Alþýðublaðið - 01.02.1947, Qupperneq 5

Laugardagur, 1. féb. 1947.
aLÞÝÐUBLAÐIÐ
Rafph Wallace:
Heppinn snáði.
SÆNSK' IÐNAÐARFYR-
IRTÆKI, sem hafa þúsundir
manna í þjónustu sinni, hafa
verið flutt undir yfirborð
jarðar. Á þeim tíma, er hægt
var að reikna með árásum af
hendi Þjóðverja var með til-
liti til öryggis sprengt fyrir
verksmiðjunum djúpt inn í
kletta og fjöll. Og nú hafa
menn gert þá mjög einkenni-
legu uppgötvun, að það get-
ur blátt áfram borgað sig.
Margt sænskt iðnaðarfólk
hefur fullvissað mig um, að
það 'geti vel hugsað sér, að
allar nýjar verksmiðjur
verði byggðar neðanjarðar
ekki af ótta við styrjöld,
heldur af því, að þessi neðan-
jarðarfyrirtæki séu miklu ó-
dýrari í rekstri og vinni
miklu vísindalegar.
ÞESSI FROÐLEGA
GREIN um íieðanjarðar-
verksmiðjur í Svíþjóð, er
þýdd úr hinni dönsku út-
gáfu mánaðarritsins
„Reder's Biges
hefti þessa árs.
januar-
er sprengd inn í fjallshlíð, og
var tilbúin ári síðar en byrj'-
að var á henni. Hún er út-
búin öllum mögulegum þæg-
indum fyrir starfsfólkið, allt
' frá kvarzlömpum til þvotta-
! húsa úr ryðfríu stáli. Meðan
1 á stríðinu stóð var hér m. a.
framleitt íjarlægðarmælar
cg hringsjár fyrir kafbáta og
I önnur. ljóstæki.
Það eru í raun og veru
uppi undir loftinu. Ekki all-
fjarri var.verið að reyna vél- engin takmörk fy.rir þvi, hve
ar í flugvélar, er voru tilbún s'tórum iðnaðarstofnunum er
ar. En veggirnir drukku gný hægt að koma fyrir neðan-
þeirra í sig, svo að það var jarðar. Ég átti nýlega tal við
sem lágt hvísl. j fólik frá hinu stóra, ráðgef-
Á m;..nna en tveimur árum andi verkfræðingafirma
höíðu þessir salir verið Burns & Ree í New York,
sprengdir inn í hið fasta fjall sem hefur teiknað 7 neðan-
og hinum nauðsynlegustu vél jarðar rafstöðvar handa kín-
um komið fyrir. Hvergi getur versku stjórninni. Rafsítöðv-
vatn síazt niður. Tækjum arna,r voru ,8000^ kílówött, þ.
Útgjöldin til viðhalds eru 1 hefur verið komið fyrir, sem e-' naS -til að sja iborg með 25
mjög lítil. Hér eru engir út-
veggir, er þarf að mála, ekk-
ert þak, er þarf að gera við,
og engir gluggar, er þarf að
þvo eða mála. Og þar sem
sjá um hæfilegt raka- og hita , tmsund íbuum fyrir rafmaigni
stig, og hægt er að leiða 1 tri annarra_ hluta.
heitt loft frá litlum rafmagns ef> sPrenSI uarasa
ofnum eftir þar til gerðum 70rn reykhafarmr reistir i
leiðslum þá fáu daga ársms, i+kra^sti^nt nPP+ý SPgnum
P1. hnrf T.nftirt SPm i fjalhð. Slikar aflstoðvar geta
hitastigið inni í klettunum er Sem þess er þörf. Loftið, sem1J“10' öllKar m^ooyar geta
stöðugt, er upphitun óþörf’er í lögun ei.ns og gotnesk atlð neðan.l ar-ðarverfcsmiðj -
nema allra köldustu vetrar- hvelfing, er svo traust, að , ^vera ser nægar Sí|alfar um
daga. Og ef kviknaði í, er stoðir eru óþarfar. Hinum
mjög auðvelt að kæfa eldinn, j tveim loftopum, sem opnast
Það var löng biðröð hjá sláti'aranum, þegar Rudy litli Lov-
gren kom að, en hann bei.ð með þolinmæði og fékk kjötið,
sem móður hans vantaði. Hinar konurnar horfa með öfund
á hann, er hann brammar hreykinn burt. Þetta er í Chicago.
áður en hann veldur nokkr-
um teljandi. skaða, aðeins
með því að stöðva allt að-
streymi lofts.
„Kostnaðurinn við spreng-
ingarnar gerði kostnaðinn við
byggingu neðanjarðarverk-
smiðjunnar 15% hærri en
kostað hefði að reisa verk-
smiðju af ti.lsvarandi stað of-
anjarðar“, sagði verksmiðju-
eigandi nokkur við mig.
„En ef kostnaðinum er
deilt niður á þrjátíu ára tíma
foil, verður dálítið annað
uppi á teningnum. Hin litlu
útgjöld fyrir eldsneyti og við
hald niunu hafa gjört verk-
smiðjuna 10% ódýrari-“
Ég fór í heimsókn til Bol-
inder- Munktells neðanjarð-
arverksmiðju vi.ð Eskiltúna.
Þessi verksmiðja hefur í þjón
ustu sinni um þrjár þúsund-
ir starfsfólks og framleiðir
landbúnaðarvélar, diesel- og
benzimnótora ásamt margs
konar verksmiðjuvélum. Við
stigum út úr bifreiðinni við
venjulegan bóndabæ, er
stendur undir fjallsöxl nokk
urri. En er v.eggir bóndabæj-
arins byrjuðu að snúast á
kjörum og opnast einst og
dyr á bifreiðaskúr, sáum við
inn í jarðgöng, sem voru
nægilega breið og há til þess,
á toppi fjallsins er hægt að
orku,
Áður en friður komst
á, höfðu Þjóðverjar flutt
. . .xi' * , , , - ; margar verksmiðjur inn i
loka með þvi að þrysta a|f.öllin HefSu 'Þjóðveriar
^app:Pl, ! fyrr komið sér upp verk-
Múrarar skipa nefn
SETT hefur verið á stofn,
nefnd til að meta galla, sem
teljn> nð, fí væri fyrir | smiðjurekstri neðanjarðar í j koma fram á múrverki bygg-
kerfi af blýplötum í æðunum, | stðrum hefðu iþeir ef tiíl j m§a o-g eiga sæti í nefndinni
mum blýið geta utilokað j vill getað barizt enn 1 dag. Sigurður Pétursson, bygginga
hættulegar geislaviikar smá- J Ameráski herinn og flotinn fulitrúi ibæjarins, Crisli Þor-
agnir úr atómsprengju er, hafa i isameiningu komið á leifsson, formaður múrara-
sprengi einhvers staðar fð,t nefnd, er á að athuga i meistarafélagsins, og Guðjón
möguleikann fyrir því að ■fnt»*«aXiT* ™*r-.
nota eitthvað af þeim hellum
nærrx.
„Við
eigum hinum góðu
Tóniistarsýningin:
r
Islenzkur dagur.
J ofthreinsunartækj um það að 01g hvelfingum, sem til eru í
þakka, að þótt gerð væri ár- j Bandarikjunum, sem forða-
ás með eiturgasi. eða atóm- j þúr fyrir skotfæri og he.rn-
sprengjum, getur verksmiðju 'iaðartæki. Það hafa einnig
fólkið dvalizt inni í fjallinu Verið haldnir fundir mjeð for-
, í DAG er íslenzkur dagur
BenediKtsson, formaður mur- á tónlLstarsýningunni í Lista-
arafélagsiris. • niannaskálanum. Fer dag-
Ems og kunnugt er hefur a skráin hér á eftir_
undanfornum arum mxkið af , Kh 12 30 Verk eftir Björg-
ofaglærðum monnum unnxð vin Guðmundsson 0. fl. Kl.
við murverk, en að sjalf- f4 QQ Verk eftir Árna Björns
sögðu undir yfirstjórn fag-
í 24 klst, þótt öllum-æðum er
loftið streymir inn um væri
lokað“, sagði stai’fsmaður
nokkur frá Bolinder-Munkt-
ell við mig. „Á hinn bóginn
hafa tilraunir sýnt, að við álitið þetta örþrifaráð
getum flutt allt starfsfólk En hin góða reynsla,
ustumönnum iðnaðarins ti'l
að íhuga, að hve miklu leyti
er hægt að láta striðsfram-
leiðsluna fara fram neðan-
jarðar. En menn hafa ávallt
son, Hallgrím Helgason og
lærðra murara. Komxð hafa Hejfía Pálsson. K1. 15)00 Log
tramí þo nokkrar kvartamr eftir Jonas Helgason, Helga
fra husexgendum YÁr 'þvx, Helgason. Svelnbjörn Svein-
að murvinnan hafi \exið ílla hjörnssoin cig Bjarna Þor-
j af r.encfl :ieFst 08' skýmmáxr steinsson. K1. 16,00 Lög eftir
Ikornxð fram eftir a. Er hlut- Sigfús Einarsson Jón Lax_
erjverk þessarar nystofnuðu dap lsólf Palsson) Sigvalda
verksmiðjunnar brott á tveim Svíarnir hafa fengið, hefur , nefndar því að meta það sem KaldalonS) Sigurð Þórðarson
ur mínútum, ef t. d. eldur Jsýnt, að verksmiðjurekstur lábótavarxt er tálið vera í múr og Áina Thorsteinsson. Kl.
kæmi upp í vélunum. Meðan ineðanjarðar hefur bæði fjár- jVÍnnunni, og geta húseigend ^7 30 Verk eftir Jón Leifs.
brottflutningurinn fer fram,! hagslega og verklega yfir- jur snúið sér til nefndarinn- K1. 18 00 Verk eftir Pál ís-
lokum við fyrir allt loftað- burði. Vegna þessarar reynslu | ar með umkvartanir. _ ólfsson, Emil Thoroddsen
streymi, og á 5 til 8 mínútum, kemur viðfangsefnið til með | Haf,a. ™1’ararar siaifm ibeitt Karl Ó. Runólfsson og
svo fljótt, að ekki getur að líta töluvert öðruvisi út.
orði.ð mikið tjón — hefur eld
ui'inn notað svo mikið súr-
efni, að hann kafnar af
sjálfu sér“.
Undantekningarlaust allir
þeir starfsmenn, er ég átti
tal við, sögðu mér, að þeir
að hinir stærstu vÖruvagnar vildu heldur vinna í neðan-
gátu koœizt þar í gegn. Göng , jarðarverksmiðju en venju-
legri. verksmiðju. „Loftið er
ætið tært, hitastigið ávallt
hið sama, en súgur er ekki
til,“ sagði einn þeirra. „Ég
ofkældist oft á bverjum
vetri, en nú þekki ég það
in lágu í kröppum boga, svo
að skemmdir yrðu ekki, eins
mikiar, ef sp.rengja kynni að
springa nálægt inngangin-
um. Til frekari verndar voru
þéttar, tvöfaldar stálhurð.ir,
er skjóta mátti fyrir í einu
vetfangi til að hindra ei.tur-
gas í að komast inn.
Er ég kom inn í sjálfa
verksmiðjuna varð ég rugl-
aður af undrun. Fj'rir ofan
okkur var í 12 íil 25 metra
hæð granítloft, og framund-
an lágu gríðarmiklir salir
þeir lágu alveg inn að miðju
fjallsins. Það úði og grúði af , smiðjunni. rétt fyrir
vinnandi fólki umhverfis j StoKkhólm mætti ég
rennibekki og aðrar vélar og sömu hrifningu yfir að vinna
ki’anar runnu hægt af stað ;inui, í fjallinu. Vei'ksmiðjan
I FRÉTTUM frá London
\ gær var þess getið, að á
fundi í lávarðadeild brezka
þingsins hefði verið rætt uxn
landvarnamál Breta.
Var þess þá getið meðal
annars, að landher Breta
ekki. lengur.“ Einn af for . . ,v ....
stjórunum sagði mér, að það fækkað niður 1 1 milljon
sé vísindalega sannað, að / jpfnskjótt og fært þykir.
verksmiðjufólkið þurfi ekki
að reyna eins mikið á augu
sín. er það vinnur 1 neðan-
jarðarverksmiðjum, af því
að þár er ekkert sólarljós, ,er
veldur óþægindum.
í AGA neðanjarðarverk-
utan
hinni
Hins vegar er talið, að ekki.
sé unnt að fækka mannafla
f sjóhernum. Bretar hafi svo
rnörgum skyldum að gegna j
á heimshöfunum, að slíkt sé
ekki gerlegt í bili.
Katipið Álþýðublaðiði
ser fyrxr þyx að nefnd þessx Þ6rarinn Guðmundsson.
yærx setta laggxrnar, og telja Klukkan 18 45 Elsa Sig-
þeir s.ialfsagt, að huseigend- fúsg Stefán íslendingur
um, :sem orðxð hafa fyrxr le- .ja_ K1 19 30 Lúðrasveit
iegrx yxnnu verðx bæff það Reykiavikur leikur Menzk
að fullu enda berx þexm, sem fög (á Austurvelli, ef veður
yerkið tekui’ að ser, að a- leyfir) annai-s f skálanum).
byrgjast fyrsta flokks vinnu. gjj, 20,45 Karlakórinn „Fóst-
,xlÞa fHeilð.aðr5era rann_ bræður“ syngur. Jón Leifs
talar um þjóðlög og í'im. Tón
ieikar og upplestur íslenzkra
listamanna. Almennar um-
í’æður um listmál.
UPPLÝSING AR.
Deginum er ætliað að sýna
ágrip ísi’.enzkra tónsmiða.
Minnst af þvi. sem íslenzk
tónskáld hafa samið, er til á
i plö'tum. Menn verða því að
láta sér nægja að sjá sýnis-
hom handrita, ískrár tón-
verka og atls konar greinar-
gerðir. Reynt verður að
vanda sem mezt til dagskrár
kvöldsins, — seinustu kvöld-
dagskrár sýningarinnar. —
Undirbúningur er hafiinn. að
álxþ.^þpu.m, umr:æðuixi. .um list
i mal á isiandi. \
sókn á því, hve múraravinn-
an er mikill hluti af bygg-
ingarkostnaði húsa, en þrá-
ilátur orðrómur hefur gengið
um| það, að mxirarar tækju ó-
hæfilegia mikið fyrir vinnu
sína, Telia múrarar sjálfir
að rannsókn þessi sé sjálf-
■sögð og æskiíeg. og vænta
niðurstoðu hennair innan
skamms.
GOT'í
EPv GÓD EIGN
ssAl
íi 'ié S *
jtrrs
uti i é
Úrsmiður, Laugaveg 63