Alþýðublaðið - 13.03.1945, Qupperneq 4

.4
ALÞÝPUBLAPIÐ
Þriðjudagur 13. mara 184S,
Útgefandi Alþýðnflokkurinn
\
Ritsjóri: Stefán Pétursson.
Ritsjórn og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu
Símar ritsjórnar: 4901 og 4902
Símar afgreiðslu: 4900 og 4906
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h. f.
Hver hefir svert hinar
sameinuðn þjóðir!
ÞAÐ má sjá á skrifum Þjóð-
viljans á sunnudaginn, að
hann-finnur sig nú stilltan ó-
þægilega upp að vegg í umræð-
om þeim, sem orðið hafa út af
afstöðu okkar til styrjaldarinn
ar og styrjaldaryfirlýsingar ^ á
hendur möndulveldunum á síð-
ustu stundu. Hefir kommúnista'
biaðið nú ekkert annað en fúk-
yrði fram að bera, kallar þau
blöð, sem ekki vildu greiða að-
gang að ráðstefnunni í San Fran
cisco með stríðsyfirlýsingu,
„mönduiblöð“, og brigzlar þeim
um að vera ,,að níða íslenzku
þjóðina í augum hinna samein
uðu þjóða“ og „reyna að sverta
hmar sampinuðu þjóðir í aug-
nm íslendinga, — og gengur
Alþýðublaðið“, segir Þjóðvilj-
inn, „þar fram fyrir skjöldu
með vísvitandi lygum sínum
um hinar sameinuðu þjóðir, er
það segir, að þær hafi sett ís-
lendingum þau skilyrði fyrir
þátttöku í San Franiscoráðstefn
unni, að segja möndulveldunum
stríð á henþur
Þannig rótast Þjóð-viljinn á
sunnudaginn í moldarflagi sinna
eigin brigzlyrða og hafa rök-
þrot hans og úrillska sjaldan
verið eins augljós.
*
Það væri fróðlegt að sjá
hvernig Þjóðviljinn gæti fund-
ið því einhvern stað, að í þeim
blöðum, sem hann er að brígzla,
væri verið að reyna, að „sverta
íslenzku þjóðina í augum hinna
sameinuðu þjóða.“ Hann segir
að vísu, að þessi blöð „hamri
sífellt á því í greinum sínum, að
íslendingar vilji ekkert á sig
leggja fyrir hinar sameinuðu
þjóðir.“ En sannleikurinn er al-
veg gagnstæður þessum þvætt
ingi Þjóðviljans. Hvergi hefir
verið bent eins réttilega á það,
og einmitt í þessum blöðum,
þar á meðal ekki hvað sízt í Al-
þýðubíaðinu, hverjar fórnir ís-
lendingar hafa fært í þessu
stríði, meðal annars í
þágu sameiginlegrar baráttu
htmna sameinuðu þjóða, fórnir,
sem eru miklu meiri hlutfalls-
lega, en sumar þeirra sjálfar
hafa fært; enda hafa Bandarík-
in að minnsta kosti sýnt það
greinilega í verki, með því að
bjóð'a okkur, án nokkurra skil-
yrða, á margar ráðstefnur hinna
sameinuðu þjóða, að þau viður
kenna fullkomlega siðferðisleg-
an rétt okkar til þess að vera
með í undirbúningi þeirra und
ir alþjóðasamstarf að stríðinu
loknu. Það mun þeim og vel
hjóst, að við gætum, með því að
gerast styrjaldaraðilar nú, á
síðustu stundu, ekki auðveldað
baráttu hirrna sameinuðu þjóða
á neinn hátt um fram það, sem
við höfum þegar gert; enda
munu blöð í Bandaríkjunum
hafa látið hispurslaust í það
skína, að það hafi verið Rússar,
sem á Krímráðstefnunni kröfð
ust þess, að striðsyfirlýsingar á
hendur möndulveldunum fyrir
Menhtaskólaleikuriiifi 1945:
0 \ . ■.
Kappar og vopn eítir Bernard Shaw
„H
VAÐ skal nú til varnar
verða vonim sóma“.
Þetta örvæntingarfulla andvarp,
fengið að láni úr okkar gömlu
hárómantsiku kappkvæðum,
rímunum, var það fyrsta, sem
vér undirritaðir tókum oss í
munn hérna um kvöldið, eftir
að vér, samkvæmt list og lagi
ýmissa Adamsbarna, höfðum
verið heldur fljótir að segja já
við freistarann, sem bauð að-
göngumiða að frumsýningu
Menntaskólanemenda á leikriti
Bernard Shaw.
En það gengur svona, þegar
árunum og gráu hárunum fjölg
ar, verður freistarinn bæði fá-
máll og lágtalaður, og er þá
sanngjarnt að ætlast til að mað
ur sé að hryggbrjóta hann, ef
hann lætur til sín 'heyra? Enda
munu dæmi til að fleiri en vér
höfum léð freistaranum eyru,
þegar hann bauð sæti á palli
meðal höfðingjanna, jafnvel þó
sú dýrð standi ekki nema þang
að til tjaldið fellur eftir þriðja
þátt, — eða til næstu þingkosn
inga.
Ástæðan til andvarpsins var
aftur á móti sú, að vér sáum
fram á að greinin, sem vér skrif
uðum um skólaleikinn 1943 og
suðum upp 1944, yrði varla
samkvæmishæf 1945 og þá væri
ekki um annað að gera en bera
eitt'hvað við að hugsa, ef koma
ætti saxnan greinarkorni handa
Alþýðublaðinu,
En það eru fleiri en hermenn
irnir hans Shaw, sem þykir það
versta verkið að hugsa, og vilja
gjarnan komast hjá því. Það er
heldur ekki alltaf hollt, þvi
fylgja oft óró og umhrot innra
með o'kkur, svefnleýsi og sálar-
stríð og afleiðingin verður
stundum eitthvert bannsett
brölt og breytingar. Niðurrif
gamalla vallgróinna kenninga,
svipting dýrmætra forréttinda,
já, röskun sjálfs þjóðskipulags-
ins getur sprottið af því að fólk
ið fer að hugsa eftir sínum eig-
in leiðum, en ekki' leiðum afa
og ömmu. En verið þið róleg
'börhin góð, það hrynja a. m. k.
engin hásæti, svo völt, sem þau
annars reynast um þessar mund
ir, þó að hér verði látin flakka
nokkur orð um 'leikinn ykkar.
II.
En þá er það Shaw gamli.
Bernard borgabrjótur hefði
hann máske verjð kallaður á
hinum gömlu, góðu dögum her
frægðar og riddaraskapar, eða
,þó öllu heldur Bernard boga-
sveigir. íþrótt hans minnir á
slýnga hogaskyttu; örvar fljúga
af streng, þær geiga eklp, held
ur hæfa markið svo að hvin við.
En kapparnir standa eftir með
skarða skjöldu og skotnar hrynj
ur. í leikritinu, „Kappar og
vopn,“ sem hann til skýringar
nefnir „andrómantískan gaman
leik“, kemur hann viða við og
heilsar heldúr ómjúklega upp á
ýmsa mannlegá breyskleika, er
þekkjast sennilega bæði i Búlg
aríu og á Bretlandi og eru ekki
alveg óþekktir á íslandi. En sér
staklega ræðst hann að þeirri
svikagyllingu, sem oft er brugð
ið yfir grimmd, ruddaskap og
bjáifahátt, ■ og óheilindin, sem
skapast, þar sem ekki er lengur
nógu fínt að vera að eins mað-
ur, þar sem hver tilfinning verð
ur að ganga á „stultum" og ekki
kemur til álita að nota nema
hástig lýsingarorðanna. Annars
verður ekki efni leikritsins rak
ið hér, margir eiga eftir að kynn
ast því og hinni meinfyndnu á-
deilp skáldsins. Það er svo sem
ekki hætt við að nein örin hitti
okkur, þetta gerðist allt suður í
Búlgaríu fyrir 60 árum.
Áður en vikið verður að
frammistöðu leikendanna, skul
um vér hneigja oss djúpt fyrir.
leikstjóranum hr. Lárusi Sigur
þjörnssyni og hans ágæta starfi.
„öllum kom hann til nokkurs
þroska,“ stendur þar. Þekking
hans og reynsla ■ i þessum efn-
um, hugkVæmni og aðgæzla um
ýmsa smámuni sem svo tengja
heildarsvipinn, létu sig ekki án
vitnisburðar. (Jakkinn sem rifn
aði <um herðarnar og augum
sumra áhorfenda þótti ekki
sennilegt, gat vel staðizt, þar
sem hann hafði gengið milli
fleiri en sáust). Leikstjóranum
má sjálfsagt mest þakka hvað
framsögn leikaranna var skýr
og greinileg, en þá án þululags,
hvað tilsvörin yfirleitt tókust
vel, og hvað litið var um dauð-
ar ,,senur“ og bjánalegt handa
pat og fálm, sem oft er neyðar-1 *
vörn óvana leikandans. En þó
hann hafi sjálfsagt agað sína
ungu nemendur strangt, leyfði
hann þeim að bregða á leik,
þar sem honum þótti það við
Nýjasiar fréflir,
foezlar greinar og
skemmfílegasfar sögur
íið þér í
'Símið í 490® ©g gerist áskrifandi-
eiga.
Skemmtileg voru tilþrifin hjá
Elinu Guðmannsdóttur, sem
lék frú Petkoff, þó þau bæru
keim af ærslum og ýkjum. —
Sterkast kom fram i hennar leik
það einkennið, sem alltaf gætir
í skólaleikjum og gefur þeim
svo geðþekkan blæ, en það er
eitthvað sem ég vildi helzt kalla
vinnugleði, fögnuður æskunnar
yfir að leika og yfir að hafa eitt
hvað að bera fram og gleðja
með alla þessa góðu vini og fé-
laga frammi í salnum.
En áður en lengra er farið
verður að geta Einars Pálsson-
ar, sem hins raunsæja, sviss-
neska foringja, Bluntschli. Þar
sem Shaw leggur honum I
munn margt af þv>í sem mestus
máli skiptir í leikritinu, stend-
ur og fellur það með þeim sem
það hlutverk hefir. Og það féll
ekki að þessu sinni, Einar var
„sterki maðurinn“ í Iðnó, og;
stóð sig með prýði. Sérlega
þóttu mér tilsvör hans og á-
herzlur með miklum ágætum. í
túlkun hans naut sín vel hinn
hressandi kuldastrekkingur heil
brigðrar skynsemi, sem Shaw
hefir svo garnan af að blása
ýfir froðukúfa uppgerðarinnar.
En Shaw er jafnaðarmaðuF
meira en að nafninu og þegar
hann hefir löðrungað hernaðar-
Frh. á 6. sáöu
1. marz, yrðu settar að skilyrði
fyrir sæti á ráðstefnunni í San
Francisco, hvað sem fyrir þeim
kann nú að haifa vakað með því.
*
Þá væri það einnig mjög fróð
legt, að fá að sjá, hvernig Þjóð-
viljinn gæti fundið þeim orðum
stað, að það sé „vísvitandi lygi“
og tilraun til „að sverta hinar
sameinuðu þjóðir í augum ís-
lendinga,“ að segja, að Krím-
ráðstefnan hafi sett meðal ann-
ars íslendingum þau skilyrði
fyrir sæti á ráðstefnunni í San
Franciseo, að þeir segðu mönd-
ulveldunum stríð á hendur. Eða
heggur Þjóðviljinn þar ekki
nökkuð nærri sendiherra Breta
í Ankara, sem skýrði utanríkis-
ráðherra Tyrklands frá þessu,
eins og meira að segja Þjóðvilj-
inn hefir sjálfur frá skýrt í
fréttum? Máske Þjóðviljinn
vilji bera bann þeim brigzlyrð-
um, að hann hafi verið að
reyna „að sverta hinar samein-
uðu þjóðir í augum íslend-
inga“?
*
Annars væri pað áreiðanlega
sæmast fyrir Þjóðviljann, að
segja sem fæst um tilraunir til
þess að sverta hinar sameinuðu
þjóðir í augum íslendinga, því
að ekkert íslenzkt blað hefir í
því efni eins grugguga fortíð
og eins tvíræða nútíð, og ein-
mitt hann. Alþýðublaðið hefir
frá fyrstu stundu ófriðarins
aldrei hvikað í afstöðu sirini
með lýðræðisþjóðunum í bar-
áttu þeirra gegn þýzka nazism-
anum. En árum saman hrakyrti
Þjóðviljinn þær fyrir það að
vera að heyja það sem hann
kallaði „heimsvaldastyrjöld“,
rægði setulið bandamanna hér
og svívirti bá, sem vinsatrilega
afstöðu tóku til þess eða fyrir
það unnu sem ,,landráðamenn“
og vinnu þeirra sem „landráða-
vinnu“, enda var hann þá sem
kunnugt er í vináltubandalagi
við þýzka nazismann, eins og
yfirboðarar hans austur í
Moskva.
Blað með slíka fortíð, svo að
ekki sé nú minnzt á þær lubba-
legu árásir, sem síðan alltaf
öðru hvoru hafa verið að birt-
ast í Þjóðviljanum, á Bandarík
in og Bretland, er sízt af öll-
um til þess kallað, að vera með,
brígzlyrði, eins og „möndul-
biöð“, í garð annarra blaða, eða
nokkrar umvandanir yfirleitt í
nafni hinna sameinuðu þjóða.
VÍSIR minnist í gær á mögu
leika og likur til þess, að
íslands geti orðið ferðamanna-
land eftir þetta átríð. Segir
hann í því sambandi:
„Menn liefur greint á um það,
hvort æskilegt væri að ísland yrði
ferðamannaland eða ekki. Ýmsir
hafa talið á því öll tormerki,- aðr-
ir hafa litið svo á, að æskilegt
væri að margra alda einangrun
væri rofin. Nú blasir sú staðreymd
við augum, að hvort sem við vilj-
um eða viljum ekki, verður land-
ið sótt heim af miklum ferðamanna
straum að stríði loknu, með því
' að um það mun liggja norðurleið-
in milli meginlahdanna tveggja,
— Evrópu og Ameríku. Síðustu ár
in hefur ástandið verið þannig, að
ferðamenn, sem komið hafa hingað
til bæjarins', hafa með engu móti
getað fengið þak yfir höfuðið um
nætursakir, hafi þeir leitað til
gistihúsanna einna. ÍÞau hafa ver-
ið fulls-etin að staðaldri.
Tillaga var borin fram á alþingi
um að hið opinbera greiddi fyrir
byggingu viðunandi gistihúss, og
sennilegt er að Reykjavíkurbær
leggi þar einnig sitt lóð á meta-
skálarnar. Er þetta óhjákvæmileg
nauðsyn, sem ekki er unnt að
skjóta á frest. .Hér er alger skort-
ur á gistihúsum, — ekki aðeins í
höfuðstaðnum, heldur og um land
allt. Óvíða eru viðunandi gistihps,
jafnvel á fjölförnustu leiðum, enda
hefur verið notazt við skólana að
sumarlagi til þess eins að ráða
fram úr vandanum í bili, en ýms-
ir annmarkar eru á slíkum gisti-
hússrekstri, sem eðlilegt er, með
því að skólarnir eru fyrst og
fremst miðaðir við sitt hlutverk
og ekki annað. Hins vegar má not
ast við skólaina í og með, en ekki
einvörðungu."
Og enn skrifar Vísir um þetta
mál:
„Fyrsta verkefnið, sem verður
að leysa, er að fullnægja þörf
landsmanna sjálfra, en að því
loknu getum við snúið okkur aði
hinu, að undirbúa jarðveginn fyrir
erlenda gesti. Slíkt hefur stórkost
leg útgjöld í för með sér, enda
hætt við að það verði hverjum
einstaklingi ofvaxið. Sameiginlegt
átak hin sopinbera og einstakling
anina getur leyst þessa þraut, ea
með öðru móti er serinilega eng-
an veginn unnt að ráða fram úr
henni. Jafnframt verður að sjá svo
um, að veitingamenn séu starfi
sínu vaxnir, en af eðlilegum á-
stæðum eru þeir það ekki, eins og
sakir standa, að örfiáum undan-
skildum. Komið hefur til tals, að<
skóli verði settur á stofn fyrir
veitingamenn, en auk þess muni
Sjómannaskólanum ætlað að leysa
sitt hlutverk af hendi, að því er
siglingamenn varðar. Þessir meim
verða að vera sæmilega að sér í
erlendum tungum, auk þess sem
þeir eiga að kunna iðn sína tiS
hlítar. Meðal fagmanna er mikill
áhugi fyrir þessu pg vonandi mæta-.
þeir skilningi af hálfu hins opin-
bera að því er nauðsynlega lög-
gjöf varðar.
Eins og sakir standa erum vi@
þess ekki umkomnir, að taka svo
á móti innlendum og erlendum
gestum á, fjölförnustu ferðamanna
leiðum, að viðunandi sé. Á því
verður að ráða bót, oickar sjálfra
vegna, en síðar getur jafnframt
komið til athugunar, að miða fram
kvæmdir við erlendan ferðamannai
straum. Því aðeins getur íslan<J
orðið ferðamannaland, áð það geti
orðið við þeim kröfum, sem ferða
menn gera og þeir eiga full-
kominn rétt á að orðið sé við.“
Það er sannast að segja stór
furða, hve lítið er fyrir þessuna
málum hugsað, svo knýjandii
sem þörfin er orðin og svo aug-
Ijósir sem möguleikarnir ertt
fyrir því, að heímsóknir er-
Iendra ferðamanna geti orðiö
hinn arðvænlegastl alvinnuveg
ur fyrir landið.