Alþýðublaðið - 08.06.1945, Blaðsíða 4

4
Föstudagiim S. júiií 1&4S
AUÞYÐUBLAPiO
Otgefandi Alpýðuflokknrinn
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu
Símar ritstjórnar: 4901 og 4902
Símar afgreiðslu: 4900 og 4906
Verð I lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h. f.
Yaranlegur friður eða
aðeins vopnahlé!
RÉTTUR MÁNUÐUR er nú
liðinn síðan Þýzkaland
lagði niður vopn og friði var
aftur fagnað í Evrópu eftir
firqjn og hálfs árs styrjöld,
semÉKÍssulega hefur verið ægi-
legri'fen nokkur önnur, sem áð-
ur hefur gengið yfir okkar
margreyndu heimsálfu.
Aldrei hafa -þjóðirnar verið
þurfnari fyrir frið, varanlegan
fnð, en í þessi stríðslok. En
aldrei hefur þeim heldur verið
það ljósara, að því aðeins er
varanlegur friður mögulegur,
að hann sé reistur á réttlæti,
sjálfstæði og samábyrgð þjóð-
anna. Undir þessu öllu er það
komið, að friðurinn vinnist,
eins og það hefur verið orðað,
ekki síður en sjálf styrjöldin,
þ. e. að friðurinn verði meira
en stutt vopnahlé,
,'!' «
En til að byrja með verður
því miður ekki sagt, að mikið
verði vart við þá hugarfars-
breytingu, sem er fyrsta skil-
yrðið fyrir því, að slíkan frið
takizt að tryggja. Mætti í því
sambandi vitna í margar al-
varlegar fréttir, sem hingað
hafa borizt síðustu vikurnar,
en í enga bó eins ískyggilega
og þá, sem fyrir aðeins tveimur
dögum barst um misklíðina á
ráðstefnunni í San Franciscö
þar sem verið er að reyna að
treysta friðinn með stofnun
nýs þjóðabandalags.
Það má öllum vera Ijóst, að
án slíkrar stofnunar getur
samábyrgð þjóðanna aldrei
orðið nema nafnið eitt. Eitt
allsherjar þjóð.abandalag á
grundvelli fullkomins lýðræðis
og jafnræðis er því eitt aðal-
skilyrði varanlegs friðar.
En hvað hefur komið í ljós í
San Francisco?
Eitt hinna sigursælu stór-
velda í styrjöldinni, Rússland,
neitar að lúta meirihlutavaldi í
slíkri stofnun og krefst þess, að
í ráði hins nýja þjóðabandalags
hafi hvert ríki um sig neitun-
arvald til þ,ess að hindra að
þar verði tekin ágreiningsmál
til umræðu og sameiginlegra
aðgerða, þó að yfirgnæfandi
meirihluti ráðsins væri því
fylgjandi! Með slíkri stjórn
•hins nýja þjóðabandalags væri
ekki aðeins öllu lýðræði og
jafnræði misboðið, heldur og
dll samábyrgð þjóðanna að
•engu gerð. Einu ofbeldisríki
gæti þá haldizt uppi að fara
sínu fram án þess, áð bandalag
þjóðanna hefði þar neinn íhlut-
unarrétt til þess að varðveita
friðinn og rétt smælingjans.
Það er ekki að furða, þótt
fulltrúar Bretlands í San
Francisco væri þungorðir í
garð Rússlandsx ívrir slíka af-
stöðu þess og þætti það lítið
samvinnuþýtt í yfirlýsingu
þeirri, sem þeir gáfu út um
Verklegar framlarir á Norðfirði
Verið að reisa fyrsfu verkamaimabúsfaðina
þar á sfaðnum
Og dráftarbrauf fyrfr alit að 208 smálesta skip
Viðial við Odd A. Sigisrjócisson skóSastféra
ODDUR A. SIGURJÓNS-
SON skólastjóri Gagn-
fræðaskólans í Neskaupstað er
staddur hér í bænum. Hann
mun dvelja hér fram eftir mán-
uðinum og ætlar að sitja fund
skólastjóra gagnfræða- og hér-
aðsskólanna, sem fræðslumála-
stjórnin hefur boðað til og á
að koma saman 11. þessa mán-
aðar og ræða , meðal annars
hma nýju fræðslulöggjöf.
Alþýðublaðið sneri sér í gær
til Odds Sigurjónssonar og
spurði hánn pm atvinnumál og
lífsafkomu í Neskaupstað. Hon-
um fórust orð á þessa leið:
MERKUSTU
FRAMKVÆMDIRN AR
„Ein merkilogasta fram-
kvæmdin í Neskaupstað síðan
1939 er nýja sundlaugin. Hún
er nú að byrja þriðja.starfsár-
Ið, en hún var vígð 8. ágúst
1943. Laugin er 25 sinnum 8
metrar að stærð og er hún hit-
uð upp með kælivatni raf-
stöðvarmótoranna. í sámbandi
við hana á að koma upp gufu-
baði, en bað er aðeins ókomið.
Umhverfis hana hefur verið
hlaðið upp og þakið og síðan
piantað trjám. Nú er 1 ráði að
setja í laugina rafhitunartæki
fyrir næturstraum (25 kw.) og
eru tækin þegar komin á stað-
inn, en ekki enn komin í sam-
band. Sundlaugin er uppáhald
allra bæjarbúa og mj'ög vel
sótt. Stofnkostnáður hennar er
um 300 bús. kr. Hún var styrkt
af almannafé. I henni eru
haldin- sundnámskeið fyrir
ílorðfirðinga og Mjófirðinga og
fleiri, enda var hún lítillega
styrkt af hreppsfélögunum.
Þá hafa á síðustu árum risið
upp tvö ný verkstæði í bænum:
Húsgagnaverkstæði Jóhanns P.
Guðmundssonar, og hefur það
starfað með miklum blóma síð-
ustu tvö ár. Hitt er nýtízku
vélaverkstæði, sem hlutafélag-
ið Dráttarbrautin á, en í því
eru stærstu hluthafarnir Sam-
vinnufélag útgerðarmanna og
hafnarsjóður, en auk þess eru
nokkrir einstakir hluthafar.
Dráttarbrautin h.f. ér nú að
•setja á stofn skipasmíðastöð og
í henni liggur fyir að smíða 6
35 smálesta vélbáta fyrir ný-
byggingarráð. Hefur skipa-
smíðastöðin fengið ungan
skipasmíðameistára héðan úr
Reykjavík til þess áð standa
fyrir verkinu. Einnig hefur
Dráttarbrautin fengið ungan
vélsmið héðan. Framkvæmda-
stjóri er Magnús Pálsson skip-
stjóri.
Hafnarsjóður hefur ýmsar
framkvæmdir með höndum. í
fyrra lét hafnarsjóður byggja
hafskipabryggju. Er hún að
nokkru steypt, en sumpart er
hún úr tré. Hún fullnægir öll-
um þörfum bæjarins, en þó er
gamla bryggjan notuð, aðallega
til þess að afgreiða fiskiskipin.
Nú er hafnarsjóður að láta
byggja dráttarbraut fyrir allt
að 200 smálesta skip. Vélaverk-
stæðið mun smíða sleðann.
RÆKTUNARMÁL
Aukin ræktun er ýmsum erf-
iðleikum bundin í Norðfirði. —
Fyrir nokkrum árum keypti
bærinn dálítið land, svonefnda
Ormsstaðahjáleigu og hefur nú
fært lögsagnarumdæmið út
sem því svarar. Hjáleigulandið
hefur verið skipulagt til rækt-
unar og er í ráði að hefja rækt-
unarframkvæmdir strax þegar
vélar fást.
BYGGINGAMÁL
Þrátt fyrir það þó að ein-
staklingar hafi byggt þó nokk-
uð af íbúðarhúsum á síðastliðn-
um árum er húsnæðisþörfin
raikil í bænum og óhætt að
segja að hún standi honum að
verulegu leyti fyrir þrifum. —
Nú stendur yfir bygging verka-
mannabústaða, hinna fyrstu í
Neskaupstað. Það eru tvö hús,
sem byggð eru með samtals 6
fbúðum, allar þriggja her-
bergja. í ráði er að byggja
ineira, ef efnisskortur hamlar
ekki.
SKÓLAMÁLIN
í vetur komum við í fyrsta
skipti upp iðnskóla, fullkomn-
misklíðina fyrir tveimur eða
þremur dögum. Því á slíkum
'grundvelli verður ekkert raun-
verulegt bjóðabandalag og eng-
inn varanlegur friður byggður.
*
En með öllu kemur mönnum
slík afstaða'Rússlands til hins
nýja þjóðabandalags ekki á
óvart, eftir þær fregnir, sem
•áður hafa borizt frá meginlandi
Evrópu síðan friður átti að
heita kominn á þar. Það er
ekki aðeins fyrir löngu kunn-
ugt, að Rússland gerir kröfur
til þess að færa stórkostlega út
landamæri sin og leggja undir
sig heil bjóðlönd svo sem Eist-
land, Lettland og Lithauga-
land, auk helmingsins af Pól-
landi og . vænnar sneiðar af
Finnlandi, Rúmeníu og Austur-
Prússlandi; það er nú síðustu
vikurnar einnig komið í ljós, að
það ætlar sér að nota nágranna-
lönd sín, sem það hefur her-
numið I stríðslokin og gert að
raunverulegum leppríkjum sín-
um, til þess að færa út hið rúss-
neska áhrifasvæði langt út fyrir j
landamæri Rússlands sjálfs. — J
Þannig hefur það þegar látið
Lublin-Pólland leggja undir sig
alþýzk héruð og borgir vestur
að Oderfljóti, þar á meðal höf-
uðborg Schlesíu, Breslau. En
sunnar í álfunni heimtar skjól-
stæðingur Rússlands Tito mar-
skálkur, að ítalska hafnarborgin
Triest og austurríska iðnaðar-
héraðið Kárnten sé lagt undir
Júgóslavíu, og hefir við orð, að
láta vopnin skera úr, ef ekki
fáist á annan hátt.
*
Þær horfur, sem skapazt hafa
við sMkar kröfur og slíkar hót-
anir, eru allt annað en frið-
vænlegar; og er ekki að furða,
þótt mörgum þyki þunglega
horfa um íriðinn, ef slíkum yf-
irgangi á að halda áfram eftir
aliar þær hörmungar, sem of-
beldi þýzka nazismans er búið
að kosta heiminn.
Það er þung ábyrgð, sem það
ríki tekur á sig, sem nú rýfur
friðinn eða stendur í vegi fyrir
því, að þjóðirnar fái að njóta
þess frelsis, sem þær eru búnar
að fóma svo miklu fyrir á und-
anförnum árum.
Oddur A. Sigurjónsson
um fyrsta be'kk. Þar stunduðu
nám 9 nemendur. Skólinn hafði
aðsetur í húsnæði gagnfræða-
skólans og sömu kennara og
hann, en annars var hann á
vegum Iðnaðarmannafélagsins.
Skólanefnd gagnfræðaskólans
hefur ákveðið að undirbúa
byggingu nýs gagnfræðaskóla-
húss með sérstöku tilliti til
væntanlegra breytinga á
fræðslulögunum, Skólanefndin
ihefur lagt til að byggður verði
heimavistarskóli með húsrými
íyrir 20—30 manns, sem yrði
rekið með tilliti til utanbæjar-
nemenda, enda er ákaflega erf-
itt fyrir þá að fá athvarf í bæn-
um. Um þetta er ég og að næða
þessa dagana við fræðslumóla-
stjórnina.
ÚTGERÐARMÁLIN
Útgerðin er að sjálfsögðu að-
alatvinnuvegur bæjarbúa, Ail-
an stríðstímann hefur fiskur-
inn verið fluttur út ísaður tff
Englands. í stríðsbyrjun vora
fjögur skip úr bænum, sem>
keyptu fisk og fluttu hann út,
en þar að auki komu færeyskar
skútur eftir því sem þörf var
á. í hitt eð fyrra tók Samvinnu-
félag útgerðarmanna að mestu
í sínar hendur íiskútflutning-
inn og var þá aðallega selt í
skipin, en aðeins eitt skip leigt
til fiskflutninga. Þetta bar svo-
góðan árangur, að næstum all-
ur fiskur var fluttur ut í fyrra
á vegum félagsins. Áttu bæði
hlutarmenn og útgerðarmenn
þarna hlut að máli. Uppbót á
fast fiskverð reyndist verða
19%, eða tæpar 450 þúsundir
króna. Norðfjörður var eini út-
gerðarstaðurinn, sem bjó við
þetta fyrirkomulag. Fisksölu-
■samlagið á Norðfirði mun þvl
vera fyrirmynd slíkra samlaga.
Þá hefur samvinnufélagið sam- ,
tök við aðra Austf jarðabáta um
fiskútflutning frá Hornafirðí
með sama sniði.
Samvinnufélagið hefur nút
ákveðið að byggja nýtt hrað-
frystihús, sem getur fryst og
flakað 20—25 smálestir af fiski
á sólarhring. Enn fremur er ís-
húsfélag Norðfirðinga í þann.
veginn að hefja byggingu hrað-
Framh. á 6. síöuj
t MORGUNBLAÐINU í gær
ritar Gáinn af sjónarhóli
sveitamanns og gerir útgáfu
blaða og bóka á landi hér að
umræðuefni- Kemst hann m. a.
þannig að orði í grein sinnl:
„Oft hefi ég orðið var við þá
skoðun, að íslenzk blaðamennska
væri að batna. Það er hún kannske
á sumum sviðum, en henni hrakar
að öðru leyti. Og þetta er eðljlegt,
þegar litið er á allar aðstæður. —
Með aukinni tækni í prentun og
fróttasöfnun er hægt að gera blöð
in betur úr garði, heldur en áður.
Þau eru stærri, flytja nýrri og
fleiri fréttir, komast fyrr til kaup
enda o. s. frv. En méð stærðinni
hefir vandvirkninni og alúð við frá
gang þeirra hrakað. Það er und-
antekning ef hægt er að lesa með
algrein, í nokkru blaði, að elcki
séu þar fleiri eða færri prentvill-
ur eða mállýti og ambögur, sem
stafa ýmist af fljótfærni í prófarka
lestri eða hirðuleysi og vanþekk
ingu á meðferð tungunnar. Öllum
hugsandi mönnum mun vera þetta
nokkurt áhyggjuefni enda þótt
þeir fái ekki að gert.
Enda þótt mikið sé nú gefið út
af góðum bókmenntum, bæði frum
sömdum og þýddum, yfirgnæfa
blöðin og tímaritin allt annað. Hin
miklu bókakaup almennings eru
gleðileg sönnun fyrir því, að lestr
aráhugi fólksins fer ekki dvínandi.
Jafnvel glaumur okkar ungu og
hraðvaxandi höfuðborgax virðist
ekki glepja menn mjög xrá lestr-
inum, því að þar munu bókakaup
in langsamlega mest. Eitthvað
munu nýríkir menn kaupa af bók
um til að láta þær standa í hillum
sínum í fallegu bandi, andleysi
sínu til augnagamans. En sem bet
ur fer munu lítil brögð að slíku
hér á landi enn sem komið er.
Langsamlega mestur hluti bók-
anna er keyptur til að lesa þær,
njóta innihaldsins og sem slíkar
eru þær geymdar í hillum jafnt
hárra sem lágra.
Það er skemmtilegt til þess að
vita, að svo vel kunnum við a®
meta, okkar betri bókmenntir, að>-
það skuli vera hægt að gefa þær
út á ný, eins og t. d. Fjölni, Ár-
bækur Espé,líns, Ferðabók Bgg-
erts og Bjarna o. fl. Ég veit að
vísu ekki hversu vel þessar bæk-
ur seljast, en varla mundu þær
vera gefnar út, nema salan væri
það mikil, að útgáfan gefi ein-
hvern arð. Útgáfa fornritanna sýn
ir líka, að ekki hefir nútimakyn
slóðin ennþá alveg gleymt okkar
sígildu bókmenntum, eins og sum
ir hafa þó verið að bera henni ét
brýn. Okkur, sem kaupum íslend
ingasögurnar í .útgáfu Fornritafé-
lagsins, finnst sú útgáfa „ganga
grátlega seint“ og bíðum með ó-
þreyju eftir hverju nýju bindi.
Er slík afstaða kaupendanna þau
beztu meðmæli, sem þessi útgáfa
getur fengið. Ég hugsa líka gott
til að fá Sturlungu í hinni nýj»
útgáfu, sem nú er fyrirhuguð. —
Góðar skýringar og glöggt yfirlit
er nauðsynlegt með jafn stóru rit
verki og Sturlunga er, til þesS; að
allur almenningur geti notið þess.
Þá ættu myndirnar af helstu sögu
stöðunum, sem lofað er að verðs
í þessari útgáfu, ekki að spilla fyr
ir henni.
Aftur á móti er ég ekki eins
hrifinn aí' teikningum þeim, sem
eiga að ,,skreyta“ Njálu Kiljans
og Ragnars í Smára. Ég átti þess
að vísu ekki kost að sjá sýning-
una á listaverkunum, en myndir
af nokkrum þeirra hafa komið í
auglýsingum um þessa útgáfu. —-
Þær myndir minna mig helzt é
fanga í Síng-Sang fangelsinu í
Bandaríkjunum, en ekki Gunnar,
Héðin ag Kára og aðra garpa,
sem við höfum dáð frá barnæsku.
Ef myndir af atburðum og persón
/
Framh. á 6. síðu.