Alþýðublaðið - 20.12.1946, Síða 3

Föstudagur 20. des. 1946.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
BÓKFREKNIR
Svona var það...
Svona var það og er það
enn eftir W. Somerset
Maugham. — Brynjólfur
Sveinsson þýddi. — Akur-
eyri 1946. — 281 bls.
ÞAÐ eru engir smákarlar,
aðalsöguhetjurnar í þessari
síðustu skáldsögu Somerset
Maughams. Það er sjálf-
ur Niccolo Macchiavelli,
heimsfrægur stjórnmála-
maður og rithöfundur, sém
uppi, var á Ítalíu 1469—1527.
Hann þótti afburða slunginn
bragðakarl og ekki alltaf
vandur að ráðunum, fremur
en svo margir stjórnmála-
garpar bæði á undan honum
og eftir.
Hinn aðalmaðurinn er
glæsimennið Cesare Borgia,
sonur Alexanders páfa VI,
samvizkulaus höfðingi og
grimmur, en gáfaður og
glæsilegur svo að af bar.
Somerset Maugham virð-
ist, þótt ótrúlegt megi virð-
ast, ekki laus við að vera
hrifinn af þessum óþokka,
en þó ekki svipað því og ann
ar helmsfrægur rithöfund-
ur, sem flestir kannast við,
Rafel Sabatini, sem samdi
heilt varnarrit fyrir Cesare
og Borgia-ættina (The Life
of Cesare Borgia. London
1912.)
Macchiavelli dvaldist um
hríð sem fulltrúi borgríkis
síns, Florenz, í herbúðum
Cesars í Imola. Þar gerist
þessi skáldsaga Somerset
MaiUghaims.
Macchiavelli varð svo hrif
fulla manni illa, þótt ekki,
leyfi hann því að sjást á
refsgrímunni.
Ekki þarf að kynna ís-
lenzkum lesendum lengur
höfundinn, W. Somerset
Maugham. Hann er alþekkt-
ur fyrir létta og laðandi frá-
sagnargáfu — og kemur það
sama fram í þessari, sögu, en
hún er síðasta skáldrit hans.
Brynjólfur Sveinsson
menntaskólakennari hefur
íslenzkað bókina. Þýðingin
er góð, mætti þó vera nokkru
léttstígari sumstaðar. Mál
Brynjólfs er þróttmikið og
vandað, og kemur það engum
á óvart, sem þekkja hann.
Frágangur bókarinnar er
góður og prófarkalestur í
bezta lagi. Ytri frágangur er
snotur og bókin er ekki
stærri en svo, að hún kemst
í venjulega bókahillu, og mun
mörgum þykja það allgóð tíð
lindii, því að svo virðist nú
orðið, að sumum bókaútgef-
endum þyki það ekki bók
með bókum, sem ekki, er að
minnsta kosti álnar há.
Sundhöll Reykjavíkur
og sundlaugarnar
verða lokaðar báða jáladagana og eftir kl. 2 á
aðfangadag.
Baðhús Reykjavíkur
er lokað sama tíma, en verður opið til kl. 10 síðd.
á laugard. og til kl. 12 á miðnætti á Þorláksmessu.
Ragnar Jóhannesson.
Lýðvejldisfiugvegja.
Meistari H. H.: Lýð-
veldishugvekja um ís-
lenzkt mál. — Forláta-
útgáfa. — Prentuð í
Ríkisprenísm. Guten-
herg.
EINHVER ALLRA MERK-
ASTA BÓKIN, sem nú er fá-
ainileg á bókamarkaðinum, er
Lýðveldishugvekja meistara
H. H. Þar er þörf bending til
inn ff hertoganum, þótt hann í alira ’ íslendinga; sem íslend-
væn andstæðmgur hans, að, v|lja teljast og vera.
Bók þessi þyrfti hedzt að vera
til og lesin á hverju heimilli;
sénstaklega þyrftu yngstu og
miðaldra kynslóðirnar að
kynna isér hana ræ'kilega -—
þær kynsllóðinniar, sem sér-
istafclega haía það hlutverk á
hendi, að viðhallda istenzku
máli i ræð-u og riti á jómfrú-
árum istenzka lýöveldisins.
Öðr.um fremur er þessi bók
sérstaklega gagnleg sonum
hinnar svörtu listar o:g þeim,
sem tekið hafa sér fyrir hend
ur eða ætla að tafca að sér að
fræða og mennta æsku lands-
ins. Það er mikils virði fyrir
ístenzkt máll, að setjararnir
kunni igóð skil á málinu, bæði
hvað stafsetningu og orða-
skipan snertir. Þeir geta þá í
mörgum latriðum leiðbeint
oig hjáilpað hinuan rniður vel
að sér í íslenzku, rithöfnnd-
•um og blaðamönnum, sem
höf. bókarinnar segir rétti-
lega um, marga hverja, að
„Nærri liggur, að segja megi
með sanni, að mállýtin á
í aðalritverki sínu, II Prin-
cipe, telur hann Cesare
Borgia gæddan þeim kost-
um, sem góðan þjóðhöfð-
inigjia mega bezt prýða. Sýnir
það allvel siðferðishugmynd
ir Macchiavellis, sem sízt
geta taljzt af göfgara taginu,
eins og rit hans sanna að
öðru leyti.
Skáldsaga þessi lýsir við-
skiptum þeirra Cesare Borg-
ia og Macchiavellís, hrá-
skinnaleik stjórnmálanna og
samvizkulausri bragðvísi. Er
þar margt hröðalegt, en vafa
laust er alldaranda þeirra
tíma á Ítalíu sízt lýst með
ýkjum.
En miklum hluta sögunn-
ar, ver höf. til að segja frá
ástabralli Macchiavellis og
hlífir þar ekki siðleysi, hans
og aldarinnar. En í þeim við-
skiptum verður Macchiavelli,
ekki eins drjúgur .og í völ-
undarhúsi stjórnmálanna.
Kvenþjóðin snýr á hann og
það fellur þessum kapps-
sem eignast leikföng af
rtuuua

skrá Björns Jónssonar séu
orðin að einkennum í máili
blaðanna nú.“ Ég skora þvi
fastlega á alla isleinzka setj-
ara og aðra, sem islenzku
rnáli unna, lað itesa og kynna
sér rækilega Lýðvelldishug-
vekju meistara H. II., sem
tvímælalauist er snjalilastur
islenzkumaður allra núlif-
andi islenzkra set.jara. Það
kann að vera, að íslenzku-
fræðingum takist að finna
eitthvað athugavert við ein-
stök orð eða setningair *í bók
þessari. Það læt ég þeim eftir.
Mig bre-tur þekkingu og
menmtun til bess. Hitt dylst
mér ekki, að kcistir bókar-
innar eru yfirgnæfamdi.
Við hægan og nokkuð ná-
kvæman lestur bókarinnar
hefur hugurinn þó hnotið
við setningar á fáeinum
stöðum:
1. Hof. hefuir að minnsta
kosti tvisvar misst beizlið af
prentvillupúkanum, sem ekki
hefur verið seinn á sér að
lauma prenitvillum i ritið,
sem isjáanite'gar eru á bls. 14
og 46.
2. Höf. segir á fclls. 65, að
nú þurfi málþrifnaðarmenn
,,að taka rögg á sig cg þrífa
til í málinu — lífct og mynd-
arteig' húsmóðir þrífnr til í
hýbýlum sínum“. Hér hefði
ég heldur kcsið, að höf. hefði
notað sögniina að ,,þrifa“, þar
eð um það er að ræða, að
hreinsa og fága, en sögnim að
„þrífa“ hefur aðra merkingu,
sama sem að grípa og hrifsa.
Hms veigar er mér Ijóst, að
víða um land getur merking
orðsinis ,,þrífa“ átt við hvort-
tveggjia. En sögnin að ,,þrifa“
á aðeiins við uim hreinsun eða
fáigun. Hún hefði því, að
mínu álliti, verið heppilegri
og réttari i þessu samhandi.
Fullvís er ég þess, að höf.
kannast vio sögnina, þótt
,,þrifa“ isé almiennaria og því
nærtækara hjá allflestum.
Emn fremur vil ég geta þess,
að sögnin ,,þrifa“ finnst ekki
í bók Freysteinis Gunnars-
sonar.
3. Á bls. 89 segir höf.:
„Vér eigum að /læra og muna
þau „orð, sem eru voldug og
sterk fyrir eilifa framþróun
islenzkunnar,“ eins og Einar
Benediktsson komst eitt sinn
að orði á sumarnótt í samtali
á Spítalastígnum.“ Um þessa
setningu hnaut ég við lestur-
inn. Þetta finmst mér ekki
nægilega rétt orðað, þar eð
ekki er um ákveðna nótt að
ræða, svo slem Jónsmessu-
nótt. Hér hefði mér fundizt
fiara betur á að segjia að sum-
arnæturlagi, í stað: á isumair-
nótt. Hins vegar ætila éig mér
ekki þá du!l, að telja mig þáð
góðan ísilenzkumann, að ég
úrskurði þetta skilyrðislaust
rangt.
GOTl
ÚR
ER GÓÐ EIGN
Guðl. Gíslason
Úrsmiður, Laugaveg 63.
4. Þar eð útgáfa þessi er
talin ,,forlátaútgáfa“, verður
þvi ekki neitað að illa fer á
því, iað hlutföllin i ístenzka
fánanum skuli ekki reynast
nákvæmtega rétt, vegna ó-
nákvæmrar íllagningar í
prentvélina. Ónákvæmrar í-
lagningar gætir einnig viðar
í bókinni. — Þó kann að vera,
lað þessir gallar á útliti séu
aðeins í því eintaki, sem ég
hef undir hendi. —
Hitt vil ég undirstrika, að
bók þessi er stór fengur fyrir
•alla, sem vilja vita hvað er
rétt eða rangt um „íslenzka
orðgnótt, ísilenzkt oirðaval cg
íslenzkt orðalag í þúsund ár,“
sem er hinn rauði þiráður
hugvek j uinnar.
Þökk sé meistara H. H.
fyrir hina þörfu hugvekju.
Jón Þórðarson.
Ómar ungi.
Ómar ungi: Ljóð,
þýdd og frumsamin.
Spaðaásútgáfan.
Reykjavík 1946.
ÞARNA er lítil bók í öllu
flóðinu: Ljóð Ómars unga,
frumsan^in og þýdd. Kver
þetta er 96 blaðsíður. Prent-
un er góð og pappír sæmileg-
ur. Svóna kveður Ómar:
„Lif í skjóli laus við neyð,
lífs þó gjólur þjóti,
eins og fjóla himinheið
horfðu sólu móti.“
Ekfci. leikur efi á því, að
ljóðelskir lesendur finna eitt-
hvað í kvæðum þessum, sem
hlýjar og gleður.
Hallgrímur Jónsson.
Brim á skerlum.
Einar M. Jónsson:
Brim á skerjum. Ljóð.
Víkingsútgáfan. Reykja-
vík 1946.
ÞETTA er önnur ljóðabók
Einars M. Jónssonar. Fyrri
bók hans, „Að morgni“, kom
út fyrir nokkrum árum og
var vel tekið af ljóðavínum,
enda bar hún vitni um góða
haigmælsku og þótti gefa all-
miklar vonir um þennan ný-
liða í hópi íslenzkra braga-
smiða,-
Þess gætir glögglega, að
Einar hefur þroskazt sem
isfcáld árin, sem ldðin eiru frá
því fyrri Ijóðabók hans kom
út. „Brim á skerjium“ er ris-
meiri bók en „Að morgni“ og
þó samfelldari.. Manni dylst
ekki við lestur þessara ljóða,
að höfundi þeirra er mjög
létt um að feilla hugsamir
sínar í form ríms og stuðla.
Og hagmælsku hans fylgir
góð sinekkvísi, Einar virðist
vera alvöfumáður' af ljoðum
sínum að dæma, en þó fer
því alls fjarri, að hann sjái
aðeins skuggahliðar • tilver-
unnar. Hann er þvert á móti
skyggn á hið fagra og bjarta
og leitar fremur að þvi, sem
göfgar og gleður, en hinu,
sem hryggir og daprar sýn
mammsins á það, er gefur lífi.
hans tilgaing og gildi. Jafn-
framt fcann svo Einar mæta-
vel að slá á strengi gtettn-
inmar og kímninnar. Cg hann
gerir þetta á þann hátt, að
gllettnin bregður á hlutina
skoptegum bjairma, en særir
ekki hug né hjarta.
Ljóði Éinaris M. Jónssonar
eru hollur teatur fyrir skyn-
sarnt og Ijóðieliskt aíþýðufólk,
sem matur ljóð vegna góðra
áhrifa þeirra og túlkunar á
því, sem faðurt er og göfg-
andi, én ekki vegna skyndi-
mynda séðra i spegli öfga og
ýkna. Og bak við Ijióðin slær
hjiarta manms, sem er heil-
brigður í bugsun og vill vísa
leið: í átt tll s'óilar. og gróðurs,
en ilæitur sér aildrei til hugar
•koma að vilila lesandann út x
myrfcur illra hugsana eða
fenjaflóa spillitria hugmynda.
Þetta ©ru Ijóð fyrir fólk, sem,
vill, að bak við góð Ijióð vaki
andi og hugsun manns, sem,
•er vandaður að huigsun og al-
vörugefinn, án þess þó að
vema bókistafsitrúaraniaður eða
ileiðigjarn siðapredikari.
Meginhluti Ijóðabófcair
þessarar eru frumort kvæði,
en einmig flytur hún nokkrar
þýðingar úr Ijóðaflokknum.
„Glu:ntaime“ eftir sæniska
skáldið Gunnjar Wennerberg,
Ljóðafllökkúr þessi er vand-
þýddur, en Einari hefur tek-
izt mætavel að gæða þýð-
Framhald á 7. síðu.