Alþýðublaðið - 31.05.1944, Qupperneq 4

AtWrÐUBLAeiP
Miðvikudagnr 31. msí 1944.
Ritstjóri Stefán Pétnrsson.
Símar ritsjórnar: 4901 og 4902.
Ritstjóm og afgreiösla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Útgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Símar afgreiðslu: 4900 og 4906.
VerS í lausasðlu 40 aura.
Alþýðuprentamiðjan h.f.
Jón H. Fjalldal um bórekstnr ísafjarðar:
Traustir skulu
horusteinar...
ÞJÓÐARATKVÆÐA-
G R EIÐ SL A N um sam-
bandsslitin og bráðabirgðastjórn-
arskrá lýðveldisins hefir að sjálf-
sögðu beint hugsunurun manna
að lókatakmarki aldalangrar
sjálfstmðisbaráítu okkar. Nú
stendur fyrir dyrum, að lang-
þráður draumur rætist: ísland al-
frjálst á ný, óháð lýðveldi endur-
reist eftir margra alda erlend yf-
irráð, niðurlægingu og áþján.
En það giláir hið sama hér og
slundum oftar: að ekki er allt
komið undir ytra forminu einu.
Sjálfstæði og fullveldi verður að
vera meira en í orði. Það er skki
nóg að ' taka sér nafn fullvalda
ríkis og fá formlega viðurkenn-
ingu erlendra ríkja á því. Spurn-
ingin er urn það, að vera eða vera
ekki. Þjóð getur verið sjálfstæð
að naíninu til, en algerlega háð
öðrum rík.jum í reyndinni.
Ef Islendiugar bera gæfu til að
stýra málum sínum af forsjá og
gætni, á sjálfstæði þ'eirra að geta
orðið meira en í orði. Land þeirra
er auðugt og býr yfir margs kon-
ar möguleikum, sem við þekkjum
naumast nema af afspurn enn sern
komið er, að minnsta kosti suma
hverja. A því leikur ekki vpJi, að
á íslandi gæti margfalt fleira fólk
en þar býr nú lifað góðu lífi.
Hinu er heldur ekki að leyna,
að cnnþá erum vxð Islendingar
komnir soxglega stutt á veg með
að noífæra okliur gæði landsins
og auðlegð sjávarins umhverfis
strendur þess, miðað við það, sem
hægt væri. Atvinnulíf landshxs
stendur engan veginn með þeim
blcma, sem vera þyrfti, ef við
ættum að gata litið áhyggjulítið
til framtfðarinnar. En í blómlegu
athafnalífi og öru'ggum fjárlxag er
fólgin megintrygging ^þess lýð-
veldis, sem þjóðin er nú samhuga
um að setja á stofn.
Undanfarin ár hafa fært ís-
lenclingum meiri fjárráð en þeir
hafa jafnan áður haft af að segja,
enda þótt það hafi kostað þá til-
finnanlegar fómir. Þjóðin stend-
ur því að þessu leyti allvel að
vígi við stoínun lýðveldisins.
Iíún á talsvert fé í sjóði og er því
þess umkomin Eið búa sæmilega í
.haginn fyrir hið nýja riki, ef vel
er á haldið.
Og engum blandast hugur um
það, að stríðsgróðánum svo-
nefnda væri ekki á neinn hátt
betur varið en þann að leggja
nieð hormu: trausían efnalegan
grunúvöl) hins óháða lýðveldis,
verja honum til eflingar og við-
reisnar atvinnulífi landsins.
Srriðsgróði á samlcvæmt eðli sfnu
að falla til þjóðarhéildarinnar.
En hann á ekki að verða eyðslu-
cyrir, heldur ber að verja hon-
um til framkvæmda, sem þjóðar-
heildin haíi .varanlegan hag af.
Framtíð lýðveldisins er undir
engu msira kornin en efnalegu
sjáílstæði þjóðarinnar. Fjármun-
imir, sem srfnazt hafa á undan-
förnum árum. skapa okkur mögu-
leika til að leggja öruggan grund-
völi ao þessum þýðingáfmikla
þæífi sjálfstæðisins, ef rétt og
skynsamlega er á þeim haldið.
Þess vegna ríður á mildu, að þeir
séu til þess notaðir, því að „traust-
ir skulu hornsteirxar háx-ra sala.“
Þar sem á
skriður er nú
uvöilur
HANN Skeggi Samúelsson bú
stjóii var svo vænn og hug
kvæmrar að bjóða stjórn Rún-
aðarsamibands Vestfjarða -og
fulltrúúrn inn á kúabú að af-
loknum aðalfundarstörfum sam
bandsins á Isafirði.
Aðalfundarstöríin vtcu é-
nægjuleg — líf og áhugi lýsti
sér meðal fulltrúa og trú á land-
ið og sveitaMfið. Ýmsar merkar
tillögur voru þar samþykktar,
er miða að auknum framkvæmd
um og menningu í lándbúskapn-
um.Aukinn var íramkvæmda-
sjóður samibandjsins o. m. fl., og
svo það, að fá 'heimboð bústjór-
ans, setti sinn svip á samkund-
una.
Kl. 8,30 Uum kvöldið ókum við
svo glaðir og reifir á vörubíl
inn á kúabú. Þar tók á móti
okkur bústjórinn, alúðlegur og
yfirlætislaus.
Kynning staðarins byrjaði
með því, að bústjórinrx leiddi
okkur í fjósið. Það er myndar-
leg bygging úr stein-steypu, 2
hæðir með áburöarkj ailara. —-
Kalkað og hvítt utan sem Innan.
Á neðri hæð f jóssins eru milli
20—30 kýr, spikfeitar og gijá-
andi útlits, (hrein unun til að sjá
og á þeim að taka. Og júgrin
vottuðu vænleik gripanna.
Vænsta kýrin var mér sagt, að
komizt hefði í 27 merkur í mál,
en ársnyt hennar 5000 1. —
Slíkir gripir eru gagnsamir.
Uppi á lofti eru svo ungviði,
kvígur og 'l.-káÝskýr. Sama út-
lit sýndu þær — sæld og glans-
andi skrokk.
Áföst fjósinu er heýhlaðan,
einnig steinsteypt með inni-
byrgðum votheysgryfjum. Hey-
birgoir virtust mér nægar, en
vel hefir verið á því haldið, því
allir muna s. 1. suonar með
sprettuleysi og ótíð.
Fóðrið er hey og mjöl. Dags-
fóður frá 8 niður í 4 kg. heys,
og Vé—4 kg. fóðursmjöls, en
samsett eftir reynslu búvísinda,
þarmig að kýrin með sem.
minnetu fóðri gefi sem mesta
mjólk, en „það er kúnstin,“
eins og karlinn sagði. Ekki þarf
nema að sjá kýrnar — sæld
þeirra og holdafar, til þess aö
sannfærast um skynsamlega og
holla samsetningu fóðursins.
Þ>á var iþessu næst haldi'ð til
hesthússins. Þar stóðu á staHi
6 vinnúhestar, feitir og fjörug-
ir stólpagripir vænlegir til
komandi vorvinnu á búinu. í
samfélagi við þá var boli bús-
ins, ramur mikill og ekki gest-
risinn. Har.n ýfðist mjög við
komu gestanna, talaði ljctt og
frýsaði fordæðulega. En nasa-
hringur harfs hafði yfirtökin,
svo lítt varð aö aðgerðum. Um
ætt bola fræddist ég ekki, en
víst mun hann vera vel kynj-
aður.
Þessu næst var haldið til
hænsnabús'sins: Þarna gat að
Iíta fníðan hóp og fjörugan —
170 hænur að mér var sagt.
KKi HKÍ|,Jil5 Morgtmblaðið árætt að halda áfram níð-
skrifum sírnun um búrekstur ísafjarðarbæjar, né reynt
að rétílæta róg þann, er það nýlega biríi uxrx hann, enda
mun því ekki hafa litist á blikuna eftir að Alþýðublaðið
birti grein Harmibals Valdimarssonar úr íitgerð hans „Al-
þýðuhreyfingm og fsafiörður.“
í msðfylgjandi grelu gefst mönnum kostur á að kynn-
ast. nokkuð „húrekstur kraíanna“, en það er skxrnarheiii
Morgunblaðsins á buskapnum, eins og hann kom bóndanum á
Melgraseyri í Norður ísafjarðarsýslu Jóni H. Fjalldal fyrlr
sjónir, en houum var hoðið að skoða búið ásami öðrum full-
trúum og sijómenduni Búnaðarfélags Vestfjarða að aflokn-
vm aðalfundarstörfum. sambandsins í vor.
Allt voru þetta hvítir ítalir, hið
bezta hænsnakyn, og þekkt-
asta. Hænsnahxisið er úr tirrxbri,
en sfcoppað og bjart og vistlegt,
og sýnilega l-eið hænsnahjörð-
inni vel, enda er varpmagn
langt ytfir meðallag.
Enn var haldið til verkfæra-
geymslunnar. Fyrir augun bar
jarðyrkjuver*kfæri af öilum
gerðum, og heyvinnuvélar, allt
í röð og reglu og vel hirt. Þar
er og verkstæði og smiðja, bú-
stjórinn er völunídur bæði á tré
og járn, og bar heimilið merki
þess, að viðhald alft er í ágætu
lagi.
Að síðustu var gvo gengið til
íbúðarhússins, sem er ný bygg-
ing. trneð steyptum kjallara, og
timburhæð yfir. Ilúsið er mjög
vistlegt, og innrétting hagan-
leg. í húsinu er íbúð harxda bú-
stjórh og fjölskyldu hans, og
einnig standa starfsfólki bús-
inxs. Auk hins áðurtalda er hús-
íð raflýst og upphitað frá mið-
stöð. Eft.ir að faafa skoðað bú-
ið hátt og Migt settust gestir að
mjög smekklega framreiddu
kaffi’borði og veittu húsbændur
af mikilii rausn og höfðings-
skap. Þar voru ræður fluttar,
og glatt yfir hópnum.
Kér hetfir verið stiklað á því
stærsta, er fyrir augun bar á
kúabúi ísfirðanga. Allt lýsir 'það
góðri stjórn á búinu, snyrti-
monnsku og sm-ekkvísi og lofar
bústjóra og starfsfólk.
Baík við jþessi mannvirki og
undirstað'a þeirra er hin mikla
ræktun írammi í dalnum, sunn
an við búið.
Áður ep þessi starfserni hófst
gat þar að líta foraðsmýrar,
grjót og skriður, Iand allt ann-
að en fýsilegt til ræktunar.*)
Það lýsir bezt vestfirzkri karl-
mennsku, áræði og trú, sem
allt telur mögulegt að gera slíkt
* í hinura sannleiksek’kradi skrifum
Mgbl. var þaö upplýst, að hár hefði
verið um að ræða land, sem hefði
verið eiiraa bezt fallið til rcektunar,
og það svo, að vart hefði annað fund-
izt betra. á iandinu. Ath. bl.
á vandamálum bæjanna, atvinnuleýsi, mjólkur-
leysi, málum hinna sjáku og clíihrumu?
Lesið ritgerð Hannibals Valdimarssonar um al-
þýðuhreyfinguna á ísafirði og þá munuð þér kynn-
ast því hvort, það er fyrir einbera tilviljun, að þar
hefir Alþýðuflolckurinn verið við völd í 20 ár.
land sér undirgefið, en þeim
varð að trú einni, átakið lán-
aðist. Þar er nu koonimi allt að
40 kúa töðuvöllur,
ísfirzkir sjómenn er oft dáð-
ir að verðleikum fyrir harð-
fylgi í sjósókn og vel hirt fiski-
skip. í fiarlægum höfnum eru
skip þeirra neind lyistisnekkjur,
svo bera iþau af öðrum skipuni í
allxi meðferð og srnekkvíslegri
hirðingu. Þetía er til sæmdar
og vegsauka ísfirzkri útgerð og
sjómönnunum. En snekkjur
þeirra bera líka oftlega af um
aílabrögð.
Mér finnst jþeim einnig kippa
í kynið, sem höfðu áræði og.
dug til að nema land í Tungu-
dal, landið þar var sem úfinn
sjór, og gæðin ékki laus fyrir.
Myndarskapur allur í sambandi
við sfcofnun og rekstur þessa
bús er í ætt við harðfylgi og.
fegiirðarsimekk iþeirra, er lysti-
snekkjurnar eiga og þejm stýra.
í mannvirkjum þessum birtist
mér vestfirzkur þróttur og festa
á ætt við 'hin hörðu en stíl-
hreinu stuðlaberg fjallanrxa.
Ísíirðingar sáu fyrstir manna
nauðsyn þess, að yngstu borg-
arar bæjarins (börnin) þyrftu
að Irafa þann holla lífgjafa,.
spenvolga mjólkina, daglega. 1
pví augnamiði er kúabúið stofn-
að, og til þess er iþáð rekið án til
lifcs til igróða. Hinn óbeini gróðl
er hraust börn og ungmenni, er
mjólkurinnar njéta,
ísfirðingar reka sitt kúabú.
af myndarskap. Öllu er ,þar stillt
í hóf, og bústjórinn er árvakur
urn stjórn og rékstur, allt um-
hveríið vottar það ótvírætt.
Bændur ættu að gera sér tíð-
förulla inn á kúabú, þar er'
margt að sjá. Þeir geta aukið
við 'þekkingu sána og srnekk-
vísi í sllíkri heimsókn. Þótt kúa-
bú ísfirðinga hatfi haft 30—40
kýr, iþá nægir það mjólkurmagn
vart yngstu bor.gurum bæjar-
ins. Aðrir Skutulsfirðingar ertt
einnig með 30—40 kýr, en samt
er allt of lítil mjclk í bænum.
Undanfarin 10 ár hafa Djúp-
bændur bætt nokkuð úr mjólk-
uiþörfinni, og nú mun svo kom-
ið, að <til bæjarins flytjast um
érið ca. 300 000 lítrar, en samt
er 'þörf meiri mjclkur.
Það ætti því að vera okkar
hlufcverk, bændur góðir, að við-
á næstu 10 árum náum því tak-
marii að íullnægja, ekki ein-
Framixald á 6. s.
NÝÚTKOMNU hefti af
tímaritinu Straumhvörf er
vikið nokkrum orðum að mynda-
þjónustu íslenzkra fréttablaða, og
byggjast þau á harla miklum mis-
skilningi. UnxmæK þessi eru sem
hér segir:
„Það er ekki alls kostar auðvelt að
gera sér fulla grein fyrir því, hvemig
viUimaður, sem aldrei hefur komið
nálcegt vestrænni menningu, myndi
hegða sér, ef hann væri leiddur inn f
nýtízku verzlun og honum væri leyft
að hirða þar alla ]?á hluti, er hugur
hans girntist En við getum verio viss
um, að hann myndi vart velja það, er
kæmi honum að nokkru gagni í frum-
skógunurn. Mér verður stundum á að
hugsa, að blaðamönnum okkar kunni
í sumum greinum að vera likt farið
og villimanni í nýtízku verzlun; á það
meðal annars við um fréttir þær og
myndir, er þeir birta. Þeir eru státn-
ir, ef þeir geta birt olckur mynd af
hatti vorsins og baðfötum á Florida
eða dauðum Japana á kóralrifi í aust-
urhöíum. Þvi er náttúrlega ekki að
ieyna, að Islerxdinga varöar miklu að
gera sér grein fyrir því, hvernig hatt-
ur vorsins og baðfötin eru í öðru
loítslagi en á íslandi, og ekki varðar
þá minna um það, hvernig Asíumenn
líta út eftir dauðann og þar fram eftir
götum, enda myndu þexr að öllum
líkindum ekki gapa og góna, þó að
hattur vorsins fi’á Flórída svifi hér
um eða dauður Asíumaðxir gengi Um
stræti. Ea hitt er vægast sagt barla
aumleg myndaþjónusta, að birta
næstum aldrei neitt af neinu því, er
koma ínætti okkur að gsgni eða verða
tii fyrirmyndar og efcirbreytni á ein-
hvern hátt. Nú vil ég spyrja blaða-
lesendur: Ilversu oít sjáið þið t d.
myndir af nýtízku bæjarhverfum,
nýtízku verksrníðjnni, nýtízku kaup-
skipum og veiðiskipum, menningar-
stofnunum eða verkhæfum verkfær-
um? Og hversu oft sjáið þið myndir
af rústum borga, hergagnasmiðjum^
herskipum, glysmenningu og hergögn-
xim?
Haldið þið ekki, að undrun almenn-
ings yfir verklegum framkvæmdum.
jrrði nokkru minni og þær verklogri,
ef alrnenn fréttaþjónusta yrði botur
við þeirri memiingarlegu skyldu, að
skýra gerr frá þvf, er mættj koma
okkur að einhverju gagni. Að lokum
er rétt að benda á, að hér kcmur
skýrt fram hinn almenni sljóleiki, er
auðkennir íslenzka blaðamemisku . .
Greinarboíundur Strzumhvarfa
virðist ekki gera sér 1 jóst eðli þess
máls, er hann heíur talið sig kjör-
inn til að rita um. Erlendar mynd-
ir, sem birtast í íslenzkum blöð-
um, eru fengnar frá erlendum.
fyrirtækjum, sem annast fram-
leioslu fréttamynda, og fá íslenzk
blöð að sjálfsögðu angu um þokað
— hvað myndavalið snertir. Þeim
eru sendar myndirnar og nota þau.
síðan þær þeirra, sem þeim lýst.
Á undanförnum síyrjaldarárum
eru þessar myndir nálega ein-
vörðungu tengdar styrjaldar-
rekstrinum, enda er hann rnegín-
efni í fréttaflutningi erlendra
blaða. Það ræður og að líkum, að
nxi muni bygð fá nýtízku bæjar-
hverfi í erlendum borgum, þó að
greinarhöfundur Síraumhvarfa
auglýsi eftir slíkum myndum.
Fi-amkvæmdir allar og fram-
leiðsla eru nú miðaðar við styrj-
aldarbarfir og fyrir því berst fátt
mynda annarrá en þeirra, sem
styrjaldarrelrsturinn snertix*. —
Hvað innlendar inyndir snertir
hins vegar má óbætt fullyrða, að
blöðin bii’ta yfirleitt niyndir af
öllxan merkum mannvirkjum.
sem reist eru. — Það er virðing-
arvert að gagnrýna — en þó því
aðeins að gagnrýnin sé byggð á
vitj. og sanngxmi. A hvorttveggja
skortir að þessu shmi.