Alþýðublaðið - 18.07.1945, Blaðsíða 4

1
AimyBiAÐia
Bffi&nfcudagwixm 18. jnMí 1M5>
Útgefandi: Alþýðuflokkarinn
Bltstjóri: Stefáö Pétursson.
Simar:
Bitsjórn: 4901 og 4902
Afgreiðsla: 4900 og 4906
Aðsetur
í Alþýðuhúsina við Hverf-
isgötu.
Verð í lausasötu: 40 aurar
Alþýðuprentsxeaiðjan.
I
Fundurinn í Potsdam.
FUNDUR hinna „þriggja
stóru“ er n:ú um það hil
að tiefjast í Potsdam. En í hópi.
þeirra hafa orðið mannaskifti
síðan þeir hittust síðast suður
á Krím. Þá voru það Roosevelt,
Churchill og Stalin, sem réðu
ráðum sínum og undirbjuggu
lokaþátt styrjaldarinnar gegn
Þýzkalandi Hfflers. En nú eru
það Truman, Churchi.ll og Stal
in, sem eiga að koma sér sam-
an um grtmdvöQI friðarins og
þann heim yfirleitt, sem koma
skal.
*
Það er erfitt að gera sér í
hugarlund fyrirfram, hver á-’
hrif þessi- mannaskifti kunna
að hafa á árangur fundarins í
Potsdam. Truman, hibn nýi
Bandaríkjaforseti, má heita ó-
skrifað blað í alþjóðapóMtík. En
af frumkvæði hans um lausn
margra vandamála þann stutta
tíma, sem hann hefir verið við
völd, virðist þó mega ráða, að
hann ætli, sér ekki að láta hinn
dýrkeypta sigur og frið fara
forgörðum í þetta sinn, eins og
fyrir rúmum aldarfjórðu'ngi,
þegar Þýzkaland Vilhj'álms ann
ars hafði verið sigrað, einnig
fyrir íhlutun Bandarikjanna.
Ýmislegt bendir til, að Truman
muni ekki ætla sér, að horfa
aðgerðarlaus á það, að sáð verði
til þriðju heimsstyrjaldarinnar
með áframhaldandi yfirgangi og
valdahrölti einstakra ríkja í
íhinum gamla heimi. Og það er
trúlegt, .að hann hafi hiam nýja
heim, að þá ekki, hvað sízt
Bandaríkin, fullkomlega að
haki sér í því efni. Og þó að
hann sjálfur sé nýr maður í
hópi hinna „þriggja stóru“, hef
ir harm á fundinum í Potsdam
góða ráðunauta sér við hlið, er
hafa tekið þátt í fundum þeirra
þekkja bæði stalin og Churc-
hill og vita Ihvaðan hættan staf
ar. Hinn nýi uianríkismálaráð-
herra Trumans, Byrnes, sem
mætir með honum á fundinum,
er talinn munu vera fullfær til
þess, að sjá við gildrum og hætt
um þeirrar valdábaráttu, sem
ur aldir hefir verið toölvun hins
gamla heims.
*
Létt verk verður það þó vissu
lega ekki, að tryggja friðinn á
fundinum í Potsdam. Það verð-
ur erfiðara fyrir hiina „þrjá
stóru,“ að ná samkomulagi um
vandamálin nú, en á fundunum
í Tehéran og Yalta. Þá var
Þýzkaland Hitlers enn ósigrað
og toaráttan gegn hiinum sam-
eiginlega óvini torúaði svo
margar mótsetningar, sem vit
að var, að fyrir hendi voru í
hertoúðum hinna sameinuðu
þjóða. Þó er það svo, að það
hefir d ýmsum atriðum gengið
fuilerfiðiega, að fá til dæmis
Rús'sland ti,l að íhalda það sam-
komulag, sem að endingu fékkst
á fundinum í Yalta fyrir rúmu
hálfu ári síðan. Og við hverju1
má þá toúast nú, þegar 'hinn
sameiginlegi óvinur hefir ver-
Forseti danska &!þý3usambandsins segin
V!ð börðumst við Þjóðver ja á hernámsárunum
fveimur vígvölium -opinberlega
leyi
AIJ»ÝÐUBLAJ>íÐ flutti í vikunni, sem lei9 viðtöl viS
tvo a£ forustumönnum og núverandi ráðherrum dansfca
Alþýðuflokksins, Hedtoft-Hansen vinnu- og féiagsmálaráð-
herra og H, C. Hansen fjármálaráðherra.
f dag flytur það viðtal við forseta danska Alþýðusam-
bandsins, Ejler Jensen.
Viðial við Ejler Jensen, núverandi íorseia
danska Aiþýðusambandsins.
-------♦-------
EJLER JENSEN, forseti í De samvirkende Fagforbund-
Alþýðusambandsms í Danmörku, er sterklegur og harð
legur maður, þrekinn og kraftaiegur með mikið, úfið hár,
líkstur mynd af eldheitum byltingarmanni og reynri bar-
dagáhetju. Ejiter Jensen er nýlega orðinn forseti þessara
voldugustu samtaka Dana og nýtur hann miklla vinsaélda
í sínum hóp. Meðan ég dvaldi í Kaupmann ahöfn var mér
sagt að Ejler Jensen hefði mætt hverri tilraun Þióðverja
til bess að undiroka alþýðusmtökin — en þau störfuðu ætíð
bæði opnberlega og leynilega — með þrákelknislegri þumb-
aramennsku, en ætíð farið sínu fram. Hann var eins og
bjarg, sem ekki var hægt að bifa.
Ég átti viðtal viS þennan
verkalýðsforingja, en hann var
mjög önnum kafinn. Einn dag-
inn kl. 1 átti ég aö hitta hann á
skrifstofu hans í byggingu al-
þýðufélaganna, en þegar ég kom
þangað var hann farinn þaðan,
skiLahoð lágu hinsvegar fyrir
mér um að hitta hann í skrif-
stoíutoyggingu atvinnurekenda,
þar sat hann á fundi með for-
manni atvinnurekendasam-
bandsins — og þar hitt ég hann.
Hann bað mig að bera kæra
kveðju til Alþýðusambands ís-
iands og einnig til íslenzkrar
alþýðu frá danskri alþýðu.
Sagði hann meðal annars: „Það
gieður mig, að íslendingar hafa
nú fengið fullkomið og óskorað
sjálfstæði, og ég vona, að það
verði einnig til blessunar fyrir
ííslenzk alþýðusamtök.“ —
Ég lagði eftirfarandi spurn-
ingar fyrir formanninn:
Hvernig störfuðu alþýðusam-
lökin meðan Þjóðverjar her-
sátu Danmörku? Hvernig var
andstöðu samtakanna hagað?
Hvernig eru kjör danskra verka
manna? Eiga dönsku alþýðufé-
lögin vopnaða skipulagða hppa
i frelsishreyfingunni? Yerður
ekki erfitt að toyggja upp það,
sem hefur verið lagt í rústir?
Munu samtökin ekki beita sér
fyrir að stuðla að vaxandi
norrænni og alþýðlegri sam-
vinnu verkalýðsfélaganna?
Ejler Jensen svaraði:
„Um síðastliðin áramót voru
í félögum Alþýðusambandsins
tæplega 580 þúsundir, félaga.
Utan sambandsins eru félög
með um 24 þúsund félaga. All-
mikil aukning hefu,r orðið á fé-
Jagatölunni síðan landið var
hernumið, og ég held, að mér
sé óhætt að segja, að samtökin
hafa styrkzt, fyrst og fremst
inn á við, en einnig út á við.
Það hefur ekki komið til neinna
átaka milli. dans'kra yerkamanna
og danskra atvinnurekenda á
síöustu árum. Allir hafa haft
ið lagður að velli. og gamaldags
stjórnmálamenn sjá sér leik á
borði til þess að torjóta undir
ríki sín bæði lönd og lýði eins
og fyrr á öldum? Déiilan um Pól
land, hernám Borgundarhólms,
átökin um Tri.est og margt,
margt annað sýnir, að við
ramman reip muni verða að
draga á fundinum í Potsclam, áð
ur en varanlegur friður er
tryggður, svo að ekki sé nú tal
að um það, sem mestu máli
kemur til með að skifta þar,
en það er stjórn og framfíð hins
öðru að sinna, hvort sem þeir
voru sendisveinar eða forstjór-
ar. Allsherjarverkfallið 28.
júní 1944 er gleggstá dœmið
um það. Þá gaf enginn neina
opinibera skipun, í einu fyrir-
tækinu hætti sendisveinninn
íyrstur, en forstjórinn í öðru.
Énginn var yfir annan settur,
hver fylgdi öðrum. — En þó að
ekki hafi komið til neinna veru
iegra átaka milii verkamanna
og atvinnurekenda fyr en þá
heizt nú, hafa fengizt ýmsar
breytingar á kjörum. Það mál
er ekki hægt að rekja í stuttu
blaðaviðtali, en breytingarnar
hafa stefnt að því, að gera
verkalýðnum breyttar aðstæð-
ur toærilegar, efnalega. Þetta
hefur tekizt furðanlega vel.
Um andstöðu alþýðusamtak-
anna gegn Þjóðverjum vil ég
segja þetta:
Þegar ríkisdagurinn og ríkis-
stjórnin gátu ekki starfað, urðu
stjórnmálamenn okkar að lifa
í skugganum. Mjög margir
þeirra urðu meira að segja að
li'fa í leyni.. Þess vegna kom
það í hlut verkalýðssamtakanna
að sýna afstöðu sína opintoer-
lega, en að sjálfsögðu stóðum
v:ð ætíð í nánu samtoandi við
félaga okkar á þingi. Stefna
okkar, sem hefur vei*ið sam-
þykkt og staðfest í öllum deild-
um ókkar, var sú, að viðhalda
skipulagsbundnum félagsskap
okkar starfa opiriberfega og í
fullu Ijósi, en án þess að breyta
starfsaðferðum eða stefnu.
Þetta var ákaflega erfitt, því
að Þjóðverjar gerðu allt, sem
þeir glátu, til að veiða okkur í
net sín eða til að kúga okkur
til hlýðni. Okkur var það fylli-
iega ljóst, að þá, og þegar
rriyndu þeir sýna hið rétta and-
jit sitt og leysa félögin upp —•
og okkur datt varla í hug, að
v.;ð myndum geta starfað á
þennan hátt til ófriðarloka. —
Við trúðum ékki á það, að stríð
inu myndi ljúka fljótt. Við
\
sigraða Þýzkalands sjálfs, sem
l'ítið samkomulag virðist vera
um hingað til.
P
Fundurinn í Potsdam á að-
eins að undirbúa sjálfan frið-
arfundinn. En engum dylst, að
undir árangri hans muni það
þá fyrst og fremst verða kom-
ið, hvort varanlegur friður verð
ur saminn eða ekki. Og því
toíða menn þess nú með mikilli
óþreyju, hver útkoman verði
af viðræðum hinna „þriggja
stóru“ í Potsdam.
Ejler Jensen.
fylgdumst með brezka útvarp-
inu — og við þóttumst skilja,
að ekki væri hægt að vænta
þess, að okinu létti fyr en 1945
eða jafn vel ekki fyr en 1946.
Við tókum því strax þá stefnu
að spara kraftana og skipu-
leggja leynistarf. Okkpr fannst
að nauðsyniegast væri, áð eyða
ekki kröftunum strax í lítt
nauðsynlega baráttu, aðalatrið-
ið væri að geta beitt samtök-
unum til að eyðileggja og vinna
á móti fyrirætlunum Þjóðverja
í samræmi við hérnaðaraðgerðir
bandamanna, þegar þær væru
komnar á fullt skrið. Við fylgd-
umst mjög vel með starfi
bræðra okkar í Noregi, við
fundum til með þeim í þjáning-
um þeirra, en dáðumst jafn-
framt að fórnfýsi þeirra, hug-
rekki og þoli. Eftir 29. ágúst
voru kraftar okkar teknir 1 bar-
áttuna. Frá þeim degi vorum
við raunverulega í opnu og
ieynilegu stríði við Þjóðýerja.
Við börðumst á tveimur víg-
völlum: með opinni andstöðu
við þá i fuMu dagsljósi — og í
’eyni með verkföllum, skipu-
íagsbundnum leynifélagsskap
og yfirleitt öllum meðulum,
sem frelsishreyfingin beitti.
Þjóðverjar svöruðu þessu þeg-
ar í stað með því að hætta að
vera með tolíðmæli; í staðinn
fitjuðu þeir nú upp á itrýnin og
sýndú tennurnar, hótunum
riígndi yfir okkur um eyðingu
samtakanna, sprengingu húsa
okkar, útþurrkun eignanna og
fangelsun okkar, sem ihöfum
orð fyrir samtökunum. En okk-
ur tókst að vernda heiður
danskra verkalýðssamtaka, eng
inn félagi gafst upp, enginn
gerðist svikari. Eitt sinn var
ég og annar félagi minn í
stjórn sambandsins rekinn frá
starfi af dr. Best. Hann hélt
því fram, að ég hefði sýnt
Þýzkalandi og her þess fuíían
fjandskap og stjórnað skemmd
arverkum, en síðár var þetta
bann á mér og félaga mínum
upphafið án þess að við eða
samtökin iegðum þar minnsta
orð að.
Alþýðusambandið lagði fram
fé og önnur efni til frelsishreyf
ingarinnar og einnig til hjálp-
ar nauðstöddum heimilum fé-
iaga, sem teknir höfðu verið.
Yfirleitt var starf okkar mjög
víðtækt og það leynilega miklu
víðtækara en hið opinbera.
Sumarið 1944 gaf Hedtoft-
Hansen með vitund miiíni og
vilja torezku stjórninni og her-
stjórn bandamanna loforð um
að við skyldum lýsa yfir alls-
herjarverkfalli, fyrst í einstök-
um landshlutum og síðan um
land allt, undir eins og her-
stjórnin teldi, að það samrýmd
ist hernaðaraðgerðum hennar.
Var þetta síðan unddrbúið af
mikilli leynd. Við fengum vopn
frá toandamönnum pg vopnuð-
um við stórar sveitir félaga
okkar. Voru ungir jafnaðar-
menn víða forystumenn þessara
sveita. Við bjuggum til net af
upplýsingaþjónustu, — og hefð
um getað, þó að allur sími og
allir vegir hefðu verið lokaðir,
s+aðið í sambandi við lands-
hlutana og einnig herstjóm
bandamanna, hefði til allsherj-
arverkfalls komið; en til þess
kom ekki, engar hernaðarað-
gerðir, urðu hér edns og þú
veizt — og friðardagurinn kom
■ n jög skyndilega yfir okkur.
Þetta er undan og ofan af um
starf okkar meðan Þjóðverjar
sátu hér og kúguðu þjóð okkar.
Um starf okkar í framtíðinni
vil ég segja þetta:
Það, sem við óttumst mest,
er atvinnuleysi. Við þjáumst af
hráefnahungri. Heilar verk-
smiðjur og orkuver liggja í dái,
sökum hráefnaskorts, og verka-
mennirnir bíða með auðar toend
ur. Skipin geta ekki siglt, við
höfum verið rúnir inn að
skyrtunni, já og jafnvel inn úr
henni. Eitt leiðir annað af sér
óg atvinnulífið er i rústum. Við
eigum í miklum erfiðleikum,
en ríkisstjórnin vinnur saman
og einhuga, þrátt fyrir ólíkar
skoðanir, að því að koma þjóð-
félaginu, og þá fyrst og fremst
atvánnulífinu, á laggirnar.
Fyrsta atriði hennar er að koma
atvinnulífinu í sæmilegt horf
svo að fólkið geti aftur horfið
að friðsömum störfum og byggt
aftur upp sitt fyrra líf. Þetta er
erfitt og það tekur tírna, en
okkur mun takast það. Við Dan
ir kunnum að standa saman,
þegar við bunfum á því að halda
Okkur er það ljóst, að minnsta
kosti í verkalýðshreyfingunná,
að myrkrinu er að létta, að
möguleikarnir eru framundan,
að nú ríður á að skapa nýjan
og betri heim fyrir alþýðuna,
að jafna kjörin. Við munum
vinna markvísst að því, að
hrinda jafnaðarstefnunni á
framkvæmd, og ekkert mun
hindra, að sá ásetningur okkar
takist. Við munum vinna með
Framhald á 7. síðu.