Alþýðublaðið - 28.06.1945, Blaðsíða 5

Fimmtndagnr 28. júní 1945
ALÞVÐUBLADIÐ__________________2_______ '5
Skáld verkamanna og smábænda -
Ivar Lo-Johansson
ALÞÝÐUBLAÐIÐ byrjar á morgnn að flytja greina-
flokk eftir hinn fræga sænska rithöfund, Ivar Lo-Jo-
hansson, er fjallar mn Noreg og Danmörku eftir hemámið.
Ferðast Ivar Lo-Johansson um lönd þessi á vegmn Morgon-
Tidningen, sem er aðalmálgagn Alþýðuflokksins í Svíþjóð.
Mun greinaflokkur hans birtast x einu dönsku blaði, einu
norsku og nokkrum sænskum. Hefur Alþýðublaðið einnig
fengið einkaleyfi til að birta hann hér á landi.
Ivar Lo-Johansson
I.
MERKILEGT má það heita,
að fjórir glæsilegustu full
trúar hi.nnar yngri skáldaikyn-
slóðar Sviþjóðar, eru ,brotriir
af bergi alþýðuistéttanna og
hafa ekki átt þess kost að afla
sér menntunar langrar skóla-
göngu. Ivar Lo-Johansson, Ey-
vind Johnson, Viihelm Moberg
og Harry Martinsson eru allir
börn sænskrar alþýðu og hafa
sótt yrkisefni sín og viöfangs-
efni lil hennar. Og af (þes'sum
fjórmenningum er Ivar Lo-
Johansson táknrænasti og ske
leggasti fu'lltrúi verkalýðsins.
Ivar Lo-Johansson er maður
í blóma lifsins, þótt hann hafi
fyrir löngu getið sér mikla
skáldfrægð í heimalandi sínu
og erlendis. Hann fæddist 23.
febrúar árið 1901 og var hús-
mannssonur af Sörmanlandi.
0 Foreldrar hans munu þó hafa
notið betri lífskjara en margir
aðrir í stétt þeirra, og mun Ivar
Lo-Johansson ekki. hafa haft af
skorti eða teljandi nauð að
segja í barnæsku sinni. Hins
vegar voru andleg kjör foreldra
hans hin sömu og einfcenndu
stétt þeirra á fyrstu árum aldar
innar og allt þangað til áhrif-
anna af stjórn jafnaðarmanna
tók að gæta i Sviþjóð og auðn-
aðist að fella álagaham fátækt-
ar og menntunarskorts af al-
þýðu landslns. Þess er getið, að
faðir Ivars. hafi varla kunnað
að skrifa nafnið sitt, enda hafi
sú list verið forfeðrum hans ó-
þekkt fyrirbæri.. Bókafcostur
var liítill sem enginn á bernsku
heknili hins verðandi skáilds,
og þær fáu bækur, sem 'til
voru, guðsorðabækur. Húsmenn
irnir á Sörmanlandi. höfðu aEa
jafna öðrum störfum að gegna
en helga sig lestri og skriftum
og voru eindregið þeirrar skoð-
unar, sem einkennt hefur fá-
fróða alþýðu allra landa, að bók
vitið yrði. ekki í askana látið.
Ivar Lo-Johansson var hins veg
ar ekki fyrr kominn til vits en
hugur hans stefndi allur til bók
lesturs og menntunar. Mun
lestrarþrá hans hafa átt lítilii
hylli. að fagna hjó föður hans,
sem mun hafa kosið að spa.a
ljósmetið og beina huga sonar
síns að brauðstritinu, er yerið
hafði lifshlutskipti hans og
feðra. hans frá kynslóð til kyn-
slóðar. En Ivar mun þegar i
æsku hafa tekið þá ákvörðun
að búa sér .annað hlutsfcipli en
það, sem ættbyggðin og lífsbar
áttan Iþar færði ungum mönn-
um að höndum. Hann vildi út í
heiminn og leita nýrra verkefna
og nýs hlutskiptis.
Ivar Lo-Johansson kvaddi
ættlbyggð sína nítján ára gam-
all og lagði leið siína til Slokk-
hólms, þó eftir ýmsum króka-
leiðum. En því fór alls fjarri,
að æskudraumar hans yrðu að
veruleika, þótt komið væri til
höfuðborgarinnar. Hann átti
fuillt í fangi með að vinna fyrír
sér, þótt ungur og hraustur
væri, svajt iðulega hálfu hungri
og ól sára önn fyrir sjálfan sig.
Hefur hann sjálfur látið þess
getið, að hann hafi skipt tutt-
ugu sinnum um atvinnu þau
fimm ár, sem .hann dvaldist í
Stokkhólmi eftir að hann fór að
theiman. En hann varði atvinnu
leysisdögum sínum vel. Hann
átti sér hugsjón að lifa fyrir og
tafcmark að stefna að. Þegar
enga atvinnu var að fá varði
hann tímanum til þess að læra
móðurmál sitt og erlend tungu
mál, lesa góðar bökmenntir og
sfcrifa — því að rithöfundur ætl
aði hann að verða. Þó kom þar,
að hann fékk fasta atvinnu við
húsasmiðar, en eigi að síður
hélt hann áfram sjálfsnámi
sínu. En árið 1925 kvaddi hann
heimalandið og hvarf til út-
landa. Fór hann fyrst til Bret-
lands, en því næst til Frakk-
lands. Vann hann fyrst fyrir
sér við uppþvott i gLstihúsi
eftir að til Frakklands kom, en
síðar við smíðar og önnur sförf.
Brátt varð -hann þó atvinnulaus
einu sinni enn. Fór hann þá á
flæking og fiafckaði um skei.ð
með töturum frarn og aftur um
Norðurá-lfu. Rataði hann því í
margviísleg ævintýri í utanför
sinni og aflaði sér margþættr-
ar lifsreynslu og komst í náin
kynni við framandi fólk og þjóð
i,r. Síðar dvaldist hann um
s.keið í Normandie á Frakklandi
og vann þar fyrir sér sem stein
höggvari og lagði þaðan leið
sína um Spán og Ítaliu.
En Ivar Lo-Johansson gleymdi
ekfci þeirri köllun sinni að verða
rithöfundur. Á ferðum sínum
um Norðurálfuna hélt hann á-
fram að fást við ritstörf og
sendi öðru hverju greinar heim
til Sviþjóðar, sem birtust þar
i ýmsum blöðum og vöktu all-
mikla athygli.. Fjölluðu þær um
iþað, sem fyrir augu hans bar á
ferðum hans, en fyrst og fremst
þó um líf og kjör hinna vinn-
andi stétta. Flytja 5 fyrstu bæk
ur hans þessar endurminningar
ha-ns frá útlegðarárunum, en
þær vöktu mikla athygli og vin
sældir. Vagabondliv í Frank-
rike (1927), Kolet i váld (1928),
Nederstigen i dödsriket (1929),
Zigenaæe (1929) og Mina stád-
ers ansikten (1930) eru allar
endurminningar frá þessum ár
5 lll LO-J0HANSS0N
hið fræga sænska skáld og rllhöfundur á ferS
um frjáls Korðurlönd.
Lesið greinar Eians frá Danmörku og Noregi,
sembirfasf
í Álþýðublaði nu
einu ailra ísienzkra blaða.
Fyrsta greinin kemur á morgun.
um og bera allar þess glögg
vitni, að þær eru skrifaðar af
rithöfundi, sem mikils má af
vænta og er gæddur mikilli
þekkingu á mannliífinu. Vaga-
bondliv i Frankrike fja-llar um
flökkulíf hans og ævintýri- í
Frakklandi, Kolet i váld hefur
að geyma skyndimyndir úr
heim enskra námuverkamanna,
Nederstigen í dödsriket fjallar
um fimm vikna dvöl höfundar-
ins í heimi fátæklinganna í
Lundúnum og Zi-genare flytur
endurminningar hans frá því
er hann flakkaði sumarlangt í
'hópi. tataranna, fólksins, sem
hvergi á sér fastan samastað
en flakkar borg úr borg, sveit
úr sveit og land úr Iandi. Með
bókum þessum hafði Ivar Lo-
Johansson kveðið sér hljóðs
með þeim hætti, að honum var
athygli veitt. Og hinn ungi ri.t-
höfundu-r efndi með glæsilegum
hætti þau fyrirheit, sem hann
ihafði gefið í þessum fyrstu bók
um sínum.
Fyrsta bókin, sem Ivar Lo-
Johansson skrifaði eftir heim-
komuná, var skáldsagan Mena
er död. Hún kom út árið 1932,
og með henni setlist Ivar Lo-
Johansson á bekk meðal snjöll-
ustu skáldsagnahöfunda þjóðar
sinnar. Síðan hefur hver skáld
sagan rekið aðra frá hans hendi
og skáldhróður hans vaxið með
ári hverju. Godnatt, jord kom
út árið 1933, Kungsgatan 1935,
Statarna 1936 og 1937 og Bara
en imor 1939. Síðan hefur óvæð
ur fj'örður verið milli frænda,
en óliíklegt er, að, Ivar Lo-Jo-
hansson hafi setið auðum hönd
um á dögum heimsstyrjaldar-
innar.
Mána er död þótti að vonum
nýstárleg bók. Hún fjallaði ein
vörðungu um ástir rnanns og
konu o-g var talin í senn, sér-
stæð bók og .merkileg. Það duld
ist að sönnu ekki, að höfundur
hennar var enn ekki orðinn full
þroska 'XÍithöfundur. En- hann
'hafði, eigi að síður náð mikil-
væguim áfanga- á þroskabraut
sinni og gaf fyrirheit um það,
að mikilla afreka mætti af hon
um vænta. Og Ivar Lo-Johans-
son efndi þau fyrirheit, sem
hann gaf i þessari fyrstu skáld
sögu sinni jafnve-1 mun betur
en djörfustu vonir bjartsýn-
ustu aðdáenda hans stóðu til.
Godnaft, jord, bjó Ivar Lo-
Johansson svið sveitaliífsins og
byggði þar á þékkingu sinni frá
æskuárun-um og uppvextinum á
Sörmanlandi. Sagan flytur ó-
gleymanlegar myndir úr lifi
smábænda og leiguliða og ber
þess glögg vitni, að höfundur
hennar er í senn gæddur mik-
illi frásagnargleði og lý^jnga-
snilli og skeleggur ariiálsvari,
þeirrar stéttar, sem hún fjallar
uim, enda barn hennar. Með
þeirri bók gerðust straumhvörf
í lifi rithöfundarins Ivars Lo-
JohansSons. Hann háfði snúilö
aftur heim. Hann kom, sá og
sigraði. Hann hafði farið út í
víða veröld, aflað sér mikillar
lífsreynslu og margþættrar
menntunar með þrotlausu sjálfs
námi og einstæðum sjálfsaga.
Hann hafði skipað sér í nýja
sveit og játaði nýjar skoðanir.
Hann var raunhyggjumaður og
jafnaðarmaður. Og þessi viðhorf
flutti hann heim til ættbyggð-
arinnar og stéttar þeinrar, sem
hafði alið hann, í Godnatt, jórd.
hann hafði gerzt mlálsvari og bar.
áttúmaður fátækrar alþýðu ætt
lands siíns og byggði á sömu
skoðunum og lifsviðhorfum,
sem gætt hafði í fferðaþáttum
hans og endurminningum frá
Englandi og Frakklandi. Haim
var í senn skáld og jafnaðar-
maður, Svíi og heimsborgari.
Kungsgatan, sem þýdd hef-
ur veri.ð á íslenzku og mun hafa
náð hér mi'klum vinsældum,
gerist á öðru sviði en Godnatt,
j'ord og aðrar skáldsögur Ivars
Lo-Johanssons. Hún fjallair
fyrst og fremst um lífið í Stokk
hólmi og skuggahliðar þess.
Hún greinir á ógleymanlegan
'hátt frá lífi og kjör-
um vændiskvennanna, þess-
ara aumkunarverðu oln-
bogabarna höfuðborgariim-
Framh. á 6. síOn.