Alþýðublaðið - 12.03.1946, Qupperneq 5

fenSjoáagwr, l£. mttrx 1>4$.
ALPYÐURLAOIfc
9
Affflsli AlþýSttftokksms og Alþýðusambamtsins:
largs að mionast ír 30 ðra baráttn alpýðahresrfingarinnar.
ÞAÐ ER MARGS að minnast
úr þessu þrjátíu ára stríði
Alþýðuflokksins, sem liðið er
— og fjörutíu ára þó, ef lengra
ætti að líta aftur, til þess tíma,
sem fyrst bólaði á jafnaðarstefn
unni hér í Reykjavík.
Árið 1916 var verkalýðshreyf
ingin komin á það stig, að for-
ustumenn verkalýðsfélaganna
og aðrir góðir jafnaðarmenn
töldu tímabært, að verkalýðs-
félög landsins gengju í banda-
lag til trausts og halds um hags-
munamál hinna vinnandi stétta
til lands og sjós.
Mörg félögin voru þá þegar
orðin bæði fjölmenn og fjár-
sterk, en önnur nýgræðingar og
félítil og vanmáttug í hags-
munabaráttunni þar sem við
harðvítuga atvinnurekendur var
að eiga.
Það var því öllum ljóst, að
Ibráðnauðsynlegt var, að sam-
eina í eina heild þá sterku og
veiku til sameiginlegrar baráttu
fyrir bættum kjörum, og sýna
með því í verki, að smáu og
fátæku félögin væru ekki alveg
munaðarlausir aumingjar, sem
hægt væri að troða um tær,
þegar þau gerðu kröfur um
bætt kjör og sanngjarnt kaup
fyrir strit og slit.
Jafnframt þessu . var líka
vaknaður áhugi fyrir því, að al-
þýða landsins ætti að eiga eigin
fulltrúa bæði á alþingi og í
stjórnum bæja- og sveitarfé-
laga. En til þess að slíkt mætti
verða, þurfti að efla blaðakost
verkalýðsins og gefa út fræðirit
um jafnaðarstefnuna, en slíks
var enginn kostur nema með
sameiginlegu átaki allra verka-
lýðsfélaga landsins.
Sameiningarhugsjónin varð að
veruleika fyrir ötula forgöngu
margra ágætra manna, og félög
in kusu sér fulltrúa á fyrsta
þing alþýðusamtakanna hér á
landi. Á þinginu ríkti áhugi og
einhugur, og yfir samkomunni
var hressandi blær og bjartsýni
<um framtíðarstarfið.
Þingfulltrúarnir fullkomnuðu
verk sitt með því, að nefna yfir-
stjórn samtakanna: „Alþýðu-
samband íslands“, og að kjósa
Jón Baldvinsson fyrir forseta
þess.
Við, sem þá stóðum í eldinum,
getum verið ánægðir með ár-
angurinn af byrjunarstarfi okk-
ar, því að skjótt bættust flokkn-
um nýir liðsmenn, menntaðir
menn, ritfærir jnenn og mælsk-
ir menn, sem tekið hafa við for-
ustunni. Og enn bætast við ung-
ir menn og ungar konur, sem
skipa sér í brjóstfylkingu jafn-
aðarstefnunnar; á leið til feg-
urra lífs og meiri hagsældar
fyrir íslenzka alþýðu.
Verði það sem fyrst.
Ágúst Jósefsson.
Ágúst Jósefsson
arra, sem algenga vinnu stund-
uðu allt fram um 1930, er farið
var að stofna hér félög um sér-
stakar atvinnugreinar.
Verkamannafélagið gekk fljót
lega í allsherjarsamtök Alþýðu-
flokk,sins og stéttarfélaganna,
Alþýðusamband íslands, er það
var stofnað, og sýndi á þann
hátt, að það taldi hin pólitísku
og faglegu samtök stéttarfélag-
anna jafnnauðsynleg og samtök
einstaklinganna innan hinna
sérstöku félaga, og var óslitið í
Alþýðúsambandinu til ársins
1933, er það fyrir áhrif komm-
únista braut sig út úr samband-
inu og hvarf úr sögu stéttar-
félaganna hér. Annað stéttar-
félag var þá stofnað hér, sem
tók við störfum þess og gekk
þegar í Alþj'ðusambandið.
Allt frá ' stofnun Alþýðu-
flokksins árið 1916, hefur hann
verið brautryðjandi í hags-
munamálum alþýðunnar um
allt land. Vil ég fyrir hönd okk-
ar hér, þakka honum hans á-
gæta starf á því sviði og óska
honum til hamingju á 30 ára af-
mæli hans.
Erlingur Friðjónsson.
Braulryðjandl í
hapnunamákim
alþýðunnar.
AFYRSTÁ TUG þessarar
aldar myndaðist sterk hreyf
ing í kaupstöðum landsins með-
al vinnandi fólks um myndun
hagsmunasámtaka. Fyrsta fé-
lagið, sem slofnað var á Akur-
eyri í þessurrí tilgangi, var
Verkamannafélag Akureyrar,
stofnað árið 1906, og vann það
að hugsmunamálum allra vinn-
andi karlmanna á staðnum,
verkamanna, ökumanna, sjó-
manna, iðnaðarmanna og ann-
Fjórir brautryðjendur
Alþýðan á Alþýðu-
flokknum altt
að þakka.
EG HYGG að mér sé óhætt
að segja, að aldrei í sögu
íslands hafi orðið eins stórfeld
ár breytingar á kjörum* alþýðu-
unnar og á síðustu 30—40 ár-
um. Það má vera, að, hér hafi
að nokkru ráðið um ný tækni
og nýjar aðferðir við-**vinnuna,
en stórkostlegasta þáttinn í
þessum dásamlegu breytingum
eiga samtök alþýðunnar sjálfr-
af, Alþýðuflokkurinn og Alþýðu
sambandið. í dag er sagt að
þessi samtök séu 30 ára. Ég
vil nú ekki alveg samþykkja
það, því að ég tel okkur næst-
um því ári eldri, að minnsta
kosti veit ég, að árið 1915 var
lagður grundvöllurinn að þeim.
Þá kom Ólafur Friðriksson að
norðan og hóf viðræður við Sig
urð Sigurðsson formann Dags-
brúnar, mig sem formann verka
kyennafélagsins og fleiri. Að-
alatriðið var að stofna blað, og
við héldum fund í litlu her-
bergi í Iðnskólanum og sam-
þykktum að stofna blaðið Dags
brún og jafnframt að stofna al-
þýðusamband, sem að sjálf-
sögðu átti líka að vera pólitísk-
ur flokkur, því að þá var óhugs-
Erlingur Friðjónsson
anlegt að alþýðan gæti komið
málum sínum fram með verka-
lýðsfélögum einum saman, póli
tísk áhrif urðu að koma til,
enda hefur þetta reynzt 'svo.
Hins vegar mun það rétt vera,
að formlegur stofndagur sam-
bandsins og flokksins sé í dag,
og stofnstaðinn tel ég vera stofu
Maríu Pétursdóttur í Góðtempl
grahúsinu, einnar ötulustu bar-
áttukonu samtakanna á frum-
býlingsárunum.
En hér er ekki hægt rekja
sögu. Vonandi verður saga Al-
þýðuflokksins rituð innan
skamms, og áður en við, sem
vorum með í upphafi, hverfum
alveg af sjónarsviðinu.
Alþýða á íslandi á allt að
þakka Alþýðuflokknum. Ha-nn
hefur gjörbreytt kjörum henn-
ar, gefið henni frelsi, sjálfstæð
an vilja, vakið hana til dáða og
menningar og skapað henni trú
á sjálfa sig. Hann hefur svift
hana kúgunarhelsinu, sem
beygði hana niður í umkomu-
leysi fyrri ára. Þetta má aldrei
gleymast, og það er heldur eng
in hætta á því að það gleymist,
því að enn í dag vinnur Alþýðu
flokkurinn að þessu. Hann er í
stöðugri sókn og baráttan
stendur enn. Það getur verið að
sumum finnist seint ganga, það
fannst okkur líka í gamla daga,
en þegar maður lítur yfir veg-
inn bg rifjar upp minningarn-
ar, undrast maður árangurinn
og sigrana. Það var oft erfitt að
heyja baráttuna og það er erfitt
enn þann dag í dag, en með sam
heldni og þolinmæði vinnst á.
Það er reynsla mín, og á þeirri
reynslu er alveg óhætt að
byggja. Mér hefur alltaf þótt
vænt um Alþýðuflokkinn. Mér
• þykir enn vænt um hann af því
að ég finn og sé, þó að ég nú
sé ekki orðinn virkur þátttak-
andi í hinni daglegu baráttu,
að hann er trúr og tryggur þeim
hugsjónum, sem hann var, af
okkur, stofnaður til að berjast
fyrir og leiða til sigurs. Mig
skiptir engu, þó að flokkur-
inn og forustumenn hans verði
fyrir ofsóknum, það tilheyrir;
verst er, að verkalýðurinn skuli
hafa verið sundraður. En það
lagast, — og öll alþýðan finnur
aftur sjálfa sig í röðum Alþýðu-
flokksins. —
Konurnar hafa lagt fram
mikið starf í allri þessari bar-
áttu og nú eiga hinar ungu að
taka við starfi okkar hinna.
Hamingjuna finnur maður að
eins með því að starfa að göf-
ugum hugsjónum, sem fegra líf
ið og gefa öðrum hamingju. Ég
get því ekki óskað ungu kyn-
Jónína Jónatansdóttir
slóðinni annars betra en þess,
að hún vinni fyrir Alþýðuflokk
inn og hugsjónir hans. Þá verð-
ur hún hamingjusöm og þjóðin
okkar líka. Um leið og ég læt
þessa hamingjuósk í ljós, sendi
ég öllum hinum gömlu baráttu-
félögum mínum innilegustu
kveðjur og þakkir fyrir gott
samstarf, sem hefur borið svo
heilladrjúgan árangur fyrir allt
fólkið.
Jónína Jónatansdóttir.
Enginn flokkur verður
III eða sigrar sjálfkraía
MÉR hefur heyrzt á sumum,
að þeir álitu, að Alþýðu-
flokkurinn hafi myndazt af
sjálfu sér, af því að þjóðfélags-
legar aðstæður hefðu verið orðn
ar til þess.
Minnir þetta nokkuð á hina
fornu kenningu, að líf geti
kviknað af sjálfu sér, þar sem
tiltekin efni eru á staðnum, til
þess að það geti myndazt úr.
Fræg er tilraunin, sem maður
einn gerði í þessa átt, með því
að láta ost og soðinn lundabagga
í pappakassa uppi á efsta lofti,
þar sem enginn kom. Þegar
hann mánuði seinna vitjaði um
kassann, og tók af honum lokið,
var rotta í honum, sem þaut út
um gat, sem komið var á hann.
En lundabagginn var horfinn,
og töluvert af ostinum.
Maðurinn, sem tilraunina
gerði, var sannfærður um, að
\ þarna hefði kviknað líf — það
‘ er rotta, — úr efnum lundabagg
ans, og nokkurs hluta ostsins,
en síðan hefði rottan nagað gat
á kassann að innanverðu.
Ég held, að það sé að teygja
efnislegu söguskýringuna um
of, að halda því fram, að Al-
þýðuflokkurinn hafi þannig
kviknað sjálfkrafa. Sumum
kann að finnast þetta skipta
litlu máli. En ef flokkurinn
hefði þannig myndazt sjálf-
krafa, af því aðstæðurnar voru
þannig, þá ætti hann líka, með-
an sömu aðstæður haldast, að
dafna og þróast sjálfkrafa.
Þeir fara villir vegar, sem
halda, að stjórnmálaflokkar séu
eins og steinsteypt hús, sem
standa öldum saman, þegar þau
einu sinni eru komin upp, þó
ekkert sé að þeim hlúð. Því
stjórnmálaflokki er frekar að
líkja við loftbelgina, sem notað
ir voru á fyrstu árum loftfar-
anna. Það þurfti sífellt að bæta
í þá heitu lofti, annars hnigu
þeir. En þetta heita loft stjórn-
Ólafur Friðriksson
málaflokks, er fórnfýsi, dugn-
aður og framsýni. Fái hann það
ekki, dalar hann.
Þá er önnur villa, og hún
líka skaðleg, að halda, að rétt-
ur málstaður sigri alltaf. Hann
sigrar ekki, nema liðsmenn
hans séu jafnsnjallir andstæð-
ingunum, en þeir þurfa reynd-
ar ekki að vera nema jafnsnjall
ir.
En gott er til þess að vita, að
vanhugsað er það, að halda, að
þeim sé hægra um vik, að koma
fram máli sínu í stjórnmálun-
um, .er fara með ósannindi, en
hinum sem fara með satt. Þeir,
sem með ósannindi fara, liggja
stundum á sjálfs sín bragði, og
þó allt of sjaldan. En þeir bíða
alltaf lægra hlut, ef það, sem
rétt er, er borið fram gegn þeim
af sömu einurð, og þeir viðhafa.
Alþýðuflokkurinn verður því
sigrandi flokkurinn, ef dugur
hans verður ekki minni en dug-
ur andstæðinganna.
Ólafur FriSriksson
Það skal fram, sem
horlir, meðan rélt
horfir.
|J[ AGUR VERKALÝÐSINS
á landi hér var ekki glæsi-
legur, áður en alþýðusamtökin
komu til sögunnar. Fólkið var
bælt og kúgað af þungum þræl-
dómi, sultarlaunum og illum að-
búnaði. Kjör alþýðunnar voru
á allan hátt hin ömurlegustu.
En þótt okið væri óbærilegt, þá
datt engum í hug að rísa upp
og gera kröfur um bætt kjör og
betra Mf. Verkafólkið tók við
j þeim sultarlaunum, sem at-
vinnurekendunum þóknaðist að
rétta því, Það bar sinn kross
mótmæla- og möglunarlaust.
En loks kom þó að því, að al-
þýðan rumskaði. Smám saman
fór hún að finna það, að hún
ætti lika einhvern rétt til gæða
lífsins. Henni fór að skiljast, að
hún æ'tti nokkra kröfu til hlut-
deildar í arðinum af striti sínu
og starfi. Hægt og hikandi var
ráðizt i það, að stofna verka-
lýðsfélög hér og þar. Veik voru
þessi,samtök fyrst í stað og vissu
varla hvað þau vildu, en þetta
var þó vísir til þess, sem verða
átti.
Árið 1916 verða merkileg
þáttaskipti d sögu íslenzkra al-
þýðusamtaka. Það ár var AI-
þýðufiokkurinn stofnaður og Al-
þýðusamband íslands. Ekki voru
þessi samtök rismikil eða fjöl-
menn í fyrstu. Rúmlega 1000
Framhald á 6. síðu.