Alþýðublaðið - 15.07.1944, Blaðsíða 4

ALÞYPU B LAÐIÐ
Laugardagur 15. júlí 1944.
fUfrijðnblaðtð
Otgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar ritstjórnar: 4901 og 4902.
Símar afgreiðslu: 4900 og 4906.
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
Stækkun Sogssiöðvar-
innar
LOKSINS er þá hinni marg-
umtöluðu stækkun raforku
stöðvarinnar við Sogið lokið, og
íbúar höfuðstaðarins bíða þess
nú með eftirvæntingu, að hin
nýja vélasamstæða taki til
starfa og bindi enda á raf-
magnsskortinn, sem síðustu ár-
in hefir stöðugt verið að verða
tilfinnanlegri og tilfinnanlegri
og valdið þeim vaxandi tjóni og
óþægindum.
Fyrir um það bil ári síðan
* var þeim lofað því, að þau
vandræði yrðu öll á enda síð-
astliðið haust; stækkun Sogs-
stöðvarinnar yrði þá lokið. En
það loforð reyndist fleipur eitt.
Næsta var sagt, að rafmagns-
aukningin kæmi um síðastliðin
áramót; en einnig það reynd-
ist blekking. Þá var reynt að
Jiugga hina langþreyttu íbúa
höfuðstaðarins með því, að
verkinu yrði lokið um mánaða
mót janúar og febrúar, og þegar
sá tími var kominn og Reykvík
ingar sátu enn í sama hálfrökkr
inu og áður, að það væri alveg
víst, að lengur en til aprílloka
þyrftu þeir ekki að bíða. Nú
er þó að vísu komið fram í miðj
an júlí; en sem sagt: stækkun
Sogstöðvarinnar er nú líka loks
ins lokið, svo að það ætti/úr
þessu að verða fyrir þreyttan
að þola, að bíða þá viku eða
þann hálfa mánuð, sem sagt er,
að enn muni líða þar til hið
nýja rafmagn kemur.
*
Viðbótarvirkjunin við Sogið
er mikið mannvirki, annað
mesta rafmagnsmannvirki, sem
komið hefir verið upp hér á
landi. Hin upphaflega orku-
, stöð við Sogið, sem lokið var
við að reisa fyrir sjö árum, er
það eina, sem stærra (hefir ver-
ið. Hún framleiddi, fyrir stækk
unina 8800 kílóvött, en við við-
bótarvirkjunina bætast þar við
5500 kílóvött. Er það óneitan-
lega mikil stækkun en 'hlutfalls
lega við þann mannfjölda, sem
hefir beðið hennar, er hún þó
vissulega ekki nándar nærri
eins mikil og sú stækkun um
2700 kilóvött, sem Akureyri er
nú að láta gera á Laxárvirkjun-
inni fyrir norðan, en áður hefir
hún fengið 1900 kílóvött þaðan.
Það er nú líka sannast að
segja, að þrátt fyrir þessa við-
bótarvirkjun Sogsins, orkar það
mjög tvímælis, hvort íbúar
Reykjavíkur verða miklu bætt
ari; enda mátti vel heyra það
á veizluræðu borgarstjórans 1
fyrrakvöld, þegar bæjarstjórn
inni og gestum hennar hafði ver
ið sýnd hin nýja vélasamstæða,
hve mjög hann óttast, að hún
nái skammt til að efna þau lof-
orð, sem íbúar höfuðstaðarins
hafa verið friðaðir með, þegar
rafmagnsskorturinn hefir verið
tilfinnanlegastur og valdið mest
um vandræðum á síðastliðnu
hausti og vetri.
Er því ekki/ nokkur ástæða
Karl Kristjánsson:
Er barnssálin borín út á klakannt
VETURINiN 1908—1909 hófst
framkvæmd hinnar al-
mennu sikó-laskyldiu hér á landi,
og slíðan haffia skólarnir meira
og meira verið liátnir taka að
sér arudlegt uppeldi og fræðslu
barnanna. Þetta hefir í fljótu
Ibragði sýnzt .vera æskilegt.
Heimilin ihafa losnað við að
leggja fram vinnu, sem barna-
fcennsla heima hefði krafizt.
Börnunum hefir verið tryggð
uppfræðsla ,hjá mönnum, sem
isénmienntazt hafa til þess að
kenna. Og öll háfa börnin, —
bæði snauð og rík — haft sömu
skyldu (og þá um leið sama rétt
til skólanna, þar sem þau hafa
verið biúsett.
En þrlátt fyrir þetta er eitt-
hvað ,mjiög alvarlegt að í þess-
um efnuim. Eitthvað varnar góð-
urn þrifurn á þessum vettvangi
þjóðMfisins. Menning barnanna
virðist ekki vaxa því meira sem
Bkólaskyldan jheifir verið aukin,
en til þess hefir að sjiálfsögðu
verið ætlazt. Fastir barnasikólar
þétttoýlisins virðast gefa hlut-
fallslega lakari raun en farskól
ar dreifíbýlisins. Það verður
ekki iséð, að árangur toarna-
skólahaldlsinis í landinu vaxi í
isamræmi við aukinn tilkostnað
ár frlá ári aif þjóðfélagsins toálfu.
Kennaramenntunin er aukin
og kennurunum fjölgað.
Kennsluáhöid eru fengin full-
komnari oig fleiri. Húsakynni
iskólanna er-u ,gerð hentugri og
toetri.
Hvað er að?
Árið 1905 orti. Stephan G.
Stephansson vestur í Ameríku
eftirifarandi stökur um barna-
skóla:
Hér er andrúmsloít óholt.
Hér er uppfræðslan þó stolt.
Hér er miáttur og megin
úr menningu dregin.
Hér í hugúnum inni
er heilbrigðissynjun,
voða vatnssýki í minni
o.g visnun í skynjun.
Munu ei glappaskot gera
— spyr mín stuttorða stakan
þeir, sem barnsvitið bera
út á kennimgaklakann?
Slkyldu ekki þassar snjöllu ,og
isterku stökur geta að einhverju
leyti átt við um barnaskólana
hér eins og þeir eru orðnir nú?
Mikil ástæða er til að hug-
leiða það. Ég skal nefna eitt
dæmi:
Almennur fuUþroiska verka-
maður vill nú orðið ekki vinna
nema 8 klukkustundir á dag, —
og þó raunar ,ekki svo lengi, því
að hann tekur sér kaffidrykkju
frá af þeim tíma.
Skrifstolfumaðiurinn , telur
þetta oif langan yinnudag fyrir
sig og fær hann víða styttan.
% Barnakennarinn þarff að lög-
um ekki að kennar, mema 5—6
klukkulstundir á dag.
En barnið er látið vera í skól
anum 5—6 .stundir á dag suma
vetur skólaskyldunnar, og þar
að auki eru því sett fyrir heima
SKÓLAMÁL okkar eru í deiglunni, og það er sérstaklega
mikið rætt um það, hvort barnaskólarnir séu eins og
þeir eigi að vera. í grein, sem nýlega birtist í tímaritinu
„Samvinnan,“ og hér er tekin upp, er því haldið fram, að
eitthvað meira en lítið hljóti að vera bogið við þá, og í því
sambandi bent á nokkur atriði, sem höfundurinn telur sér-
staklega íhugunarverð.
verkefni, sem geta orðið því
jafnvel þriggja ,tíma.stanf á dag
til viðbótar.
Sé áður meffndur vinnudagur
fullorðna mannsins hasffilega
langur, — eða jaifnvel helzt til
Jan-gur eins og sumir halda
fram, — hvaða vit er þá í því
að leiggja þetta á barnið?
Reynslan mun líka vera sú,
að aðeims óvenjulega glaðar og
góðar námsgóifur barna — sam-
fara lákaimlegri hreysti — þola
þiessa mieðiferð í langsetuskól-
um.
Etftir 7 ára skólaskyldu, í 9
mánuði á ári sum árin, er svo
komið hjá alltotf miklum hiuta
barnanna, að námsgleði þeirra
er dauð, námisáhuginn liðinn
undir lok, en námsleiðinn kom-
inn í staðinn. Og þessu fylgir
svo, á mismuoandi háu stigi að
vffsu, Iþað sem skáldið nefnir
„voða vatnssýki í minni og visn
un á sk,ynjun.“ —
Ég skal taka annað dæmi:
Mér skilist, að frá því hatfi
meira og meira verið horfið í
slkólunum upp á síðhastið að
hlýða hverju og einu barni yf-
ir. Aftur á móti er hópurinn all
ur spurður þegar spurt er. Eða
þeir neimendur, sem telja sig
geta svarað, látnir getfa merki
og einhver þeirra svarar.
Með þessu fyrirkomulagi verð
ur hanidleiðsla kennarans ekki
fyrir einstaklinginn isvo sem
skyldi. Máttarminni og gálaus-
ari nemendur missa af hendi
hans. Þeir verða aiftur úr. Tæki-
færi er getfið til undanbragða
frá því, að nemendur fylgist
með. Hinn veiki barnsvilji fær
ekki þann stuðning, sem hann
þarfnast og læritfaðirinn á að
geta veitt honurn. Skólinn leyfir
einstaklingnuim að hvertfa í
slkugga hópisinis — eða lætur
harin gera það, — og þar verð-
ur hann skuggaplanta gul og
gugginn.
iHvað verður um fræ sam-
vizkuseminnar og sjálfsvirðing
arinnar í sálum barnanna, sem
lenda í skugga hópsins.
Hívernig þroskast persónu-
leiki þeirra?
Hvers virði er langt skólaupp
eldi tfyrir þau? — oig fyrir þjóð-
félagið, sem elur þau á þennan
hátt upp handa sér?
Ég ætla ekki að þessu sinni
að netfna fleiri dæmi eða taka
fleiri atriði sfcólanna til um-
ræðu. Þessi tvö dæmi sýna, að
mínu áliti, tvö megin-,,glappa-
sikot,“ sem gerð eru, og valda
miklu um það, að ebki tekst vel
til að ætla, að stækkun Sog-
stöðvarinnar, sem svo lengi hef
ir verið beðið eftir og svo mikl
ar vonir við bundnar, muni
reynast harla ófullnægjandi,
þegar dimma tekur, og bæði
Reykvíkingar og aðrir, sem hins
aukna rafmagns eiga að verða
aðnjótandi, muni hafa af þvi
mun minna gagn og gleði, en
þeir hafa látið sig dreyma um
í rafmagnsskortinum undan-
farin missiri, þegar hinir vísu
leiðtogar bæjarstjórnaríhalds-
ins í höfuðstaðnum hafa verið
að hugga þá með hinni væntan-
legu stækkun Sogstöðvarinn-
ar r
fyrir barnaskólunum að annast
uppelidið að þvá leyti, sem þeir
haifa verið látnir taka það að
sér.
Börnunum er ofboðið með of
löngum námstíma.
Það er of lítil rækt lögð við
einstaklinginn.
iÞannig er miáttur og megin
úr menningu dr©gin.“
Þetta er svo alvarlegt, að um
það má segja, að barnssálin sé
borin út á klakann.
Pétur Sigurðsson:
Sfutl ferðasaga
Grein þessi átti að birt-
ast í blaðinu fyrir all-
löngu síðan, en hefir af
ýmsum ástæðum tafizt
lengur en ætlað var.
SÖGULEGT getur ferðalag
orðið,, þótt ekki sé það
langt. Seinast sagði ég frá, hér
í blaðinu, komu minni í Hvera
gerði og ræðum hinna 20 náms
meyja þar. Frá Hveragerði
lagði ég leið mína að Selfossi,
gekk þar á fund kaupfélagsstjór
ans, Egils Thorarensen, og sagð
ist vera kominn til þess að fá
fréttir af bindindisstarfsemi
hans. Hann hló við og sagði, að
hún væri nú víst ekki a'lveg eft
ir nótum okkar, hinna skipu-
lögðu bindindismanna. Hann
vildi sem fæst um hettá segja,
en sannar fréttir fékk ég af því
samt.
I vetur boðaði kaupfélags-
stjórinn menn á staðnum til
fundar að ræða alvörumál.
Ekki vissu menn hvað. Er hann
hafði rætt nokkuð alvöru tím-
ans og þjáningar margra þjóða,
spurði hann tilheyrendur sína,
hvort þeir gætu ekki líka fórn-
að nokkru, og lagði til, að menn
neituðu sér algerlega urr áf-r
og tóbak, að minnsta kosti á
meðan á stríðinu stæði. Áfeng-
isbindindi eitt, sagði hann, að
sér nægði ekki, það væri svo
lítið átak. Hitt væri meira, að
reka hinn daglega harðstjóra
— tóbakið — af höndum sér.
Það væri meira átak. Sögu
þessa skal ekki lengja, en 60
manns skrifuðu undir slíka bind
indisskuldbindingu. Vonandi
reynast þeir staðfastir og öðr-
um drengileg fyrirmynd. Þetta
mun hafa góð áhrif á heimils-
brag þessa vaxandi byggðar-
lags. Þar er nú verið að reisa
mikið samkomu- og kvikmynda
hús. í sumar á að reisa nýjan
barnaskóla og íþróttahús. Með
vaxandi framförum þarf að
fara vaxandi menning.
Frá Selfossi brá ég mér nið-
ur á Stokkseyri að sitja barna-
og unglingastúkufund. Séra
Árelínus Níelsson réð þar ríkj-
um og stjórnaði vel. Hann hafði
þá messað þann dag og fram-
kvæmt tvær jarðarfarir, en
gekk þó rösklega að verki við
barnastúkufundinn. Stúkan hef
Frii. á 7. síðu.
Iívenfélag Hallgrímskirkju
efnir til skemmtiferðar þriðjudag-
inn 18. þ. m. Lagt verður af stað frá
Austurbæjarskólanum kl. 8 fyrir hád.
Allar upplýsingar um ferðalagið verða
gefnar í eftirtöldum símum: 4630, 2172,
3973 og 3249. Konur láti vita sem fyrst
um þátttökuna.
STÆKKUN Sogsstöðvarinnar
var aðalefni allra blaðanna í
Reykjavík í gær. I Morgunblað-
inu birtist meðal annars ræða,
sem borgarstjórinn flutti eftir að
bæjarstjórn og gestir hennar
höfðu skoðað hina nýju vélasam-
stæðu Sogsstöðvarinnar í fyrra-
dag. Þar segir m. a.:
„Þegar EÍliðaárstöðin byrjaði 1921
var afl hennar einungis 1000 kw.
Afl Elliðaárstöðvarinnar var síðan
smám saman aukið upp í 200 kw.
Er Ljósafossstöðin tók til starfa 1937
bættust við 8800 kw.
Með virkjun þeirri, sem nú er að
verða lokið, bætast enn við 5500 kw.
Ræður þá rafmagnsveita Reykja-
víkur og Sogsvirkjunin, sem á henni
er-byggð, yfir samtals 17500 kw.
f fljótu bragði ber e. t. v. eigi mikið
á hinni nýju virkjun, þegar að Ljósa-
fossi er komið. Viðbótarvirkjunin er
þó annað mesta rafmagnsvirki, sem
gert hefur verið hér á landi. Enda hef-
ur hún sjálf kostað hér um bil 6 milj-
ónir króna. Og í sambandi við hana
hefur innanbæjarkerfið í Reykjavík
verið aukið fyrir yfir 7 miljónir króna.
Af kostnaðinum hafa 11.4 milj. verið
teknar að láni og er það fyrir milli-
göngu Landsbankans.
Mesta rafmagnsvþ’kjunin er enn
frumvirkjun Ljósafoss.
Aðrar rafmagnsvirkjanir á landi
hér eru miklu minni.
Næst kemur Akureyri sem nú er að
láta bæta 2700 kw. við Laxárvirkjun
sína og hefur þá alls 4600 kw. og er
það hlutfallslega mjög mikið, enda er
það að verulegu leyti ætlað til hitunar.
Skeiðfossvirkjun þeirra Siglfirðinga
er ekki nema 1600 kw. Og afl ísa-
fjarðarstöðvarinnar verður eftir aukn-
ingu 900 kw.
Það er því ljóst, að miðað við aðrar
rafmagnsstöðvar hér á landi er þessi
5500 kw. aukning á Ljósafossstöðinni
mikið mannvirki.
Aukningin er að vissu leyti enn
meiri en sýnist, því að samtímis henni
er verið að ljúka við Hitaveituna, sem
er slíkur hitagjafi, að samsvarar að
minnsta kosti 30.000 kw., ef rafmagn
hefði þurft til framleiðslu þeirrar orku.
Þrátt fyrir þetta er ljóst, að raf-
magnsviðbótin nú verður eigi full-
nægjandi nema tiltölulega skamma
hríð.“
Og ennfremur segir í ræðu
borgarstjórans:
„Rafmagnsskortur hefur verið til-
finnanlegur síðustu ár. Orsakir hans
verða eigi raktar hér. Rafmagnsstjóri
hefur nokkuð rakið ástæður fyrir
drættinum á, að bæta úr þessu. Drátt-
urinn hefur vissulega valdið miklu
tjóni og verið óþægilegur, en þó sýn-
ist þeim, er til þekkja, að sumir hafi
eigi sem skyldi haft í huga þá erfið-
leika, er slíkum framkvæmdum fylgja
á stríðstímum. Þegar raunar er merki-
legra, að yfirleitt skuli unnt, að róð-
ast í þvílíkar framkvæmdir, heldur
en þótt sitthvað gangi stirðlegar en
björtustu vonir standa til.
Hvað sem um það er, þá er ljóst,
að brýn þörf er 'mjög bráðlega ó stór-
felldri raforkuaukningu fyrir Reykja-
vík og þá landshluta, sem Sogsvirkjun-
in tekur til.
Framhald á 6. síðu.