Alþýðublaðið - 26.04.1944, Side 4

MLrrOUBLAÐin
Miðvikudagur 26. apríl 1944
fUþijðBbUðtð
Rittrtjóri: Stofiut Péturssoa.
Bimar ritstjómar: og 4902.
Itltatjóru og aigreiðela t Al-
þýðuhúsiuu við Hverfisgötu.
Otgeíancl: Alþýðuflokkurlim.
Bimar afgreiðslu: 4900 og 4906.
Verð 1 lausasölu 40 aung.
Alþýðuprentsmiðjan h.t
Taraojegar umbætar
i bjðroiu verka-
ijrðsios.
ANDSTÆÐIiNGAR verkalýðs
hreyfingarinnar hafa löng
um sakað hana um að vera ein-
hliða kaupstreituharáttu, sem
ekki. hugsaði neitt um varan-
legar umbætur á lífskjörum hins
vinnandi fólks, heldur um það
eitt að gera nýjar og nýjar kaup
kröfur, skeytandi ekkert um
það, þótt hið hækkandi kaup
fari jafnharðan í súginn.
*
Það er nú í sjálfu sér dálítið
broslegt, þegar hátekjumehn,
sem sjálfir lifa í sukki og óhófj,
eru að saka láglaunað verka-
fólk um slíkt, verkafólk, sem
aldrei enn hér á landi hefir feng
dð nægilega hátt kaup til þess
að geta látið sér nægja að vinna
skaplegan vinnutíma, eins og
víða var búið að koma á fyrir
yfirstandandi styrjöld annars
staðar 1 heiminum. En þar að
auki hafa þessar ásakanjr at-
’vinnurekenda og' talsmanna
iþeirra alls ekkí við heitt að styðj
ast. Verkalýðshréyfingin hér á
íandí heáir frá upphafi alltaf öðr
iim þræði verið barátta fyrir
margháttaðri löggjöf með það
fyrir augum að tryggja líf og vel
ferð verkalýðsins, aukin lífsþæg
indi, aukin réttindi og meiri
möguleika en áður til þess að
lifa menningarlífi.
%
’ Þessi þáttur baráttunnar hef
ir frá upp’hafi verið háður und
ir markvissri forystu Alþýðu-
flokksins og kjörorðum jafnað-
arstefnunnar; og það mega vera
meira en Iítið blindir menn, í
hvaða stétt, sem þeir eru, sem
<ekki viðurkenna þann stórkost-
lega og varanlega árangur ,sem
hún hefir borið fyrir hið vinn-
andi fólk í landinu. Eða hver,
sem kominn var til vits og ára,
þegar verkalýðshreyfingin var
að hefjast og Alþýðuflokkurinn
að byrja baráttu sína á alþingi,
treystir sér til þess að þræta
fyrir þá gífurlegu breytingu til
batnaðar á högum hins vinnandi
fólks, sem orðið hefir við hina
imargháttuðu umbóta- og féiags
málalöggjöí í anda jafnaðar-
stefnunnar síðasta aldarfjórð-
ung? Menn minnast í því sam-
handi aðeins jöfnunar kosninga
réttarins og lækkunar kosninga
réttaraldursins niður í tuttugu
og eitt ár, afnám sveitarflutn-
inganna, hinnar lögskipuðu
átta stunda hvíldar á hverjum
sólarhring á togurunum, hinnar
margháttuðu löggjafar til örygg
is sjómönnunum, laganna um
verkamannabústaði og hinna
mörgu verkamannabústaða sem
hyggðir hafa verið á grundvelli
þeirra, alþýðutrygginganna með
öllum þeim hlunnindum fyrir
sjúka, særða, óvinnufæra og
gamla, sem þær veita, lögin um
stéttarfélög og vinnudeilur með
þeirri þýðingarmiklu viðurkenn
ingu, sem í þeim fólst á verka-
lýðsfélagsskapnum, og að end-
ingu hins lögskipaða orlofs á árx
'hiverju fyrir alla launþega lands
ins, án þess að þeir missi nokk-
urs við af kaupi sínu! Hér er að-
Niðurlag á grein Guðm> G. Hagalin;
Lagðist Ógautan pá djúpt...
ÞEGAR styrjöldin hófst milli
Finna og Rússa, var því
hátíðlega lýst yfir af íslenzkum
kommúnistum, að Finnar hefðu
ráðizt á hin voldugu Ráðstjórn-
arríki. Það bar ekki á því, að
Halldór Kiljan Laxness fynd-
ist þessi fullyrðing vera skrítla,
eins og honum fannst það vera
tveimur mánuðum áður, að Dan
ir lofuðu að ráðast ekki á Þjóð-
verja. Og nú var ekki fárast út
af andbrezkri afstöðu — nei,
ekki einu sinni and-norrænni af-
stöðu. Svo sjálfsagt fannst
kommúnistum, að Rússar berð-
ust til landa við Finna, að þeir
hafa fórnað miklum tíma og
pappír til þess að sýna fram á
„forheimskun“ þeirra, sem
ekki fannst háttalag Rússa
gagnvart hinni finnsku smá-
þjóð beinlínis lofsvert. Það
heyrðist ekki heldur neitt í þá
átt, þegar Bessarabía var inn-
limuð í Sovétrússland, að það
tiltæki væri ekki í sem beztu
samræmi við yfirlýsingarnar um
verndun smáþjóðanna. Komm-
únistar minntust ekki einu sinni
á það, að aðgerðir Rússa kynnu
að því leyti að vera óheppilegar,
að þær myndu ef til vill vekja
hefndarhug hjá Rúmenum, eins
og raun mun þó hafa á orðið.
Onei, kommúnistarnir íslenzku
minntust ekki frekar" á það en
iþeir höfðu minnzt á hitt, að
erfðafjandskapur Finna í garð
Rússa kynni að magnast við að-
gerðirnar af hendi ráðstjórnar-
innar veturinn 1939—1940. Nú,
Eystrasaltslöndin voru beinlínis
innlimuð eftir pöntun frá þéim
sjálfum. Um það efuðuðst ekki
íslenzkir komoiúnistar eitt ein-
asta augnablik.
Þé þótti vist utanríkismála-
spekingum Kommúnistaflokks-
ins á íslandi ekkert athugavert
við það, að Rússar létu sér nægja
að vera áhorfendur, meðan Þjóð
verjar lögðu undir sig Dan-
mörku og Noreg og síðan hvert
landið af öðru — meðal annars
einmitt þau lönd, sem utan
ríkismálasérfræðingar íslenzkra
kommúnista hafði lýst yfir að
komin væru undir lyklavald
bolsivismans!
Kommúnistana íslenzku grun
aði alls ekki, hivað var í vænd-
um mjög bráðlega. Það sást bezt
á hinni hatrömmu afstöðu þeirra
gagnvart Bretum. Það er víst
um það, að þeir ástunduðu hina
fyrirskipuðu „friðarsókn“ eftir
Ibeztu getu, grandalausir með
öllu um þá hringferð, sem þeim
væri nú ennþá einu sinni fyrir-
huguð! Hins vegar þóttust ýms-
ir „forheimskaðir“ menn að
dómi kommúnista þess fullviss-
ir, að Þjóðverjar mundu mjög
ibráðlega ráðast á Rússa. T. d.
skrifaði höfundur þessarar bók-
ar grein, þar sem sýnt var fram
á, að Þjóðverjar hlytu að láta
iþað verða sitt fyrsta verk, eftir
fullnaðarsigur á Balkan, að ráð-
ast á Ráðstjórnarríkin. Þessi
grein birtist hinn 1. maí 1941
— eða rúmum mánuði áður en
styrjöldin hófst milli Þjóðverja
og Rússa.
íslenzkir kommúnistar hafa
mikið státað af vilja sínum til
að vernda íslenzkt sjálfstæði og
af virðingu sinni fyrir því. Um
tíma voru áreiðanlega engir hér
á landi, sem stóðu með tærnar,
þar sem þeir höfðu hælana á
vettvangi sjálfstæðishroka. Með
al annars hafa þeir skrifað um
sjálfstæðismál íslendinga í Tíma
rit Máls og menningar og þar
komið fram sem hinir sönnu líf-
verðir íslenzks sjálfstæðis og
’þjóðernis. En athugið nú, hvað
þeir sögðu í sambandi við inn-
Iknun Eystrasaltslandanna,
meira en helmings af Póllandi
og nokkurs hluta Finnlands.
Hvernig mundi svo verða, þegar
ísland ætti í hlut? Ætli það
þætti nokkuð nema sjálfsagt, já,
meira að segja dásamlegt, að
iþað „höppaði inn í ráðstjórnar-
skipulagið,“ eins og Halldór Kilj
an Laxness orðaði það um Pól-
land? Ætli það yrði ekki talið
gerast „þegjandi og hljóða-
laust“, ætli það þætti ekki fara
fram „árekstrarlítið“ og „án
verulegrar 'blóðsúthellinga“?
Ætli það gæti ekki heitið eftir
pöntun — og varla yrði þá inn-
limunin nokkurt hneyksli — eða
mundi Halldór Kiljan Laxness
ganga nokkuð betur að skilja, að
svo væri, þegar 120 þúsund ís-
lendingar ættu í hlut, heldur en
þá er um að ræða 15 milljónir
Pólverja? Hvað er líklegast í
íþessu efni — með tilliti til fyrri
framkomu? Ég fyrir mitt leyti
efast ekkert um, að það verður
erlendur vilji, vilji stjórnarinn-
ar i Moskvu, sem ræður afstöðu
íslenzkra kommúnista um sjáK-
Stæðis- og þjóðernismál íslend-
inga á hættustund, hvaðan sem
hættan kemur, og ég þykist með
iþví, er hér hefir verið frá sagt,
eins lítið eitt upp talið af því
sem verkalýðshreyfingin hefir á
unnið undir forystu Alþýðu-
flokksins í baráttunni fyrir var-
anlegum umbótum á lífskjörum
hins vinnandi fólks í landinu.
Og þó hefir bara þessi umfoóta-
löggjöf út af fyrir sig skapað al
ger aldahvörf í lífi verkalýðs-
ins, það dylst engum, sem man
þótt ekki sé nema ein tuttugu
og fimm ár aftur í tímann.
❖
Þótt ekki væri annað, en það,
sem hér hefir verið bent á, þá
nægir það fullkomlega til þess,
að sýna, hve staðlausir stafir
það eru, að verkalýðshreyfing
in sé ekkert annað en kaup-
streyt’uhreyfing, sem eyði allri
orku sinni í baráttu fyrir fall-
völtum kauphækikunum í stað
þess að vinna að varanlegum
umhótum á lífskjörum hins vinn
andi fólks.
En til viðbótar er rétt að
benda á þann gleðilega vott vax
andi frumkvæðis af hálfu verka
lýðsfélaganna sjálfra í þessum
efnum, sem vart hefir orðið í
seinni tíð. Til dæmis má taka
■að Prentarafélagið, sem um
marga, ef ebki flesta, hluti hefir
haft forgöngu á sviði verkalýðs-
félagsskaparins hér á landi,
keypti fyrir þremur árum stóra
jörð austur í Laugardal, þar sem
síðan hafa verið byggðir í félags-
skap margir, myndarlegir sum
arfoústaðir fyrir prentara og f jöl
skyldur þeirra í því skyni, að
þeir og þær geti sem bezt not-
ið sumarleyfis síns. Og nú hefir
Verkamann’afélagið Dagsbrún
að vissu leyti fetað í fótspor
Prentarafélagsins með því að
kaupa allstóra landspildu aust-
ur í Bi’skupstungum, þar sem
fyrirhugað er að reisa hvíldar
hexmili fýrir félagsmenn, eins
og frá var skýrt hér í blaðinu
í gær. *
*
Þessi nýi og gleðilegi þáttur
í , starfsemi sjálfra verkalýðs-
féiaganna er algerlega í anda
og stefnu þeirrar baráttu, sem
Álþýðuiflokikurinn hefir frá upp
hafi háð — að vinna að raun-
verulegum og varanlegum um-
foótum á lífskjörum hins vinn-
andi fól'ks í landinu. í reynd
er engin önnur leið til að
auðga og fegra líf þess, hvað
sem öllum byltingarslagorðum
líður. Það hefir Alþýðuflokkur
inn alltaf vitað. Og það hafa
kommúnistar líka rekið sig á,
þegar til hefir átt að taka, svo
blóðugt, sem þeim kann að hafa
þótt það, að beygja út af bylt-
ingarleiðinni inn á brautir „káks
ins“, eins og þeir hafa hingað til
orðað það.
'hafa rökstutt það rækilega, að
svo hljóti að verða. En það, sem
hér fer á eftir, styður ennþá frek
ar þá skoðun, að kommúnistarn
ir íslenzku séu viljalaust verk-
færi í höndum. Rússa í utanríkis
málum íslands, engu síður en í
afstöðu sinni til íslenzkra verka
lýðsmála og til íslenzkra innan
landsmála yfirleitt.
Þegar það fréttist veturinn
1939, að hingað væri von á
þýzka beitiskipinu Emden og
þýzkum rannsóknarleiðangri,
gerði Einar alþingismaður Ol-
geirsson fyrirspurn um það á al-
þingi, „hvort nokkrar ráðstaf-
anir hafi verið gerðar í sam-
foandi við væntanlega heimsókn
hins þýzka herskips til þess að
tryggja það, að um sama leyti,
sem Emden kæmi, yrði ensk eða
amerísk herskip hér líka stödd“.
Þessi fyrirspurn Einars sýnir
það glögglega, að sú afstaða,
sem koim fram hjá Halldóri Kilj
an Laxness í grein í Þjóðviljan-
um hinn 6. ágúst 1939, hefir ver
ið hin almenna afstaða íslenzkra
kommúnista. Þeir hafa litið svo
á, að Bretar væru okkar „eðli-
legu verndarar11, eins og Lax-
ness kallaði þá. En svo sem áð-
ur héfir verið á drepið, var ekki
lengi að breytast veður í lofti.
Eftir samninga Rússa og Þjó-
verja voru Bretar þjóð auðvalds
og kúgunar, og þá er hernámið
Auglýsingar,
sem birtast eága S
Alþýðublaðinvi,
verða að vera
komnar til Augjýs-
mgaskrifstofunnúí
á Alþýðuhúsinn,
(gengið inn frá
Hverfisgötu)
fyrir kl. 7 að kvöicSL
Sím: 706.
fcom til sögunnar, þá var ekíkl
foeinlínis um það að ræða, að
kommúnistar litu á það sem eðli
lega vernd — og höfðu þó sann
arlega þeir atburðir gerzt, frá
því að Einar Olgeirsson vildi
fá vernd brezkra og amerískra
herskipa okkur til handa og
þangað til hernámið fór fram,
að mörgum mun hafa fundizfc
meiri ástæða til verndarbeiðni
heldur en þegar Einar hóf máls
á slíku. Og sjáum svo til: Hinn
sami Einar Olgeirsson, sem vill
foiðja Breta og Bandaríkjamenn
um hervernd snemma á ári 1939,
hann greiddi atkvæði gegn þv£
á alþingi 1941, ásamt flokks-
foræðrum sínum, að beðið væri
Frh. á 6. síSu.
SlÐUSTU ÁRIN hafa allhá-
værar raddir heyrst í blöð-
um og tímaritum hér á landi
um það, að skipting þjóðarinn-
ar í flokka eigi sök á þeim
vandræðum á sviði stjórnmál-
anna, sem hún á nú við að
stríða, og að fyrir öllu sé, að út-
rýma „flokkaræðinu“, eins og
það er kallað, annars sé glötun-
in vís. Jafnvel heil blöð og tíma-
rit hafa verið helguð þessum
þokukennda áróðri. Hér á eftir
fer eitt sýnishorn af honum.
Það er tekið úr grein eftir Egil
Bjarnason í nýútkomnu hefti
tímaritsins „Straumhvörf“ og
verður þó ekki sagt, að hann
hafi verið neinn forgöngumað-
ur þessa áróðurs. Það hafa ýms
ir verið honum fremur; en hann
fetar dyggilega í fótspor þeirra.
í grein hans segir meðal ann-
ars:
„Það hafa sjálfsagt ekki margir
gert sér grein fyrir því, að eins og
nú er komið aðferðum flokkanna
við kosningar, er það ekki þjóðin
sjálf, sem ræður hverjir verða full
trúar hennar, heldur er þeim
skammtað það af flokkunum.
Flokksforingjarnir ráða, hverjir
eru í kjöri, en ekki kjósendurnir.
Þeir velja aðeins milli flokkanna.
Og þess mun jafnan vandlega gætt
að væntanlegir þingmenn séu við-
ráðanlegir menn og ekki um of
sjálfstæðir. En þetta atriði verður
væntanlega rætt hér í annarri
grein.
Það er ekki óeðlilegt, að sú spurn
ing geri vart við sig, hvers vænta
megi af þjóð, sem er andlega og
efnalega ósjálfstæð og undir valdi
og vilja fámenmra sérhagsmuna-
hópa, sem tekið hafa sér aðsetur
í æðstu stofnun þjóðarinnar, en
eru ósammála um allt nema það
að halda fenginni aðstöðu.
Og hvernig er svo komið? Rík-
isstjórnin er óstarfshæf vegna þess,
að þingiö ræður, en ekki húh.
Þingið er óstarfshæft sökum sundr
ungar og sérhagsmunahyggju. En
þjóðin er ófrjáls og undirofeuð a£
flokkavaldinu — imxbyrðis ósátt
og óánægð, vamtreystir valdhöfun-
um, en getur ekki komið auga á
neitt, er hún þorir að treysta. Hún
hefir svo oft verið ginnt. Öðru
hvoru étur hún sig metta á kosn-
ingaloforðum, en þess á milli
hungrar hana eftir réttlæti, öryggi
og frelsi. En þjóðin má sjálfri sér-
um kenna. Hún hefir Iátið blekkj-
ast mörgum sinnum, og sýpur nú
seyðið af því. Henni hefir veriffi
smalað í hópa utan um nokkra
menn, sem siguðu þessum hópum
1 saman, hvorum gegn öðrum, og
sköpuðu þannig úlfúð, tortryggni
og sundrung með þjóðinni. Til
þess að gera þessa hópa ámægða
og fylgispaka, eru þeir aldir á lof- -
orðum og Icröfum. Þeir gera óspart
kröfur til hins opinbera og atvinnu.
veganna, en hafá ekki eins hug-
fastar skyldur sínar við þjóðfélag-
ið. Þjóðin er slegin blindu flokks-
hyggjunnar og velgengninnar og
sér ekki hvert stefnir. Forráða-
menn hennar eru blindáðir af sér-
hyggju, metnaði og valdasælu. Og
þegar blindur leiðir blindan, er
hætt við hrösun — algjörri glöt-
un. Og það er þannig, sem nú
stefnir.“
Það er einkennandi fyrir
þennan vaðal, eins og raunar
allan þann áróður, sem nú er
rekin gegn ,flokkunum‘, að ekki
er bent á neina raunhæfa mögu-
leika til þess að framkvæma lýð
ræðið á annan hátt, enda er
sannast að segja, að þessum á-
róðri er vitandi eða óafvitandi
stefnt gegn lýðræðinu sjálfu.
Það er hrosshófur fasismans,
sem fram gægist undan honum,
hvort sem talsmenn hans eru
farnir að gera sér það ljóst eða
ekki, og hversu mikla ástæðu,
sem þeir kunna að hafa tij þess
að vera óánægðir með einsfök
fyrirbrigði núverandi flokka-
skiptingar hér á landi. Það er
verið að kalla á einræðið —
Hitler eða Stalín.