Alþýðublaðið - 07.01.1945, Qupperneq 4

-«&: a&'í"'
«>tBUBLAPH>
SunnudagTir 7. janúar 1844,-

Cftgeí . .dl: Aú-'
tltstj&.i: Stefáa
PétBri»<m
Ritstjórn og aígreiðsla i A1
ýOuhúsinu Við Hve. Cisgötu
^fmar ritstjórnar: 4'v7t og 490? '
Mmar öfp-^í,ðslu: 4900 og 49C6
Verð i lausasölu 40 aura.
\ 1 hÝÖu nrentsm.i ðj an h f
Erik Widmark prófesson
Hin stórfelldu svik
við verðlagseftirliitið í
landinu, sem tvö mjög þekkt
heildsölufyrirtæki hafa nú orð
ið uppvís að, og grunur leik-
ur á, að mörg önnur hafi einn
ig gert sig sek um, hafa eikki
aðeins vakið meiri athygli og
umtal, en nokkurt hneykslismál
annað, sem hér hefir uppvíst
orðið um langt skedð; þau hafa
einnig vakið óhug og réttmæta
reiði meðal alls almennings.
Þarna eru stór heildsölufyr
irtæki, sem trúað hefir verið
fyrir þýðdngarmiklum þætti
þjóðarbúskaparins á sviði við-
skiptalífsins og veitt aðstaða til
þess að hagnazt meira á at-
vinnuvegi sínum á löglegan hátt
á stríðsárunum, en nokkru sinni
áður. En þeim nægir það ekki.
Þau brjóta þann trúnað, sem
þeim hefir verið sýndur, og.
hafa brögð og svik í frammi til
þess að auðga sig ennþá meira,
og svífast þess ekki, að hafa
að engu þau lagaákvæði, sem
þjóðin hefir sett til þess að
halda dýrtíðinni í þó nokkrum
skef jum og tryggja f járhagslega
framtíð sína.
Það verður vafalaust seint
með tölúm talið, hvað hin seku
heildsölufyrirtæki hafa magnað
dýrtíðina mikið og bakað þjóð
inni mikið tjón með þegnaskap
arleysi sínu.
*
En það eru fleiri hliðar á
þessu Ijóta máli, sem enn hefir
lítið veráð talað og alls ekkert
skrifað um. Það liggur þó í aug
um uppi, að það eru ekki aðeins
stórkostleg verðlagsbrot, sem
hin kærðu heildsölufyrirtæki
og máske mörg önnur hafa gert
sig sek um með hinni óleyfi-
legu álagningu vestan hafs. Það
er líka raunverulega fjárflótti
út úr landinu og skattsvik, og
veit enginn, hve stórkostlegum
fjárupphæðum það hvorttveggja
kann að nema.
Er yfirleit allt þetta mál eitt
hið ljótasta, sem upp hefir kom
ið hér á landi, og ber vott um
meira þegnskaparleysi, en
menn myndu háfa ætíað, að til
væri með þjóð okkar.
*
Þess er að vænta, að sú rann-
sókn þessa óhugnanlega máls,
sem nú er hafin, láti ekki staðar
numið fyrr en það hefir verið
upplýst til fullnustu og lögum
komið yfir hina seku. Þess
krefst ekki aðeins allur almenn
ingur, sem féflettur hefir verið
af hinum seku heildsölufyrir-
tækjum, heldur og, og væntan-
lega ekki síður, þeir heildsal-
ar, sem saklausir kynnu að vera,
en nú liggja að minnsta kosti
margir hverjir undir Ijótum
grun fyrir þegnskaparleysi
þeirra stéttarbræðra sinna, sem
þegar eru uppvísir orðnir að
sviksamlegri álagningu vestan
hafs á vörum til landsins.
Og þjóðin í heild getur ekki
þolað það ástand, sem hér hefir
orðið opinbert í þýðingarmikl-
Hinn bannfærði sykur
ÞAÐ er ekki auðvelt að rök-
ræða um næringarfræði.
Mörgu er haldið fram, sem sér
kreddumenn og einstöku lækn-
ar gera að trúarjátningu sinni,
og það má æra óstöðiugan að
rökræða við þá.
Þannig er þessu farið um syk
urinn. Nú er það fínt og í tízku
að bannfæra hann. Vilji mað-
ur hedta fróður um næringar-
fæði, ber að bannsyngja syk
urinn. Sé maður á annarri sköð
oxn en þeirri, -að þjóðarheils-
unni stafi hætta af sykrinum,
lýsir það sérvillingshætti, er
sýnir, að máður hafi villzt frá
trúnni. Þó verður að ræða þetta
mál þannig, að stuðst sé við
hlutlausar staðreyndir. í þessu
greinarkorni sný ég ekki máli
mínu til þeirra, sem eru blind
ir í trú sinni, án tillits til þess,
sem mælir með og móti, heldur
sný ég mér til fólks með heil-
brigða skynsemi.
Upp á síðkastið hefir verið
skrifað svo heimskulega um
sykurinn, að full ástæða er til
að láta á sér bæra.
Sykur er „nálega gersneydd
ur öllu, er talizt geti til nyt-
samlegra næringarefna“ . . .
„hreinsaður sykur er ekki ein-
ungis gagnlaus, heldur er hann
beinlínis skaðlegur líkaman-
um“. Menn ganga jafnvel svo
langt, að fólki er ráðlagt að
nota krystallo.se (sem er natr-
iu'mBalt sakkariínis), í stað þess
að nota sykur.
Menn virðast hafa gleymt,
að líkaminn þarf á orku að
halda. Þeir gleyma hitaeininga
þörfinni, sem þó verður ekki
um flúin og er stærðfræðilega
óhagganleg staðreynd. Bætipfn
in eða fjörvin eru hið mikla
hremmiyrði og á því sviði er
hægt að busla eins og hverjum
þóknast.
Ekki megum vér þó gleyma
því, að meðalstór maður þarfn-
ast urn 3000 hitaeininga á dag,
til að geta unnið. Hvert gramm
af sykri geymir 4., hitaeiningu.
Næst á eftir fitu er sykurinn
með öflugustu orkugjöfum og
því engan veginn „gersneydd-
ur öllu, er talizt geti til nyt-
samlegra næringarefna.“
Rétt er að þeir, sem hrópa
hátt um nauðsyn á fjölgun
barnsfæðinga, geri sér ljóst, að
hvert barn, sem í heiminn er
borið, þarfnast ekki aðeins bæti
efna, heldur einnig hitaein-
inga. Talið er að um árið 1800
hafi íbúar jarðar verið um 900
milljónir. Árið 1850 voru þeir
um 1200 milljónir, en 1940
hafði íbúum jarðar fjölgað með
slíkum risaskrefum. að þeir
voru taldir 2100 milljónir.
Það er augljóst mál, að slíkri
fólksfjölgun fylgir aukin. þörf
orkugjafaefna.
2100 milljónir manna geta
ekki lifað á „frumfæði“, þ. e.
ávöxtum, berjum, rófum og
slíku einu saman. Hitaeininga
þörfin er rAiskunnarlaus, blá-
köld nauðsyn. Þetta er orsök
og' skýring þess, hversu akur-
yrkjan hefir fært út kvíarnar
á vorum dögum. í þessari misk
unnarlauisu baráttu fyrir hifta
GREIN sú ^sem hér birt-
ist, snertir mál, sem tölu
vert hafa verið rædd hér á
landi upp á síðkastið En hún
er þýdd af Jóhanni Sæmunds
syni tryggingayfirlækni upp
úr Svenska Dagbladet og
birtist þar 25. júlí, síðast lið
ið sumar.
einingum, er sykuriðnaðurinn
mikilvægur þáttur.
Yér vinnum tvöfalt fleiri
hitaeiningar úr skauti jarðar, ef
vér ræktum kartöflur í stað
brauðkoms, en ferfalt fleiri, ef
vér ræktum sykurrófur. Vert
er, að þessu sé gaumur gefirfn.
Með sy’kurróf urækit oig sýÉiur
iðnaði, er af henni leiðir, unn
um vér til handa sænsku þjóð-
inni neyzluárið. sem er að líða
290,880 tonn hrásykurs, eða
269.000 tonn hreinsaðs sykurs.
Þetta eru um 114 grömm á
hvern landsbúa^á dag, eða 470
hitaeáninigar. Þar sem meðal-
þörf fuilorðins manns við
fremur létt störf er um 3000
hitaeiningar á sólarhring er auð
reiknað ,að um 15,7% af orku
þörf sænsku þjóðarinnar er full
nægt með sykurrófnaræktinni
og sykuriðnaðinum. Orkan, sem
þessi sykur veitir, nægir til að
reka líkamsvél allrar þjóðar-
innar í 2—4 klst. af vinnutím-
anum, eða nálega allan svefn-
tímann.
Það er fullkomin glæfra-
mennska, þegar því er haldið
fram, að sykur sé „nálega ger-
sneyddur öllu, er talizt geti til
nyteamlegra næringarefna.“
Nú veiti-ég þeim orðið, sem
hafa gleymt eða gefizt upp við
að skilja, við hvað sé átt þegar
rætt er um hitaeiningar.
Hreinsaður sykur er fjörefna
snauður, í hann vantar nálega
steinefni, jafnmikilvæg efni og
kalk, járn og magníum. Því
meiri sykurs, sem neytt er, því
verr erum vér stæðir með slík
sérefni. „Sætindin, bölvun vorra
tíma hafa mikið illt á samvizk
unni.“ Þarna er ekkert nórað
utan af hlutunum, en rétt væri
þó að athuga slíkar staðhæf-
ingar nánar.
Sá, sem ekki kynnir sér hlut
verk sykursins sem næringar-
efnis, á það til að skipa honum
á bekk með sælgæti. Því kann
að vera full ástæða til að upp-
lýsa, að af þeim 261,600 tonn-
um hreinsaðs sy-kurs, sem syk
uriðnaðurinn skilaði þjóðarbú-
inu samkvæmt skömmtunará-
kvæðum eyzluársins 1943 —
1944, var varið 24,100 tonruum
til sælgætis og súkkulaðigerð-
ar, eða minna en 10%. Megin
hluti framleiðslunnar, eða 17.3
000 tonn, fór til motkunar í
heimahúsuro, og af þessu magni
var 32.000 tonnum úthlutað
aukalega sem sultusykri. Hins
vegar fóru 64.500 tonn til ann
arrar notkunar, sem sé til iðn-
fyrirtækja, er sjóða niður á-
um! þætti þjóðarbúsfcaparins,
innflutningsverzluninni til
landsins. Kæmi það hins vegar
í ljós, að lögum yrði ekki kom
ið yfir þá seku, og heildsölun-
um yrði látið haldast það uppi,
að okra á þjóðinni og leika sér
að því að eyðileggja þær varn
ir, sem hún hefir gert sér gegn
dýrtíðarflóðinu, eiins og nú er
! uppvíst, að sumir þeirra að
minnsta kosti hafa gert, þá
þarf enginn að furða sig á því,
þó að sú spuming kæmi frkm,
hvort ekki sé tímabært, að fela
innflutninginn til landsins opin
berrii stofnun í stað fyrirtækja,
sem svo ábyrgðarlaust hafa mis
notað aðstöðu sína.
vexti, til þarfa hersins, til veit
inga- og brauðgerðarhúsa, til
fisk- og kjötiðnaðar o. s. frv.
Það er því vert að veita því
athygli, að því fer fjarri, að
mieginhluita sykursins sé neytt
í hreinu, steinefna- og bæti-
efna-snauðu formi. Hans er hins
vegar neytt, sem mikilvægs
orkugjafa saman við fjölda
hinna ólíkustu fæðutegunda.
Öll mælgin um, að sykurinn,
isem bætiefnasnautt efni, útrými
bætiefnum úr fæðu vorri,
þarfnast einnig nokkurrar end
urskoðunar.
Því er óspart haldið fram, að
krakkar verði svo sólgnir í sæd
gæti, að þeir þjáist af bætiefna
skorti og missi heilsuna.
„Þið ættuð að vera jafn-
hrædd við sykurinn og þið eruð
ófús til að gefa börnum ykkar
brennivín, tóbak, kaffi og önn
ur nautnameðul. Kökur og sæta
brauð o. þ. h. er þrungið af
sykri“. „Sælgætið, eins og all-
ur hreinsaður sykur, vinnur
elkki líkamanum. aðeins tjón
með því að byggja út gagnlegri
fæðu, heldur einng með iþvá
að stela af bætiefnaforða líkam
ans.“ í þessari klausu er átt við
mikilvægi B,-þætiefnisins fyrir
efnabyltingu kolvetnanna og
kem ég að því síðar.
Samt sem áður er rétt að rök
ræða nokkuð þær verkanir syk
ursins að hann „stéli af bæti-
efnabirgðum líkamans.“ Það er
vel hægt að rökstyðja þá stað
hæfingu, að notkun sykurs
stuðli beinlínis að aukinni bæti
efnaneyzlu, ef á allt er litið. Syk
urinn er aðalefnið, sem stuðst
er við, er ávextir og ber eru
geymd, og ef hans nyti ekki
við, væri stórum örðugra um
vik í þessu efni.
Vikiireinangraii
fjTÍrliggjandi
Vikursfeypan
Lárns Ingimarsson
Sími 3763
Cbætiefnið er að magni til hi®
mikiivægasta bætiefnanna, er
um er að ræða efnaskipti líkam
ans. Einskis bætiefnis er þörf
á jafnríkium mæli og C-bætl
efnis. Svo er nýtízku niðursuðu
aðferðum fyrir að þakka ,að vér
getum nú hagnýtt oss í veruleg
um mæli það C-bætiefnismagn,
sem er í berjum og ávöxtum,
árið um kring. Þetta er sykrin
um að þakka, og fyrir löngu var
mælt með þvi, er lækna skyldi
skyrbjúg, að ná jurtasafa og
geyma hann í sykurlegi.
Eigi verður betur séð, en að
aukin kolvetnaneyðzla krefjjsfe
aukins magns af B,-bætiefni
(aneuríni). Hér verður þó að
gefa gaum að mikilvægum atr
iðum.
Hinn venjulegi neyzlusykur
vor er tvísykrungur, og er hann
kemur niður í þarmana klofn-
ar hann i eina sameind jþrúgns,
sykurs og eina sameind ávaxta
sykurs. Þegar ávaxtasykurinn
hefir síazt úr þörmunum, breyt
ist hann bnáðlega í þrúgnasyk
uor. Með öðrum orðum; öll tví
sýkrungssameind breytast S
jþrúgnasykur að lokuim. Þegar
vér borðum brauð, grauta eða
aðra fæðu, sem auðug er að
stertkju eða mjölvi á vér svip
að stað og um sýkurinn.. Mua
urinn er aðeins fólgínn í því, að<
líta má á mjölvið sem risavax-
na sameind (molecule), gerða úr
fjöilmörigum saméndum þrúgna
sykurs, og er mjölvið (sterkjan)
meltiJsit, breytist það í þrúgrm
sykur og ekkert annað.
Frh. á 6. síðy.
'T' ÍMINN gerir í fyrradag hin
pólitísku vindhögg Þjóðvilj
ans í samhandi við verðlagsbrot
heildsalanna að umtalsefni og
segir meðal annars:
„Framkoma Þjóðviljans í þessu
máli^ gefur fullkomna ástæðu til
að halda, að kommúnistar séu
reiðubúinir að láta undan íþeim
þrálátu óskum íhaldsaflanna, að
opinber rannsókn fari ekki fram
í málinu. í stað þess að fordæma
verulega framferði heildsalanna
og heimta fyllstu rannsókn máls-
ins, reyinir Þjóðviljinn eftir megni
að gera Vilhjálm Þór, Björn Ól-
afsson og verðlagsráðsmenn tor-
tryggilega fyrir framfcomu þeirra
í þessum málum. Einkum reynir
Þjóðviljinn að veitast að Vilhjálmi
og telur að hann hafi verið að
bera hagsmuni S. í. S. fyrir brjósti.
Þetta er einhver ósvífnasta aðdrótt
un, er nokkru sinni hefir verið
fram borin, því að S. í. S. hefir
síður en svo haft nokkurra hags-
muna að gæta í þessum efnum
og hefir gert sér sérstakt far um
að fylgja öllum verðlagsreglum,
enda mun það eitt af fáum eða
eina fyrirtækið, sem hefir útibú
vestra, er alltaf hefir afhent frum
reikninga. Hagsmunir S. í. S. eru
að geta sýnt meðlimum sínum, að
það geri sem hagstæðust innkaup
og þess vegna væri slík starfsemi
og hér um ræðir gagnstæð hags-
munum þess.. Þjóðviljanum tjáir
því ekki að ætla að gera Vil-
hjálm grimsamlegan í þessum efa
um, þótt hann sé fyrrv. kaujsfé-
lagsstjóri og varaformaður S. L
S. Um Björn Ólafsson má réttilega
segja, að það hafi verið yfirsjón
að treysta á reikningana frá úti-
búunum, en hitt má þó viður-
kenna, að þegar misfellur fóru að
koma í ljós, samþykkti hann þá
ákvörðun verðlagsráðs að heimta
frumreikingana. Verðlagsráð virð-
ist jafnan hafa reynt að gera sitt
ítrasta í þessum málum, en örðug
leikarnir við að afla sannana hafa
verið miklir, eins og aðstöðu þess
og valdsviði er háttað. Fyrir þess
atbeina er þó nú fenginn sá árang
ur; sem er góður grundvöllur fyr
ir allsherjarsókn og sigri í málinu,
ef núverandi stjórn fylgir á eftir
með opinberri rannsókn.“
Við þetta bætir Tímínn:
„Skrif Þjóðviljans hafa þegar
sýnt, að kommúnistum er vel trú
ahdi til að verða við þeim bæn-
um íhaldsins, að reyna að láta
þetta' mál falla sem mest niður,
en vitanlegt er, að það vinnur nú
að því öllum árum.“
Hér skal enginn dómur iagð-
ur á það, hvað fyrir Þjóðviljan
um hefir vakað með því að snúa
Frh. á 7. síðu
I