Alþýðublaðið - 10.05.1945, Síða 4

ALÞYÐUBLADIÐ
Fimmtudagur 10. maí 1945»
nblaM5
Útgefandi Al&ýðnflokkurinn
Ritstjóri: Stefán' Pétnrsson.
Ritstjórn og afgreiðsla í Al-
Jþýðuhúsinu við Hverfisgötu
Símar ritstjórnar: 4901 og 4902
Símar afgreiðslu: 4900 og 4906
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðj an h. f.
Dauði Guðmundar
Mamban
MIKLAR og langþráðar
fagnaðarfréttir hafa borizt
okkiy: frá Norðurlöndum und-
anfarna daga, enda hefur vel
mátt merkja það hér, hve ein-
læga gleði þær hafa vakið hjá
þjóð okkar.
En ásamt þessum fagnaðar-
fréttum hefur okkur borizt ein,
sem er i óskemmtilegu mis-
ræmi við þær og 'hér mun
vekja mikla 'hryggð. Það er
fregnin um 'hinn sviplega dauða
Guðmundar Kamban, skálds og
rithöfundar, fyrir byssukúlum
danskra skæruliða.
Það er skiljanleigt, að í lönd-
ucm, sem í fimm ár hafa orðið
að þiola iblóðuiga kúgun hins
þýzka innrásarhers, geti ýmis-
legt skeð, þegar 'olkinu er loiks-
ins af létt. í öllum þteim lönd-
um hafa furðu mangir látið af-
vegaleiðast tií þess að ganga á
einn eða annan hátt í jþjónustu
kúgunarinnar og vinna gegn
málstað ffnelsisins oig sinnar eig-
in þjóðar. Og að sjálfsögðu er
ekki nema eðlilegt, að hart verði
íekið á öllum slíkum misgerð-
um, þegar innrásarherinn hef-
úr verið hrakinn úr landi og
unnt er að gera upp reikninginn
við þá, sem sekir eru. En allrar
varúðar virðist manni þó að
beri að gæta við slík reiknings-
skil, því að margir geta verið
grunaðir undir slíkum kring-
umstæðum, þótt hreinan skjöld
hafi.
Hiinlgað til ihefur (það ekki
spurzt hingað, að Quðmiundur
Kamban hafi á hernámsiárunium
á einn eða annan hátt gerzt
sekur við hina dönsku bræðra-
þjóð okkar, sem bann svo lengi
hefur startfað hjá' að hugðarefn-
um listar sinnar. Og að sjálf-
sögðu eigum við ákaflega ertfitt
með að trúa því, að sMkt hafi
hent hann.
Um það verður þó ekkert
fullyrt hér á þessari stundu; til
þesS vantar okkur allar nánari
upplýsingar. iEn hvað sem sekt
hans eða sakleysi. líður, munu
flestir hér vera á einu miáli um
það, að bart sé að igengið og að
við því verði eíkfci þagað, þegar
menn eru þannig af lífi teknir
án dóms og laga, eins og fregn
in um dauða .Guðmundar Kamb
an ber með sér, að gert hefur
verið.
Að vísu er það vitað, að slikir
viðburðir hafa ekki verið fátíð-
ir í ofckur fjarlægari löndum
eftir að þau voru lósuð undan
Friður í Evrópu:
Avarp Sveins Björnssonar
forseta á sigurdaginn
FRIÐUR. Friður. Friður í Evrópu.
Þetta er það, sem gagntekur hug ofekar allra nú, á þessari
stundu. Og hug milljóna manna um allan heim. Kirkjuklukkurn-
ar hljóma.í dag um löndin sem merki þess fagnaðar, er tengir
menn saman á þessari ógleymanlegu stundu.
Danmörk frjáls. Holland frjálst. Þessar fréttir hárust sem
eldur í sinu fyrir rúmum þrem dögum. Endurheimt frelsis Dana,
sem við höfum lifað svo lengi í samhýli við, hreif okkur næstum
því eins og runnið hefði upp okkar eigin frelsisstund. Menn tók-
ust í hendur hljóðir eða með fagnaðarorð á vörum.
En brátt leitaði hugurinn ósjálfrátt til hinnar frændþjóðar-
innar, Norðmanna. Við lögðum með óþolinmæði fyrir sjálf okkur
spurninguna: „Hvenær?“ Biðin var ekki löng, sem betur fór. Aftur
er það eins og við lifum okkar eigin frelsisstund.
Og fögnuður okkar verður enn meiri við hugsuniha um að
þessar frændþjóðir okkar hafa vaxið við raunirnar og þrautim-
ar, sem þær hafa orðið að þola.
Á sama hátt samfögnum við öllum hinum vinaþjóðunum,
sem hafa barizt hetjubaráttu og þolað hverskonar raunir með
þreki og festu. Við minnumst þas§ jafnframt með þakkarhug,
með hvílíkum drengskap og prýði hervendarþjóðir íslands hafa
imnið það vandasama starf.
Þótt vinaþjóðir okkar eigi enn þá í baráttu á fjarlægum
Kyrrahafsyígslóðum, er það trú okkar og von að þeirri baráttu
sloti mjög hráðlega.
Við drjúpum höfði í lotningu fyrir þeim, sem hafa fórnað
lífi sínu svo sigurinn mætti vinnast. Þar koma og synir og dætur
okkar fámennu þjóðar við sögu.
Er við nú vottum frændþjóðum og vinaþjóðum okkar, öllum
sameinuðu þjóðunum, innilegustu samfagnaðaróskir okkar, þá
koma þær frá dýpstu hjartarótum ofekar allra. Þær fela um leið
í sér þakkarhug fyrir það sem þær hafa strítt og þjáðst í har-
áttunni fyrir þeim hugsjónum, sem við ísiendingar teljum okkur
eiga sameiginlegar með þeim. En samnefnari þeirra hugsjóna er
það, sem mest er í heimi: kærleikurinn.
Því fögnum við öll sigrinum og friðnum.
Starfsemi Barnavinafélagsins
Suinargföf árii
Aðalfundur barna
VINAFÉLAGSÍNS SUM-
ARGJAFAR var haldinn 27.
apríl síðast liðinn. Fundarstjóri
var Jlelgi Tryggvason en ritari
Bjarni Bjarnason.
Heildar f jársöfnunin á sumar
daífinn fyrsta nam um 97 þús
und krónur, eða um 6 þús. og
500 kr. meira en í fyrra, en þá
nam söfnunin 90 þús. og 534 kr.
Á fundinum lýsti ísak Jóns-
son, formaður félagsins, störf-
um stjórnarinnar á sl. ári,
oki þýzfca nazisaiianis. En það er
ólíkt bræðraþjóðum okkar á
Niorðurlöndjum, þar sem lög og
réttur hatfa um langan aldur
verið ií imeira heiðri. haldin en
víðast annars staðar, að viðbafa
slík vminubrögð, þeigar hsegt er
að láta rannsaka mlál manma
þannig, að öllu réttlæti sé tfull-
nægt; enda ber fregnin um
dauða Guðmundar Kamban
það með sér, að þar hafa dönsk
stjórnarvöld ekki verið að verki,
heldur einstaklingar, furðu fram
andi dönskum hugsunarbætti
réttarvitund.
rekstri barnaheimilanna og
nauðsynlegum aðgerðum vegna
fasteigna félagsi'ns.
Hefur starfsemi Sumargjafar
váxið nálega um helming við
stofnun Suðurborgar.
Alls höfðu komið á heimili
félagsins á árinu 618 börn, allt
frá nýfæddum börnum til 11
ára aldurs (474 í fyrra), og
höfðu þau samtals 62,047 dval-
ardaga (36,628 í fyrra).
Margs konar erfiðleika hafði
verið við að stríða, s. s. starfs-
fólksvandræði, þrengsli, fjár-
hagsörðugleika, og kvað formað
Framh. á 6. siðu
Oig þó að eitt líislenzikt blað,
Þjóðviljinn, finni hjá sér köll-
un til þess að afsaka verknað
þeirra með þeirri fullyrðingu,
frá eigin brjósti, án nokkurra
upplýsinga, að „fullsannað sé
talið“, að Guðmundur Kamlban
„Ihafi haft samvinnu við Þjóð-
verja á hernámsárunum“, þá
getur þjóð okkar ekki unað
öðru, en að fullkomin rannsókn
sé látin fara fram á tildrögum
öllum að hinum sviplega dauða
skáldsins, og íslenzka ríkis-
stjórnin beiti sér skörulega fyr-
ir því, að svo verði gert.
Forsefi Islands sendir Hákoni
konungi samfagnaðarkveðju
-----♦
Og utanríkisráðherra tif Trygve lie
utanrikisráðherra Norðmanna
FORSETI ÍSLANDS sendi í fyrradag Hákoni sjöunda
Noregskonungi þetta samfagnaðarskeyti:
,,Með dýpsta og innilegasta fögnuði og með hlýjustu
aðdáun fyrir hetjubaráttu yðar Hátignar og norsku þjóðar-
innar öll þessi löngu ár, bið ég yðar Hátign að taka á móti
alúðarfyllstu árnaðaróskum íslenzku frænáþjóðarinnar út-
af endurheimtu frelsi Noregs. Sveinn Björnsson forseti ís-
lands “
Forsætis- og utanríkisháðherra Ólafur Thors sendi
Tiygve Lie, utanrikisráðherra Noregs þetta skeyti í fyrra-
dag:
„Hin gagnmerka norska þjóð hefur nú bætt allra merk-
asta kaþítulanum við forna frægðarsögu sína. Með aðdáan-
legri þrautseigju og hetjudáð, baráttu, sem á ókomnum öld-
um rriún varpa frægðarljóma yfir nafn Noregs — hetjukon-
• unginn og þjóð 'hans — hefur Noregur enn á ný játað trú sína
á að hætta öllu fyrir frelsi og heiður Noregs — og sigrað.
í dag, þegar Norðmenn hafa endurheimt frelsi sitt og
full umráð sins sviptigna ættlands, er fögnuður íslendinga
heill, virðing þeirra og vinátta til bræðraþjóðarinnar einlæg
og sterk.“
TÍMINN minnist þess í rit-
stjórnargrein á þriðjudag
inn, að í dag eru liðin fimm ár
frá því, að ísland var hernum-
ið af Bretum. Blaðið segir af
því tilefni meðal annars:
„Á fimmtudaginn 10. maí, eru
liðin fimm ár, síðan brezki her-
inn kom hingað til lands. Fyrir
íslendinga er frékafi ástæða til
áð minnast fimm ára afmælis her
námsinis vegna þess, að það ber
upp á sama tíma og frændþjóð-
irnar eru að losna undan hernámi
Þjóðverja. Þau ólíku kjör, sem ís-
lendingar 'og þær hafa sætt síð-
ast liðin fimm ár, mættu minna
íslendinga á, hve mikilsv-ert það
er að eiga fyrir nábúa réttsýna og
frelsi'sunnandi' stórþjóð ' eins og
Breta. Það verður bezt metið mieð
iþví að bera saman hernám ís-
landis annars vegar og hernám smá
. þjóðanna á meginlandi Evrópu
hins vegar, þar sem þýfekir og rúss
neskir herir hafa yfirráð.
Með framkamu sinni hér á her-
raámistímanum hefur brezka þjóðin
sýnt það gleggst, að hún er vinur
smáþjóðanna. Aðrar smáþjóðir
Evrópu eiga henni þó e'kki minna
upp að unna. Frelsið, sem margar
þ'eirra eru að endurtoeimta nú, er
■ávöxtur af baráttu hennar. Hefði
brezka þjóðin lagt niður vopnin
1940, væri engin þjóð nú frjáls á
megiralandi Evrópu. Hver frelsis-
unnandi íslendingur mun því minn
ast þess með blygðun, að á þeim
tíma skyldu vera til mienn, er telj-
alst íslenzkir, er vildu þó enga að-
stoð veita Brettim í þessari baráttu
og kröfðust þess m. a., að setu-
liðsvinnunni væri toætt og sigling
arnar til Bretlands stöðvaðar. Hver
freLsisunnandi íslendingur minn-
iist þess einnig með blygðun, að
blað þessara sömu ,manna hefur
undanfarna mánuði ráðizt með
miklum fjandskap gegn Bretum og
talið þá kúgara Grikkja og fleiri
þjóða. Þá eina afsökun geta íslend
ingar fært fram, að hér er um
•menn að ræða, sem ekki stjórnast
af íslenzkum sjónarmiðum, toeldur-
eru þý erlendrar þjóðar. Mimn
Bretar líka /kannast við slfksti
manntegund í sínum hópi.
Það mun ósk allra íslendinga,
þegar fyrrnefndir undanvillingar
eru frátaldir, að vinsamleg sam-
búð íslendinga og Breta, er styrkfe
ist á stríðsérunum, megi halda á-
fram að styrkjast á komandi, frið-
artímum, og 10. maí verði að því
leyti óvenjulegur hernámsdagur I'
sögu styrjaldarinnar, að með hon-
uiii hafi fre’kar verið lagður grund
völlur að batnandi sambúð hlut-
aðeigandi þjóða en því gagnstæða.“:
Það mun fátítt, að þannig:'
hafi verið hægt að skrifa og það
með sanni, eftir á, af hálfu her-
numinnar þjóðar.
❖ 1
Morgunblaðið skrifar í fyrra
dag, á sigurdaginn:
,,Vorið 1940, þegar framisókE.
þýzku herjanna var sem hröðust
og hvern daginn a’f löðrum báruöt
hin geigvænlegustu tíðindi, var
mönnum hér öðruvísi innan
brjósts en nú. Menn minnast þeirra
daga sem hinna dapurlegustu og í-
skyggilegustu á alla lund, er hið
drungalega ský styrjaldar og oí-
toeldis nálgaðist óðfluga Iand vort.“
Rétt er nú það. En ihásfce
lekur. þó .einhvern minjni til
þess, að Morgunblaðið hafi í
þá tíð borið sig sæmilega, svo
að ekki sé nú minnzt í því sana
bandi á sum önnuþ blöð bér,
svo sem Þjóðviljann.
Daglaun sín 7. maí
hefur starfsfólk Kaupfélagls Ár-
nesinga ákveðið að gefa til Nor-
egssöfnunarinnar.
Félag Snæfellinga og Hnappdæla.
í Reykjavík heldur sumarfagn-
að að Hótel Borg föstudaginn 11.
þ. m. kl. 8.30. Fjölbreytt skemmti
skrá verður. Félagar mega taka
m'eð sér gesti.