Alþýðublaðið - 14.12.1944, Side 4

2
Otgef„ndi: Alþýðuflokkuriim
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
EUtstjórn og afgreiðsla i A1
^ýðuhúsinu við Hverfisgötu
Simar ritstjórnar: 4°C1 og 490S
Símar afsr^iðslu: 4900 og 4906.
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuorpntsmiðjan h.f.
Vinir iýðræðisins!
HIN bióðuigai uppreiisn komm
'újnista' í GrikklaJidi, að baki
víglínu bandamanna, kallar
enn eimu sinni fram spurning-
una um það, hverjir raunveru-
lega berjist fyrir frelsi og lýð-
ræði í því stríði, sem nú stend-
ur, og hverjiir fyrir ofbeldi og
einrseði í einmi eða annarri
mynd.
Það vantar ekki, að grísku
kommúnistarnir ,og sálufélagar
þeirra úti um heim þykist vera
viinir lýðræðisiins; allir, sem af-
Stöðu taka gegn uppreisninni í
Grikklandi, eru stimplaðir „aft-
urhald,“ „fasistar“ og „kvisling
ar;“ en sjáiif'ir neiifca gtósikiu
íkommiúinistarnrr, að beygja sig
fyrir úrslitum frjálsra kosninga
og hefja blóðuga borgarastyrj-
öld til þess að útrýma pólitísk-
um andstæðingum sínum og
sölsa undir sig völdin. Geta
menn svo gert sér í hugarlund,
hvers virði þær kosningar yrðu,
sem eftir það myndu ef til vilí
verða látnar fram fara til mála-
mynda.
Það er þetta, sem Ghurchill
kallaði í ræðu sinni síðastliðinn
föstudag „svikalýðræði“; en fyr
ir það fékk hann að vísu að
heyra í blaði okkar hérlendu
kommúnista, að hann væri
heimsveldissinni og fasisti!
*
Að sjálfsögðu hefir Alþýðu-
blaðið ekki farið varhluta af
hrakýrðum Þjóðviljans í garð
allrá þeirra, sem afstöðu hafa
tekið gegn ofbeldi hinna grísku
kommúnista; því er nú daglega
brugðið um „afturhald“ og „fas
iáma“, og orð jafnvel látin hníga
að því, að Alþýðublaðið hafi í
því stríði, sem nú stendur „ætíð
svarið sig í ætt við fasismann“.
Hvað skyldu nú íslenzkir
blaðalesendur segja um slík
skrif — vitandi það, að Alþýðu
blaðið er eina dagblaðið á land-
inu, sem aldrei hefir hvikað í
afstöðu sinni gegn fasismanum
í þessu stríði og ævinlega hefir
tekið' málstað lýðræðisins? Og
hvernig skyldi þeim finnast það
sitja á Þjóóviljanum, með fortíð
hans í þessu stríði, að vera með
slík brigzlyrði í garð Alþýðu-
blaðsins?
Meann eAi ekki búnir að gleyma
því, hvemig Þjóðviljinn brást
við, þegar lýðræðisþjóðimar
gripu til vopna gegn ofbeldi
þýzka nazismans. Hvernig boð
skapurinn um „baráttu gegn
stríði og fasisma“ hvarf þá úr
dálkum hans, af því, að St'alin
gerði viniáitituisámning við Hiitier.
Hvernig Þjóðviljinn tuggði þá
upp þau vísdómsorð Molotovs,
að það væri bara „smekksatriði,
hvort menn væm með eða móti
nzaiismanium" og að það væri
„glæpsamleg heimisika, að ætla
sér að berja Hitlerismann niður
með stríði“.
Eða hvort skyldu mem vera
búnir að gleyma því, hvernig
lýðræðisþjótiunum var þá í
dálkum Þjóðviljans gefin sök 4
stríðinu og það kallað ,heims-
valdastríð“ af þeirra hálfu?
ALÞYÐUBLAÐIÐ
Fimmtudagur 14. des. 1944
Bók Kristieifs á Stóra-Kroppi:
s*
Ur byggðum Borgarfjar
ÓLK er að hugsa til jóla-
gjafa. Mörgum verður lit
ið í glugga bókabúðanna. Þar
er fjölbreytt úrval og sannar-
lega kvöl að eiga völ. Eg tel mig
ekki bókmenntaf ræðing. " en
finnst samt að ég megi til að
vekja i&thygli á einni bók, sem
út kom í sumar.
Einn þáttúr þjóðrækni og
þjóðerniskenndar, og máske oft
á tíðum sá snarasti, — er átt-
hagatryggð. Ef til vill af þeirri
ástæðu er mór hugleikið að fá
að lesa þætti Kristleifs Þor-
steinssonar á Stóra-Kroppi, en
hann ritar eins og kunnugt er,
frásagnir úr Borgarfjarðarhér-
aði. Samt væri það mesti mis-
skilningux, að halda því fram,
að þættir hans snerti aðeins
sögu þessa eina byggðarlags.
Þeir varpa einnág skýru ljósi
yfir starfshætti og lífskjör ís-
lenzkrar sveitaalþýðu alménnt.
' 'DáMðið er 'það brýmt fyri les-
endium að kyninast söigu ag mem
ingu liðinna kynslóða til að
skilja þann arf, sem oss ber að
varðveita og við að bæta. Ég
leyfi mér að halda því hiklaust
ifram, að þetita þurfti meira að
brýna en gert er, og jafnframt
að þættir Kristleifs á Kroppi
séu þýðingarmiklir í þessu til-
liti.
Hann lýsir á látlausan hátt
lífi og högum borgfirskra
bamda vinnufólks og olnboga
barna á síðustu öld. Hann kynn
ir oss lífsviðhorf þessa fólks og
lífsbaráttu. Þessar -lýsingar eru
oss ejgi fjærri, um er að ræða
afa og ömmur, feður vora og
mæður. Þar eru á sihn hátit hlið
stæðar bókum Eyjólfs í
Hvammi, ritgerðirnar hæns
Kris'tleifs. Þar fáum við kynni
af marglofaðri íslenzkri sveita-
menningu, þeim jairðvegi, sem
nútíma viðhorf vor og mienning
er sprottin úr. .
Ósjálfrátt gerum við saman-
burð við liðna tímann. Þegar
vér lesum frásögnina um gist-
ingu prinsins í Kalmanstungu,
hvarflar hugurinn ósjálfrátt tál
einkabíla þeirra, er fyrir nokkr
um árum fluttu prinsa milli
fjórðunganna, en kátíegu atvik
in, þau eru nú með annarri gerð.
Stéttamismunur fyrri ára
kemur glöggt í Ijós í þætti Krist
leifs, er hann ritar um ferðalög
yfir Kaldadal frá suðri til norð-
urs eða norðri til suðurs. Þá leið
fara fleiri en danskur prins. Þar
fara helztu embættismenn lands
ins, stórbændur úr Skagafirði
og Húnavatnssýslu, nemendur
lærða sikólanis, vermemn norð-
lenzkir fara svipaðar slóðir, og
lausafólk af Suðurnesjum til
norðlenzkra bænda.
Ég tæúi ekki því að lesenddnn
verði óshortinn við að lesa þenn
an þátt og kemur þar margt til,
én ég vil ekki spilla ánægjunni
með því að trufla með mínum
hugleiðingum. Aðeins vil ég
segja það, að umhverfis — eða
náttúrulýsingin, áningafrásögn-
in og þó einkum hugarfarshrær-
ingar höfundarins sjálfs sem
unglings á þessum slóðum, höfðu
eigi sícjur áhrif á mig, en skáld-
leg tilþrif, sem rómuð eru ris-
hærri, og sanharlega teljast til
fagurra bókmennta.
Ég hygg að enginn lesandi
þurfi að óttast, þó að bókin sé
bundin við eina byggð. Kemur
hvort tveggja til, að byggðasög-
ur vorar eru um leið lands og
þjóðarsögur, og svo hitt, að frá-
sögnin öll er lipur, einlæg og
sniðföst.
Hver sem ann þjóðlegum verð
mætum, hefir áhuga fyrir menn
ingararfi vorum og þjóðlegum
minjum, hver sem þefir ánægju
af samanbur'ði á högum og hátt-
um kynslóða, hver sem ann
sögulegum fróðleik, hefir á-
nægju og gagn af lestri þátta
þessara. Vér söknum þess að-
eins, að hafa tapað mörgum slik
um frásögnum við fráfall ís-
lenzkra fróðleiksmaima 'úr al-
þýðustétt, sem af ýmsum ástæð
um færðu ekki fræði sín eða at-
huganir í letur, og þessi sökn-
uður kemur einnig fram hjá
Kristleifi í minningarorðum um
látinn borgfirzkan bónda og
fræðimann, Árna Þorsteinsson
á Brennistöðum í Flókadal.
Ef osis hefði auðnazit sem þjóð
að ala til fræðilífs þá mörgu
kvisti, sem vér höfum átt í þeim
efnum, þá væri arfur vor enn
þá stærri, hróður vor hærri.
En hví skyldi gráta góðan
dreng, minning hans Ihifir til
eggjunar og áminningiar um að
búa vel að vorum mannsefnum
og fræðaþulúm, sem vér eigum.
Ritstörf Kristleifs á Kroppi
og annarra alþýðumanna, harm
ur þeirra yfir því að fara mennt
unar á mis á unga aldri, blóð
þeirra andlegu atgerfismanna,
sem í airmæði hafa tapað lífi
sínu, allt þetta yerði oss her-
hvöt til að 'búa ungu kynslóð-
inmi ibezitu mienninigar oig
menntunarskilýrði, sem vol er á
og vel má veita.
En gleymiumi þó sázt iþroí, að
æskan'þarf að kynnast andleg-
um afrekum ólærðra leikmanna,
lífskjörum þeirra og lífsskoðun-
um. Reyniím að kenna þeim
ungu að meta góðan menndng-
arf. þjóðar sinnar.
Ritgerðir og frásagnir Krist-
leifs á Kroppi eru góð handbók
í þeim efnum.
Guðjón B. Baldvinsson.
Hvernig innrás Þjóðverja í Nor
fg var afsökuð með sakargift-
'trai í garð Breta? Hvemig
básúnaðar voru út kröfur
brezkra og norskra kommúnista
um tafarlausan frið við Hitler:
Og hvaða íslendingi skyldi
ekki enn vera í fersku minni
greinar Þjóðviljans um „land-
ráðavinnuna“ fyrir bre-zka setu
liðið hér, útvörð lýðræðisþjóð-
anna í stríðinu um Atlantshaf-
ið? Eða frásagnir Þjóðroiljans
af morðárásum þýzkra kafbáta
á varnarlaus íslenzk fiskiskip,
þar sem dylgjað var um, að
„þrezkar vítisvélar“ hefðu alveg
eins getað verið að verki eins
og „þýzkir kafbát'ar“?
Þannig er fortíð Þjóðviljans
. í því stríði, sem nú stendur yfir,
þess blaðs, sem í dag dirfist að
saka Alþýðublaðið um, að það
hafi „ætið svarið sig í ætt við
fiasilsmamn,,1 og vill nú teJja heið
iarilqgit og 'hugsandi fólki trú um
að honum sé bezt allra blaða hér
á landi trúandi til þess að tala
máli lýðræðisins!
Nei, það mun ekki fegra mál-
stað ,hinna grísku uppreisnar-
manna í augum huigsandi fólks-
hér á ilandi, að Þjóðvi'lj-
inn hefir tekið hann upp á arma
isína. Menn vita. að hafi nokk-
urit blað okkar á mí&ðal sroarið
isig í ætit við fasismann í þessu
ísltriði, þá er það hann. Og það
igerir ihainn , enn. með afstöðu
sirmi tiil ofbéldisisinis og uppreiism
■airíniniar á GrikMaindi; því að
að íhlverju er . þar stefnt
öðru en nýju einræði á
rústum nazismans, eða „svika-
lýðræði“, eins og Churchill kall-
aði það í hinni kröftugu ræðu
simni á ‘fatsudagimn ?
(M.ijí
Maturinn bragðast bezt þegar
hann er tilreyddur í
GLASBAKE
Eldfastar glervörur fást í
básáhaldaverzlunum.
Höfum opnað nýja roerzlun undir nafninu:
LJðSBLIK
Fyrst um sinn verður opinn glæsilegur JÓLA
BAZAR með úrroali af leikföngum og alls
konar jólagjöfum. — Jóiairé eru væntanleg
næstu daga. Tekið við pöntunum á þeim í
síma 4461
Laugaveg 53 A. — Sími 4461.
(áður Blikksmiðja Reykjavíkur).
TONLISTARF£LAGEÐ
■ V
r'

eftir
Stjórnandi:
Urbantschitsch
verður flutt föstudaginn 15. des. kl. 8.30 e. h.
í Fl'íkirkjunni.
Aðgöngumiðar hjá Eymundsson Sigríði Helga-
dóttur og Hljóðfærahúsinu.
Hjartans þakkir öllum ykkur, sem gjörðuð mér sjötugs-
afmælið ógleyimanlegt.
Guðmundur Ólafsson.