Alþýðublaðið - 02.09.1944, Qupperneq 5

Laugardagur 2. sept. 1944.
ALÞYÐUBLAOI^
5
„Svartir dagar“ — Skammdegið hellist yfir skúrana —
og kvíðinn fyrir lculdanum læsir sig um ráðvilt fólkið —
Barnið í tóbaksreyknum við afgreiðsluborð ,sjoppunnar‘
SIGURÐUR HEIÐDAL skrif-
aði „fa<ntasíu“, sem hann
kallaði „Svartir dagar“. Þetta var
saga sem gerðist einhverntíma í
framtíðinni hér í Reykjavík, eftir
því sem mér er sagt, en ég hef ekki
lesið hana. — En ég vil segja, að
„svartir dagar eru ekki nein
„fantasía.“ í raun og veru, því að
það eru sannarlega til „svartir dag-
ar“ í Reykjavík nú.
OG ÞAÐ ER UNDARLEGT að
þeir skuli vera svo áberandi í öllu
því peningaflóði, sem nú er. Hvað
segið þið til dæmis um það, að
hundruð jrnanna hafast við í báru-
járnsskúrum, sem ómögulegt verð-
ur að teljast, að hægt sé að haf-
ast við í að vetri til og veturinn
er í nánd, án þess að þetta fólk,
og þar á meðal hundruð lítilla
barna, hafi nokkra möguleika til
þess að komast undir annað þak,
að þama er hvorki frárennsli eða
vatn, að þarna er ekki hægt að
hita upp eins og þarf — og að
þarna skortir bókstaflega öll þæg-
indi?
ÞAÐ ER ALVEG áreiðanlegt að
í þessum skúrum mun margt
manna bíða stórtjón á heilsu sinni
í vetur, að þarna munu læknar
bæjarins hafa nóg að gera þegar
skammdegið hellist yfir og kuld-
inn fer að smjúga inn um rif-
urnar og gegnum hálfriðgað báru-
járnið. Það er hægt að bæta úr
þessu, en það er bara ekki gert
og helzta afsökunin fyrir þessu að-
gerðarleysi er sú, að ekki megi
gera umbæturnar, vegna þess að
þá haldi fólk áfram að búa í þeim.
EITT VERSTA. BÆLIÐ er
skammt frá Öskjuhlíð — og fólk-
ið, sem þar verður að hafast við,
vegna þess að það hefur í ekkert
annað hús að venda, skelfur af
kvíða fyrir vetrinum og kuldinn
er nú þegar farinn að smjúga um
það, vegna þess nagandi kvíða.
EN ÞAÐ ER FLEIRA, sem ger-
ir dagana svarta. Þeim stúlkum
fer æ fjölgandi sem standa uppi
með barn á handjeggnum, sem
margar hverjar vita varl'a föður að.
Þær leita allra mögulegra ráða til,
þess að liafa upp á barnsföður
sínum, en vita oft ekki jafn vel
hið rétta nafn hans og hafa stund-
um ekki annað sönnunargagn, en
falsað nafn og falsað númer, rnynd
sem pr æsta óþekkjanleg eða þá
kannske aðeins fatatuska sem hef-
ir gleymst. t
OG EKKI ÞYKIR mér að kasta
byrtu yfir daginn sagan sem mér
var sögð í gær um stúlkuna sem
sér um „sjoppuna“ í úthverfi bæj-
arins og hefir barnavagninn með
hvítvoðungnum standandi við af-
greiðsluboröið í tóbaksreyk og
daun fram til þess er hún lokar.
Það er ekki hægt að segja að hér
hafi börn raunverulega alist upp
í rennusteininum, en ég get ekki
I neitað því að mér finnst að þetta
barn drekka í sig rennusteinsylm-
inn með móðurmjólkinni. Þegar
maður heyrir slíkar sögur undr-
ast maður fáfræði sína. Maður veit
ekki af því sem gerist við oln-
boga manns.
GESTIRNIR gældu við barnið
í vagninum meðan konan synnti
öðrum gestum, sagði kunningi
minn. Ég trúði þessu varla. „Jú,
þetta er því miður satt“, sagði
hann. ,,Ég hef séð það með mín-
um eigin augum. Þegar ég var að
fara uppeftir um daginn til að
vinna varð ég allt í einu svo
þyrstur svo að ég brá mér þarna
inn og þá sá ég þetta með eigin
augum.“
ER NEYÐ nokkurrar manneskju
hér í Reykjavík svo mikil að hún
þurfi að gera þetta til þess að geta
gefið barni sínu mat og föt? Ég
efast um það, vegna þess að ég
veit að stúlkur hafa aðra mögu-
leika. Svo mjög er sóst eftir stúlk-
um í vist hér í bænum, að þær
eru jafn vel teknar þó að þær
hafi barn með sér — og í sveitum
eru þær teknar fegins hendi þó
að þeim fylgi lítið barn.
Hannes á horninu.
Unglinga
vantar okkur nú þegar til að bera blaðið um
Lauganesveg og
Laugaveg — neðri
IffÍtibMÍ. — Sími 4900.
Áskriffaními Alþýðublaðslns er 4900
Þennan þýzka kafbát rak fyrir nokkru á vesturströnd Ítalíu/ og eru amerískir hermenn á
myndinni að skoða hann. í káfbátnum er aðeins rúm fyrir einn mann. Til vinstri á kafbátn-
um sést tundurskeytið, en á venjulegum kaf bátum er það undir skipsskrokknum.
Þýzkur dvergkafbátur.
NýSHsta
Eldgos upp úr akri í Mexikó.
GR E I N S Ú , sem hér fer á eftir, er rituð af Kathleen
Moore Knight. Hún var upphaflega prentuð í Mac-
Iean’s Magazine í Toronto, en er birt hér stytt. — Segir í
greininni frá ferð höfundar til eldfjálls, sem myndaðist á
akri einum í Mexico snemma á árinu 1943. Vakti sá at-
burður að vonum mikla athygli og gerðu blaðamenn, ljós-
myndarar, jarðfræðingar og ýmsir aðrir sér harla tíðföruít
á þessar slóðir. Gos voru þarna stórkostleg og mikil nóttúru-
umbroí.
DAG NOKKURN í febrúar-
mánuði árið 1943, þegar
bóndinn Dionisio Pulido var að
plægja akur sinn, sá hann allt
í einu granna reykjarsúlu stíga
upp af akrinum. Hann leitaðist
þegar við að kæfa þennan
falda eld með því að troða
á honum með berum fótunum.
Þetta var fæðing eldfjallsins
Paricutin, eitt merkilegasta
fyrirbæri nútímans. Nú rís
þetta. eldfjall í meir en 1500 feta
hæð yfir umhverfi sitt í hinu
fagra Michoaean héraði í Mið-
Mexico. Paricutin er nú full-
skapað eldfjall, sem hefur
breytt gróðursælum lendum í
algera auðn, flæpit hundruð
manna frá heimilum sínum og
gereyðilagt landið, sem þau
áður stóðu á.
í janúarmánuði s.l. tók ég
mér ferð á hendur til að skoða
þetta einstæða fjall. Dagurinn
verður mér minnisstæður, því,
þá varð landskjálfti mikill á1
vesturhveli jarðar og stjakaði
hann allharkalega við Paricu-
tin.
Eg flaug frá Mexiccborg til
bæjarins Uruapan í Michoacan,
sem hafði verið kunnur fyrir
garða sína og gróður, áður en
öskulagið lagðist yfir harin. En
nú var vindáttin breytt, askan
| var fokin burtu og regnið hafði
! þvegið strætin hrein, en minj-
ar öskufallsins sáust þó víða
enn.
Við sátum að hádegisverði í
gistihúsi bæjarins, þegar jörð-
in tók að hrærast. Þjónninn var
nýbúinn að setja fyrir mig
súpudisk, sem nú rann niður á
gólf. ,,E1 Temblor!" tautaði
þjónninn, og gegnum opnar dyr
sá ég eina starfsstúlku gisti-
hússins falla á kné og taka að
biðja. Við hlupum út á horn
nálægrar hliðargötu,' því að
þaðan sást til Paricutin.
Þykkir mekkir af svörtum og
gulum reyk stigu upp úr toppi
fjallsins.
Við tókum vagn á leigu og
ókum nokkrar mílur eftir góð-
um þjóðvegi. Eftir það beygð-
um við inn'á sléttan veg, sem
lig'gur til San Juan de las
Colchas, sem er næsta þorp
við Paricutin af! þeim, sem
enn eru í byggð. Vegurinn lá
um mjög hávaxinn skóg, en
þar heyrðust ekki hin ótal-
mörgu hljóð, sem venjulega
heyrast í skógum. Fuglarnir
voru horfnir brott úr skógin-
um og skógardýrin flúin veg
allrar veraldar. Jarðvegurinn
var þakinn öskulagi, sem
sitraði niður á milli greina
trjánna.
SVO LÁ VEGURINN ÚT á
autt, opið svæði, mjög
eyðilegt. Við stigum út úr
vagninum og fórum síðasta
spölinn fótgangandi. Hér sást
rönd hraunflóðsins, sem mjak-
aðist áfram, þumlung eftir
þu'mlung, frá rótum fjallsins.
San Juan er lítið þorp, þar
sem íbúarnir heyja látlaust
stríð við ógnir náttúrunnar. —
Þorpið er grátt yfirlitum. Ösku-
lag hvílir yfir öl’lu. Allt er
grátt, hús, götur, gróður, jafn-
vel fólkið sjálft.
Við fengum lánaða hesta,
riðum niður aðalgötu þorpsins
og út á auðnina, sem tók við
handan þess. Engin orð megna ,
að lýsa þessari auðn. Allur
gróður er gersamlega að velli
lagður. Á stöku stað getur að
líta sviðna trjástofna og grein-
ar, sem fallið hafa til jarðar.
Þorpið, sem bar nafnið Pari-
cutin, er grafið í hraunflóðinu.
Á stöku stað sjást húsarústir.
Og veggir kirkjunnar standa
upp úr hrauninu. Rúðulausir
gluggar þeirra minna á holar
augnatóftir.
*
HÆÐADRÖGIN handan
þorpsins minna á eyði-
mörkina Sahara, að því undan-
skildu, að landið er grátt og
sólar gætti ekki. Loftið var
þrungið öskuryki. Eins og sak-
ir stóðu, gátum við ekki einu
sinni séð fjallið þess vegna, en
svo sópaði snörp vindkviða
öskunni til hliðar.
Við höfðum bundið fyrir vit
okkar til að verjast öskunni, en
nú fyllti hún augu ckkar og
eyru. Stórgerð öskukorn fuku
umhverfis okkur. Og allt í einu
flaug allstórt stykki fram hjá
okkur og féll til jarðar rétt hjá.
Það reyndist að vpra liraun-
moli á stærð við fótknött, sem
enn var heitari en svo, að hægt
væri að taka á honum.
Skammt frá okkur var hæð,
sem hægt var að hafa skjól af.
Þangað leituðum við og gátum
nú virt fyrir okkur eldfjallið,
þar sem það reis upp úr hraun-
leðjunni. Við störðum orðvana
á þessa sjón. Upp úr fjallinu
gusu í sífellu þykkir mekkir af
ösku, gufu'og gasi, og hávaðinn
og drunurnar voru óskaplegar.
*
VIÐ SÁUM NÚ GERLA,
hvar þungur eðjustraum.-
ur sitraði niður hlíðar fjallsins,
rauður og heitur. Það var eins
og fjallinu blæddi. Að skammri
stund liðinni sást nýtt hraun-
flóð síga niður fjalíið. Meðan
við virtum þessa sjón fyrir
okkur, smádimmdi og tók að
glitta í rauða hrauneðjuna í
rökkrinu. Svo skall inyrkrið
vfir. Hvarvetna sást rautt,
bráðið hraun og glóandi björg.
Jörðin kvað' við af þungum
dynkjum og brestum, sem
helzt minnti á loftvarnaskot-
hríð.
Það var komið niðamyrkur,
þegar við riðum aftur til San
Juan. Þegar þangað kom, log-
aði eldurinn dátt undir matar-
pottu'num. Askan féll til jarð-
ar í sífellu. Þegar við héídum
þaðan brott, sáum við dauf
ljós í gluggunum á híbýlum
fólksins þar. Eg velti því fyrir
mér, hversu lengi það myndi,
Framh. á 6. síðu.