Alþýðublaðið - 05.11.1944, Blaðsíða 4

ALÞÝÐUBLAÐ8Ð
Sunnudagor 5. nóvember 1941

W

HloJib
Otgefandi: Alþýðuflokkurinn
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn ,og afgreiðsla í Al-
.ýðuhúsinu við Hverfisgötu
Símar ritstjórnar: 4r'l og 490Í
Símar afæ_iðslu: 4900 og 4906.
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðu trentsmiðj an h.f.
Afmælissamtal við Sigurjón Á. Ólafsson;
Tími mikilla mögu-
leika.
MÁLEFNASAMNINGI hinn
ar nýju ríkisstjórnar, sem
nú hefir verið birtur þjóðinni
bæði í blöðum og útvarpi, verð
ur aldrei það til foráttu fund-
ið, að stefnumál stjórnarinnar
séu þar ekki nógu skýrt mörkuð
og framkvæmd þeirra nógu
tímabundin; enda má segja, að
aldrei hafi verið tími til þess,
ef ekki nú, eftir mestu velti- og
gróðaár, sem yfir þjóð okkar
hafa gengið, að gera' röggsam
ar og ákveðnar ráðstafanir til
að bæta kjör þeirra, sem út und
an hafa orðið, tryggja félagslegt
öryggi alls almennings og blóm
legt atvinnulíf, þannig að vofu
atvinnuleysisins verði að fullu
byggt út um fyrirsjáanlega
framtíð. Þannig lítur að
minnsta kosti Alþýðuflokkur-
inn á verkefni og möguleika líð
andi stundar, og í samræmi við
það setti hann skilyrði sín fyr-
ir þátttöku í hinni nýju ríkis-
stjórn.
Samkvæmt þeim á hin fjöl-
menna og vaxandi stétt opin-
berra starfsmanna nú þegar á
þessu þingi að fá kjarabætur,
sem hún ein hefir orðið að bíða
eftir meðan allar aðrar stettir
þjóðfélagsins hafa fengið hag
sinn meira eða minna bættan.
Stjómin hefir skuldbundið sig
til þess, að tryggja framgang
launalagafrumvarpsins í því
skyni, með ýmsum breytingum
meira að segja til bóta á því
fyrir hina opinberu starfsmenn,
x samráði við heildarsamtök
þeirra.
Samkvæmt þeim á þjóðin öll
á næsta ári að fá fuilkomið
kerfi almannatrygginga, eins
og nú eru fyrirhugaðar í Bret-
landi, samveldislöndum þess og
Bandaríkjunum og tvímæla-
laust verða einnig lögleiddar á
Norðurlöndum eftir stríðið. Hef
ir stjórnin skuldbundið sig til'
þess að leggja frumvarp um
slíkar almannatryggingar fyrir
næsta reglulegt þing, i vetur,
og þegar, eins og frá er skýrt
á öðrum stað í blaðinu í dag,
látið hefja undirbúning þess.
, Er hér um stórmál að ræða,
sem á að skapa tímamót í þró
un félagslegs öryggis með þjóð
okkar, enda borið fram af þeirri
stórkostlegu umtoótahreifingu,
sem nú fer um svo að segja
heim allan í stríðslokin.
Það liggur í hlutarins eðli,
að svo ákveðin tímatakmörk og
framkvæmd þessara tveggja
stefnumála stjórnarinnar, sem
nefnd hafa verið, er ekki hægt
að setja því þriðja, svo að eitt
enn sé nefnt af mörsum, sem þó
tvímælalaust er stærst, af því,
að allt annað veltur í framtíð-
inni á því: nýsköpun atvinmTl-ífs
ins í landinu; því í bví efni er-
um við of háðir innkaupamögu
leikum erlendis og aðB"+mr>cr_
um þaðan, sem að siálfsöffðu
verða takmarkaðir með-an stríð
ið stendur En með þeim boð-
skap hinnar nýju stjórnar, sem
Mesta c
lakandi i
ÞESSI liðni aldarfjórðungur
hefur verið vakningar-
og uppreisnartími íslenzkrar al
þýðu, og þó að alltaf megi
segja, þegar einu markinu er
náð, að vel hefði mátt komast
að því á skemmri tíma, þá get
ég ekki annað sagt en að ég sé
eftir atvikum ánægður með
þann árangur, sem albvðuhreyf
ingin hefur náð á þessum ár-
um, því að 25 ár er ekki lansur
tími í sögu stéttar, þó að hann
sé langur í mannsæfinni."
Þetta sagði Sigurjón Á. Ól-
a-fsson við mig, er ég heimsótti
hann rétt fvrir afmæli hans 29.
október s. Í., en um sama leyti
hafði hann verið formaður
Sjómannafélagsins í 25 ár.
Þegar Bngvar fórst.
— Hvað markaði stefnu bína
o? skoðanir mest og bezt, áður
og um það levti, er verkalvðs-
hreyfingin var að myndast?
,,Ég vil ekki fara að segja
hér æfisögu mán-a, en ég va-r
komungur þegar ég fór að
stunda sióinn. Ég var á vest-
firzkum þilskipum í 5 ár, en fór
svo árið 1904 vestan af Patreks
firiðí o« æHaði, bá tvítugur að
aldri* 1, á sjómannaskólann. Ég
settist og á skólabefckinn, og
síðari vetur minn bar, er ég var
að taka próf, varð atbuirður hér,
sem aldrei hefur liðið fm
mírmi. ncr écr hwg, að enginn
einn atburður hafi nobkru sinni
haft eins mikil áhrif á mig og
frreinst iafn vel í 'sál rnína. Ég
hvffg að hann hafi skapað lífs-
skoðun mína og begar á allt er
lit.ið. ráðtð hvf. hvert Iffsst.arf
mitt varð Það var 7 anríl 1906
— og hugsa ég að fleiri en ég.
sem bá voru bér ungir. muni
lenvi hann dag. Þennan dav sát
um við skólam'ltar unni á lofti
í siómannaskólanum og votrum
að vinna að nrófverkefnnm okk
ar í reikningi. Yfi-r okkur sat
Magnús Magnússon skinstiéri
og annar maður með honum.
Veður var ægilegt og Ingvar
var að farast hérna á sundinu.
Við piltamir máttum ekki líta
upp frá verkefninu og við grúfð
um okkur yfir það, þó að hug-
urinn muni hins vegar fremur
hafa verið úti á sjónum hjá
stéttarbræðmm okkur sem börð
ust þar vlð fárviðrið og öld-
urnar. Magnús og félagi hans
voru alltaf við og við að líta
út um gluggann og gátu þeir
séð úr honum baráttu skipsins
og skipverjanna. Og í hvert
skipti og þeir litu út um glugg-
ann höfðu þeir orð um þennan
hryggil-ega örlagaleik. Þessi
dagur og orð þeirra kennar-
anna hafa a'ldrei liðið úr minni
vera bátl-
mmu.
Eleflskirn verklýSs-.
samtakanna.
— Þú varst einn af stofn-
endum Sjómannafélagsins?
„Nei. Þegar ég var búinn að
taka prófið á sjómannaskólan-
um fór ég strax á sjóinn. Ég
stundaði sjómennsku á næstu
árum á síldveiðiskipum, ég var
við línuveiði, á skaki og á tog-
urunum, og svo fór ég í far-
mennsku ög sigldli erlendis.
Þetta var skóli minn og undir-
búningur undir það sem síðar
varð ldfsstarf mitt. Ég var á
sjónum er Sjómannafélagið,
eða Hásetafélag Reykjavíkur
var stofnað 1915. Þá var ég á
togaranum „Eggert Ólafsson“.
Félagið var stofnað 23. október
en ég gekk í það í nóvember.
Um veturinn kom ég fyrst á
fund í félaginu, en ég fór fyrst
að starfa í félaginu í sjómanna
verkfallinu 1916. Það verkfall
var eldskýrn íslenskra verka-
lýðssamtaka og hafði stórkost-
leg áhrif á alla baráttu íslenzkr
ar alþýðu í fjölda mörg ár.
„Eggert Ólafsson“ var eitt
fyrsta skipið, sem' hætti veið-
um, vegna þess að skipverjar
gengu af því. Meðan á verkfall
inu stóð voru margir fundir
haldmr og á þessum fundum
fóir ég að tala. Ég var alltaf að
hvetja til samiheldni o-g stað-
festu. — Haustið 1916 var ég
svo kosinn í stjórn félassins,
en þá vax ég þó í Englandi.
Haustið 1917 var ég svo kosinn
formaður félagsins. Þá var bú-
ið að selja togarana, eins og
menn muna, og bá var ég far-
inn að stunda sjó á mótorskip-
um, en stundum var ég þó at-
vinnulaus. Ég sá fram á það,
að ég myndi verða svo bundinn
við sióinn að ég gæti ekki stund
að, féiajýið eins og þlyrfti -og
fékk því Eggert Brand-sson til
að taka við formennsikix í fé-
laginu á næsta aðalfundi. Hann
gerði það og var formaður í 2
ár, eða til aðalfundar 1920. Ár-
ið áðup 29. október, á afmæl-
isdaginn minn, hafði A’lbvðu-
blaðið verið- stofnað og var ég
bá ráðínn -afsreiðsl-nmaður hess.
Um leið gafst mér vitanlega
betra tækifæri til þess að starfa
að félagsmálum og á aða'lfundi
Sjómann-afélapisins 1920 var éff
kosinn formaður og bví sta-rfi
hef ég eins og kunnugt er gegnt
síðan.“
Fyrstis foaráttyárisí.
— Hvaða atburði í sögu Sjó-
mannafélagsins telur þú merk-
asta?
„Merkasti atburðurinn í
þess er tvímælalaust verkfall-
ið 1916. Það sýndi að siómenn-
* irnir, sem alítaf höfðu látið
skammta sér allt, vildu ekki
þola lengur hina aumu þjóns-
stöðu sína, að þeir voru þess
albúnir að berjast fyrir meira
jafnræði milli sín op’ ú-fcTorðar-
mannanna. Verkfallið var í
raún og veru hugdiörf unp-
reisn manna, sem allt í einu
lögðu fram sjónarmið, sem
aldrd, eða sjaldan áður. höfðiu
heyrst og sízt verið hafin bar
,átta fyrir. Þú veist að to'á var
kaupið skammtað að peðbótta
útgerðarmanna, að þá féllu sjó-
mennirnir, sem létu lífið á haf
inu óbættir, ekkjan fékk fyrir
var enn eitt af skilyrðum Al-
þýðuflokksins, að ný og stór-
virk framleiðslutæki á sviði sjá
varútvegs, iðnaðar og landbún-
aðar skuli, strax og unnt sé,
keynt inn eða smíðuð innan-
lands fyrir aUt að 300 milljónir
króna, er stefnt að stórkostlegri
nýsköpun atvinnuilífsins .í ná-
inni framtíð, en nokkru sinni
hefir þekkst áður í þessu landi,
og að minnsta kosfi bent á leið
ina til þess, að láta þjóðinni
í heild verða einhver varanleg
not að þeim mikla og óvænta
gróða, sem á undanförnum
stríösárum hefir fallið henni í
skaut, o-g svo margir hafa ótt-
ast, að renna myndi út í sand-
inn.
sig og 'börnin 100 -krónur á ári
í fjögur ár og síðan ekki neitt,
að þá var lítið sem ekkert ör-
yggi á sjónum, þá var þrælkun
in takmarkalaus og útbúnaður
skipanna á eftir kröfum tímans.
Ég drep aðejns á þessi atriði,
þó að miklu flei-ri séu fyrir
hendi. Þó að verkfallið væri
um kaupið, þá voru sjómermirn
ir þó með því að hefja fána
sinn á loft. Já, það má vitanlega
ekki gleyma því að þá töldu
útgerðarmenn Sjómannafélagið
ómerking, sem þeir þyrftu ekki
að líta við.“
— Þá sögu munu mörg verka
lýðsfélög geta sagt.
„Já, enda tel ég verkfallið
1923, svokallaðan Blöndahls-
slag, annan merkasta þáttinn í
í sögu Sjómannafélagsins. Þá
var enn barist fyrir því að út-
gerðarmenn viðurkenndu Sjó-
mannafélagið sem lögformlegan
samningsaðila. Þessi deila mark
aði mikil tímamót. Sjómanna-
félagið hefur síðan verið viður-
kennt. — Þessi tvö verkföll eru
merkustu atburðirnir í baráttu
sögu félagsins. En merkasti at-
burðurinn í heildarbaráttu
stéttarinnar var það, er togara
vökulögin vonx sett. Jón Bald-
vinsson bar frumvarp fram á al
þingi árið 1921 um 6 tíma
hvíld sjómanna á togurunum.
Sjóm-annafélagið átti upptökin
að þessu máli og undirbjó það.
Og fyrir hina alkunnu lægni og
foringjahæfileika Jóns fékkst
frumvarpið samþýkkt. Þett >
markaði mikil tímamót og varð
'hvatning fyirir -sjóm-enn til á-
framhaldandi baráttu.11
Baráttán fyrir máls-
ver^inum.
— En Sjómannafélagið hefixr
staðið í fleiri verkföllum?
„Já, við stóðum oft í verk-
Auglýsingar,
sem birtast eiga >
Alþýðublaðicu,
verða að ver»
komnar til Auglýa
iuaaskrifstofunnar >
í Alþýðuhúsinu,
(gengið ii.-i frá
Hverfisgötu)
fyrir kl. 7 að kvöidi.
Sími 4906
föllum, frá 1920 og allt til 1939.
Verkföllin okkar voru oftast
hörð. En ég fullyrði, að sjómerm
hafa aldrei gripið til verkfalls-
vopnsins fyrr en allar aðrar
léiðir til samkomulags höfðu
verið reyndar. Verkfallsvopnið
er tvíeggjað. Það er viðsjált
ekki aðeins fyrir þær stéttir
sem beita því, heldtir og fyrir
þjóðarhfeildina. Þess vegna má
ekki grípa til þess fyrí: en í
neyð, en þá verður og að beita
því. Heldur stríð en niðurlægj-
andi kúgun. En í stríði verður
og að fara eftir reglum og láta
ekki, stríðið sjálft leiða sig til
vandræða. Þetta finnst mér að
ýmsir þeir, sem nú efna sífellt-
til verkfalla af vafasamri nauð
syn þyrftu að hafa í huga.
I launabaráttu sjómannanna
hefur alltaf verið barist fyrir-
málsverðinum. Og ég þykist
mega ful'lyrða, að Sjómánnafé-
lagið hafi alltaf unnið eitthvað
á, stundum lítið, en oftast all-
mikið og alltaf sótt fram, skref
fyrir skref. Fél-agið hefur borið
gæfu til þess að byggjast upp
hægt og bítandi. Ég held að mér
sé óhætt að fullyrða að bví hafl
ekki verið hrófíað upp í skynd’
ingu, með handaslætti qg ólát-
um. Þetta hefur kostað mikið
starf sjómannanna og þolin-
Framh. á 6. síðu. *
HIN NÝJA STJÓRN var að'
sjálfsögðu höfuðumræðu-
efni allra blaða, þegar þau
komu aftur út í gær.
Morgunblaðið sagði í rit-
stjórnargreip:
„Meginþorri þjóðarinnar mun
áreiðanlega sjá í stefnu ríliisstjórn
arinnar tákn framtíðarinnar. For-
boða þess, að okkur íslendingum
m-egi 1-ánast að varðveita í fram-
tíðinni þa-nn ávinning, sem þjóð-
inni hefir áskotnast á síðustu ár-
um.
Menn geta sagt: Það þýðir ekki
að jtreysta kommúnistum. Það pýð
ir ékki að treysta þessu eða hinu.
En hversu langt kæmumst við með
því að treys-ta engu og engum?
Við skulum leggja spilin á borð
ið — og reyna!“
Þjóðviljinn sagði í ritstjórnar
grein undir fyrirsögninni „Fram
faraöflin sameinast um ríkis-
stjórn“:
„Sósíalistaflokkurinn fagnar
hinni nýju ríkisstjórn, fyrstu rík-
isstjórninni, sem hann tekur þátt
í. Sósíalistaflokknum er ljóst og
vill að alþýðu manna sé ljóst, að
stefnuskrá þessarar stjórnar er
ekki sósíalisminn, ekki sú stefna,
sem Sósíalistaflokkurinn fyrst og
fremst berst fyrir.“
Vísir er ekki eins fagnandi og
ekki eins vis-s um að stefna
stjómarinnar sé ekki sósíalismi.
Hann gkrifar, einnig í ritstjórn-
argrein:
„Sé litið á þá stefnuskrá eina,
sem þegar hefir verið birt, virð-
ist hún vera í meginatriðum í sam
ræmi við kröfur og stefnu rauðu
flokkanna. í henni felast stórkost-'
leg þjóðnýtingaráform, sem surni
eru þess eðlis að olka kann tví-
mælis hvort ekki brýtur með öllu
í bága við gildandi stjórnlagaá-
kvæði. Það er ekki stefna Sjálf-
stæðisflokksins, sem þar kemur
fram og er engu líkara en að flokk
urinn hafi snúið við henni baki. ..
Ritstjórn þessa blaðs vill enga
ábyrgð taka á þessari stjórnarsam
vinriu og telur sig óbundna með
öllu af meirihluta sam-þykkt Sjálf
stæðisfI okksins um stuðning við
stjórnina. Blaðið mun gagnrýna
gerðir hennar svo sem rétt þykir
hverju sinni og láta sig engu skipta
önnur sjónarmið en hag alþjóðar."
Því mátti nú nærri geta!