Alþýðublaðið - 18.01.1947, Qupperneq 3

X<augardagur, 18. jan. 1947.
fiicGiardl Becki
Grein sú, sem fer hér
á eftix,, birtist í „Heims-
kringlu“ 11. desember
síðastliðinn.
ÞETTA ÞílIÐJA BINDI
Sögu íslendinga í Vestur-
heimi eftir Þorstein Þ. Þor-
steinsson er hvorttveggjia í
senn mikið rit, 407 bis. í
stóru broti, og hið gaignmerk-
asta; það er skipulega samið,
stórfróðlegt og skemmtilegt
aflestrar. Hefur höfundurinn
dregið að isér heimildir úr
mörgum áttum og notfært
sér þær prýðillega, unnið úr
þeim á hinn fræðimannleg-
asta hátt og ofið þær saman
í samfelida söguheild; hinn
litbrigðariiki still hans nýtur
sin 'einnig viða ágætlega i
írásögninni.
Hér er af mikilli nákvæmni
rakin ilandnámssaga Nýja ís-
lands, lýst af ríkri samúð
hinni þriautaþungu baráttu
íslenzkra landnema i þeirri
söguriku nýlendu þeirra á
fyrstu árum he-nnar, og fær
emginn sannur _íslendingur
lesið þá harmsögu þjóð-
bræðria sinna og sys-tra á er-
lendum vettvangi, svo að
honum hitni eigi um hjarta-
rætur. En hún er .einnig ó-
svikin hetjusaga í orðsins
fegurstu merkingu, -sagan sú,
o-g því varð hún að lokum
sigursaga, eins og höfundur-
inn nefnir hana réttil-ega i
lokaorðum þessa bindis. í
Nýj|a íislandi horfðist íslenzk-
ur mamndámsandi á /land-
námsárunum djarflega í
augu við hin andvigustu kjör,
hörfaði eigi af hólmi í glím-
unni við andstreymið og örð-
ugleikana og bar iþvi að lok-
um sigur úr býtum, eins og
hinar blómlegu byggðir ís-
lendiniga norður þar bera nú
fagurt vitni.
Þessir eru meginþættir
bókarinnar: „Fyrsta árið“,
„Imnflutningurinn og bólan“,
„Stjórniarlög Nýja Isilands”,
„Söfnuðir — skóiar — fram-
farir“, „Búskapur og burt-
flu)tningur“, „Bændatal frá
1875 til 1890“ og „Um Gimli
og veiðiskap".
Er auðisætt, að hér er um
að ræða þáttamairga frásögn,
harla lalhliða lýsingu bæði á
stofnun nýllendunnar, hinu
' sénstæða og merkilega stjóxm-
arfyrirkomulagi -hennar
framan af árum, menningar-
lífi þar, búskap og öðr-um at-
viinnuvegum. Og frá þessu
ölu er greint á hinn s'kil-
merkileigasta o-g glöggasta
hátt. Um stofnun Framfara,
fyrsta islenzka blaðisins vest-
ain hafs, farast höfundi meðaf
a-nnars þanni-g orð:
5KAPAR
í baðherbergi.
NORA MAGASÍN
„Frásögn Nýj-a íslands,
borin sarnan við aðrar -sagnir
af nýlendustofnunum í Ca-
n-ada, sýnir benlega, að emg-
inn þjóðflok'kur, sem þa-ngað
-filytur, -er ei-ns vanlkunnandi
og íslendingar á öllum verk-
legum svið-u-m þessa lands,
vegn-a þess hv-e búnað-ur aillur
var írábrugðinn því, er þá
ger.ðist heima. En þar sý-na
þeiri samt þann andlega upp-
risumátt sins islenzka eð-lis
og -enöurreisnar-anda i stofn-
un Framfara, -sem enginn ja-fin
iámennur ' o-g nýkominn út-
lendur þjóðflokkur 'kemst til
jiafns við i Canda •— og j-afn-
v-el ihvar is-em -leitað væri í
Vesturheimi.“
Og um 'blaðið sjálft fea-
hcfiundur þessum makdegu
lofisorðum: „Þóitt Framfara
sé í sumu áfátt, er -hann þó
að ýmsu ieyti með kjarnbeztu
b-löðurn, s-em út h-afa komið
á isilenzkú, og mun æ merki-
legri þy-kja eftir því -sem
le-ngra ilíður. Er -han-n eitt
þarfasta og mesta happaverk
íslenzkrar þjóðir-ækni, er
landair hafa unnið vestan
-hafs, sem alMrei verður of
vel metið.“
Aðalhluti ritsins er „Bænda
tal ifrá 1875 til 1890“ (bls.
159—366), og er þar geyst-
milkiill ifróðleikur færð-ur í
eiinn stað, því að þar eru
landnemarnir bæði ættfærð-
iir, æviferilll þ-eirra rakinn í
höfuðdráttum og gerð grein
fyrir afkomendum þeirra.
Eins og höfundur iekur frarn,
hefur eðlilega orðið að fara
fljótt yfir sögu hvers eins, en
ihonum hefur tekizt að gera
því málli meirkilega góð skil,
enda hafia ýmsa-r mánnlýs-
inigar ha-ns í þesisum þáttum
hlotið 'verðskuldaða aðdáu-n,
svo liifandi eru þær og les-
andanum minnisstæðar. Á
það að voniim ei-gi sízt við j
um forystumenn og konur j
nýlendunnar, sem að verð- í
leikum hljóta meira rúm en
hinir, er þar koma minna við
sögu. Hafia su-mar iþær s-njöllu
mannllýsingar þegar verið
prentaðar upp ií vikublöðum
j vorum. En til dæmis um rit-
I fimi. og glöggskyggni Þor-
steins í mannlýsingum, skal
hér tekin upp lýsi-ng hans á
völundinum Kristjáni Jóns-
syni Geiteying, sem 'frægur
var meðal landa sinna fyrir
sögur sínar.
,,Á útfilutningsárunum fór
Kristján og fjöilisky-lda hans
til Winnipeg og settist þa.r að.
Vam-n hann mikið a-ð járn-
smíði. Einnig yar hann starfs
maður hjá ölgerðaríélagi og
leit eftir vélunum. En bezt
J ky-nntust íslendingar honum
j í shaiðjúnni hans. Þar hlýddu
j þeár á hann segj a skröksögur
' sinar meðan hann stuhdaði
- vinnu sína, aivarlegur eins
j og hann væri i grafhýsi, en
undiir isiaiuð hlýl'eg glettnin. í
þeim sögum sigraði la-ndinn
allt o-g alla með kunnáttu
I sinni, og var ætið mes-ti og
1 bezti maðurinn. Þetta líkaði
1 Mendiingum vel að heyra —
eins og gen-gur. Voru -þeir
j sólgnir í að bey-ra sögur
Kristjáns, sem voru þem
eins og hressandi Br-ama- og
Þessi mynd skýrir sig sjálfi að öðru leyti en þvi að hún er af barda-ga,'sem háður.var
í fullri la-lvciru úti í veiðilöndum miðvesturhluta Bandarikj-a-nna. Ljósmyndarinm, sem
tó-k þessar athyglisverðu myndir, heitir Ralp-h M. Weleh og vinnur fyrir blaðið St.
Paul D is-cetch.
Kínattlíís lelixlr móti sótt- jafin ve’, og hún er nú á veg um, þar se-m að þvi eir unn-
næmu brezk-canadisku skiln komin.
inigsleyisi þessara ára á þjóð-
eirini -þeirra, atgervi, þefcidn-gu
og mannkostnm. Sögur sínar
sagði Ihann pocýðile'ga
mjög xsmeygil-ega, 'því hann
áitrti rnikJia náttúrugáxu til
leiklistar, en var gáfu-maður 1
oig 'hagorður og snjallastur
hinna isnjjplu, að sníða öfiga-
sögur sinar i listræmu. formi.
Þær munu -nú hvergi til í
simii fyrstu mynd eins og
-han,n sagði þæ-r, því hann
hélt þeim ékki tíl ha-ga svo
kunnugt sé. Einungis fáei-nar
þeirra voru skrifiaðar löng-u
-sei-nna efti-r minni. En þá var
efni þeirra komið úr hinum
íslenz'ka sþalrihúnin-gi Krist-
jáms I ánnan hversd-agsliegri."
Auk hin-s mangþætta les-
máls, hefur bindið inni -að
haida gott landabréf af Nýja
ídlandi og itarlegt efni-syfir-
lit, isem mjö-g er til hæ-gðar-
auka, en -að frágangi til er
bókin um al.lt hin prýðileg-
a-sta, öl-lum -hlutaðeigendum
till s-óm-a.
j Á hitt verour eigi oi mikil
! áhe-rzla lögð, -hv-e þa.rfit verk
! er verið að vinna með þessári
útgáfu Sögu íslenáKiga í
Vésturheimi, og eiga þvi
bæði -sö-guritarinn cg þeir
hinir áhugásömu méirn, sem
standa istraum af útgáfunni,
-miklar þakkir skilið fyrir þá
menninigarlegu viðl-sitni sina.
Sú þöfck verðui' bezt -goldin
, með þyí, að sem flestir í v-or-
um hópi kaupi isögun-a o-g
greiði með öðrum -hætti fyrir
útbreiðs'lu hennar. Það vær.i
i bæði hin mesta vansæmd
j fyrir oss og belher vanræksla
við minnuigu þeirr,a manna
; og kvenna, sem þar er að
, Verðugu á lofti haldið, ef
' söguritunin héldi eigi áfram,
ifllUSðÍSISfi m

ið, svo -sem i Reykjavík og
í Vogum á Vatnsieysuströnd,-
en þar -er ráð-gert -að v-erbúð-
j i-r fyriir að minnsta kosti 10
báta verði bygigðar i sam-
j bandi við hafnargerðina eigi
! siðar en fyrir vertið 1948.
Einnig mun væntan-leg lands
höín i Njiarðvíkum bæta
mjög skilyrði fyrir aðkomu-'
báta.
Sinemma á s. 1. hausti lei-t-
VEGNA GREINAPt, s-em 1 uðurA vér oss upplýsinga um
birifc er í Tímanum í fvrradag Þiað> ®m áJlt land, hversu
um skort á verbúðum við xnarga aðkomubáta ætti að
Faxafdóia þykir oss rétt -að ffera út við Fax-aflóa og
hverja skorti . viðléguplass.
Þær athuganir leiddu i Ijóa,
að 15—20 báta -skorti piáss
Frá Fí'skiíélagi íslands
hefur fclaðinu bcrizt eít-
ir-farandi:
taka fram eftirf-arandi:
Með tilliti til þeirrar aukn
ingar;, sem varð á bát#otan- voru !þá taldi,r með nokkr.
um a -s 1. 'hausti athugaöir ■ Qf þeim sem gert
mcguleikar a þvnað fa aukin ráð fvrir að lokið yrði
xn n.'.o.rr.71 r»- íaic-c 'nrf’tr ha.fa ”\nn .~ _ _ V
saníði á innainliands svo þeir
Var þá ha-fist handa um út
vegun , á viðlegupilássi í
viðtegupliáiss fyrir báta við
Pax-Áíóa á vertið þ-ekri, s-em ^
bu er -að heijact. Það var
'þégair fýrirsjáan-legt, að hafn
arskilryði voru ekki næg i _
veiðis-tcðvunum á Reykja- Reykjavxk, en-d-a hofðu yms-
nesi íi',1 þ-es-s að unnt. væri að haxaeigendur osxað ’eítir
teta þar við aðkomubátum þvi að gera ut það-an. Vo-ru a
'frarn yfir það, se-m verið t>vi ým'oir annmar-ksir, m. a.
fcaföi undar.farin ár, enda ye^ þess að herskalar sem
heim.abátum þ-ar fjölgað all- huSsað var nota í þessu
vsr-aleea, svo sem í Kefliavik. £'ýjn11’ Ynru aI.*entlr £löar en
Þær veiðistöðvar, s-am tLL rað'hafði venö-gert ^rru*.
grein-a ko-mu að þvi err hafn- , Umhir aramotm var þo svo
arskiivrði' snerti voru þvi k°mað, m. a. yegna fyrn-
' Hafnarf jþrður, Reykjavik o-g . sjaviarutvegsnemd-
' Akranes. IVÍÖguteikaæ til út- ar Rey-k.1avikurbæ1ar, að telc
j vegu-mr húsuæðis voru þó rf, hafðl ,að utveSa viUegn-
misjafnir á þessum stöðum að minyista k°öU
Of{ -rnátti telja að Reykjavík . 127jT;0 'bata-
væri eimi staðurin-n, -sem itil , . na ðl >3að 'sí‘'-eö> .aö
greina korm i þvi samltendi, ymsrr eigendur þeirra bata^
naeð þvi að þar var ger-t ráð f®?1 ’ oskað ,n0iðu etUr
'fynir -að allmikið af herskál- faei'm yrðl utvegað viðlegu-
um yrði afihent islenzkum P]a;ss’ hofðu 4>®@ar ?eta kom
aðilum og var talið að nota lð ðatum smum fvrir 'annar3
mætti þau húsakynni til staðar
ibráðabirgða -þar tii tekið Reykjavrkur-hcfn tekið flero
væri við að 'koma upp hent- bata 611 rað hafðl wrið fvr-
! ugum. verþúðum á -þeim stöð í Frh. á 7. síðu.