsefni í gær. Þar segir:
„Mikla athygli hefir það vakið,
að Morgunbl. hefir enn ekki
minnzt einu orði á skýrslu sjó-
dómsins um Þormóðsslysið, enda
þótt hún hafi verið send því, eins
og hinum blöðunum, er hafa birt
hana.eða sagt frá henni. Sjódóms-
skýrslan er þó langmerkilegasta
plaggið, sem birt hefir verið við-
komandi öryggismálum sjómanna,
og sýnir bezt, hversu hörmulega
þeim er komið. Ekkert blað, sem
yildi vinna að því að koma þeim
málum í betra horf, gat því kom-
izt hjá því að birta hana eða
rekja aðalefni hennar.
Aiþýðublaðið hefir gert þessa
kynlögu afstöðu Morgunblaðsins
að umtalsefni. Segir það svo um
hana:
„Gerla niá ráða hvað veldur
þessari ófrægilegu afstöðu blaðs-
ins. Því finnst komið við sín eigin
kaun, þegar um þetta er rætt. Það
vill ekki láta minnast á öryggis-
málin — og allra sízt Þormóðs-
slysið — af því að háttsettur
flokksmaður þess, sem á sæti á al-
þingi, var eigandi Þormóðs".
Þessi tilgáta Alþýðublaðsins virð
ist engan veginn fjarri lagi. Und-
anbrögð dómsmálaráðherrans við
að birta skýrsluna, eru talin stafa
af sama toga. Til þess að dylja þó
þessa óstæðu til undanbragðanna,
heimtaði eigandi Þormóðs að skýrsl
an yrði birt, en vafalaust í trausti
þess að það yrði ekki gert, reit
hann síðan grein í Morgunbláðið,
þar sem fullyr't var, að Þormóð-
ur hefði verið hið bezta skip og
hann hefði eingöngu farizt vegna
ónógra siglingamerkja á Reykja-
nesi.
Einmitt vegna þessarar villandi
greiðar eftir eiganda Þormóðs,
hefði Morgunbl. átt að finna ríkari
ástæðu til að birta sjódómsskýrsl-'
una og láta það sanna koma í ljós.
En Mbl. vill auðsjáanlega ekki
leiðrétta misskilninginn, sem grein
in kann að hafa valdið. Mbl. vill
heldur láta almenning halda að
allt sé í lagi, af því að það heldur
að eigandi Þormóðs hafi hag af
því, en að birta skýrsluna og reka
þannig eftir auknum öryggisráð-
stöfunum fyrir sjómennina. Blað
„allra stétta“ afhjúpar sig hér
greinilega, eins og endranær í svip-
uðum tilfehim. Það er meira blað
þeirrar stéttar, sem eigandi Þor-
móðs tilheyrir, en sjómannanna.“
Þetta er harður dómur. En
hvaða skynsamlega skýringu
aðra er hægt að gefa á hinni
stórfurðulegu framkomu Morg-
unblaðsins í umræðunum um
þetta alvarlega mál?
*
Þjóðviljinn birtir í gær fyrri
hluta af ávarpi, sem Kommún-
istaflokkur Fraklklands á ný-
lega að hafa gefið út um
stefnu og starfsemi sína. Ávarp-
ið hefst á þessum orðlum:
„Kommúnistaflokkur Frakk-
lands, sem er stolltur af því að
vera skoðaður sem óvinur no. 1
af innrásarseggjunum og kúgur-
um Frakklands og af þýjum þeirra,
svikurunum í Vichy, kemur fram
fyrir ykkur til að hreinsa sig af
óhróðri þeim, sem óvinir Frakk-
lands og menningarinnar breiðá í'
ákafa út um hann. Við ætlum að
Frh. á 6. síðu.