Alþýðublaðið - 25.09.1947, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 25. sept- 1947
AC£ÝfH!fSLAÐfÐ
5
FJALLIÐ McKINLEY .
gnæfir þrjár mílur að lóð-
réttu máli yfir lágar slétt-
urnar í Alaska. Indíánarnir
kalla það ,,Denali“, heim-
k\mni sólarinnar, hæsta
fjall í heimi. Víssulega er
gild ástæða til þess að halda
því fram, að McKinley sé
hæsta . fjallið á jörðinni.
Everest og aðrir tindar í
Himalaya og Andes eru
hærri, ef maslt er frá yfir-
borði sjávar, en þeir rísa á
háum hásiéttum. í Ölpun-
um myndi hver binna skörð-
óttu tinda McKirl'ey vera
tröll með fullum rétti eins
og Matterhorn.
Fyrstu hvítu mennirnir,
er komust í nánd við Mc-
Kinley, voru . úr gullæðinu
frá 1898. Frásö^n þeirra ýtti
við fjallagörpum í ýmsum
löndum, og margar tilraunir
voru gerðar án árangurs til
þess að „brjótast upp á
þæsta tindinn“.
Árið 1903 ímyndaði Dr.
Frederich A. Cook sér rétti-
lega, að einungis væri hægt
að komast að hæsta -tindin-
um eftir einum af hinum
löngu jöklum. Hann réðist
til uppgöngu frá norðri í
miðjum fjallaklasanum, en
varð frá að hverfa við þver-
hnípta svellaða hamra í
nokkur þúsund feta hæð.
Við þriðja mann gerði
hann aðra tilraun 1906, i
þetta sinn frá suðri, en þver-
hnípt hamradrög lokuðu
ieiðinni. Allt sumarið leit-
uðu þeir félagar að færri
leið. En að lokum voru vist-
ir þeirra á þrotum og þeir
íögðu leið sína niður að
ströndinni.
Seint í ágúst gerði Cook
síðustu tílraunina ásamt
einum félaga sinna, sem var
burðarmaður. Mánuði síðar
kom hann til baka og sagði
frá því sigri hrósandi. að
hann hefði komizt upp á
tindinn.
Cook var klappað lof á
lófa, en nokkrir' efuðust.
Belmore Browne, ævintýra-
maður. og listamaður, og
prófessor Herschel Parker
voru með Cook, er hann
barðist við að komast upp
suðurhlíð fjallsins. Þeir
vissu, að Cook hafði ekki
verið nóigu lengi í burtu til
þess að hafa komizt alla
leið upp á 'tindinn, en þéir
gátu á engan hátt sannað, að
hann færi með ósannindi,
þangað til ’bókin ,,To the
Top^ of the Continent“ kom
út. I henni voru myndir, sem
sagt var, að hefðu verið tekn-
ar á hæsta tindinum og í
grennd við hann. Browne og
Parker þóttust vita, hvar
þessar myndir hefðu verið
teknar.
Árið 1910 gerðu þeir út
leiðangur. Þeir fylgdu leið
Cooks þangað, sem þeir
héldu að för hans hefði end-
að en skáldskápurinn byrjað.
Að lokum fann Parker stað-
inn, sem Cook hafði ljós-
myndað og sagt að væri
hæsti tindur 'meginlandsins.
Var hann 20 mílur frá tind-
inum og mörgum þúsundum
feta neðar. Myndir þær, sem
Browne og Parker tóku,
samsvöruðu nákvæmlega
myndunum, sem Cook hafði
gefið út. Orðstír Cooks sem
fjallgöngumanns var koll-
varpað á einni nóttu. Cook
HÉR BIRTIST í laus-
legri þýðingu grein eftir
Edvin Muller. Fjallar hún
um hæsía fjall Norður-
Ameríku McKinley og til
raunir manna til þess að
klífa hæsta tind þess. Er
talið að nú muni þeim fara
ört fjölgandi, sem skoða
fjailið og umhverfi þess,
þar eð svæðið er nú orðið
þjóðgarður og samgöngur
þangað stórum bættar —
Greinin er úr „Eeader‘s
i Digesí.
hafði einnig logið því upp,
að hann hefði komizt fyrstur
nor ðurheimskautið.
Um það leyti lagði hópur
hraustra dreng.ja af stað frá
Fairbanks til þess að klífa
fjallið. Fáeinum vikum
seinna komu þeir aftur og
sögðu frá því, að þeir hefðu
fundið og farið eítir jökli
eínum, er lægi upu að dæld
neðán við hæsta tindinn;
þaðan hefðu þeir farið upp
á tind fjallsins. og enginn
hefði komið þar á úndan
þeim. ,,Við fórum með 14
feta háa flaggstöng og reist-
um hana þa;r,“ sögðu þeir.
„Takið upp sjónaukana ykk-
ar og horfið á hana“.
Fólkið hló. Enginn sjón-
auki var til í Alaska, sem
hægt væri að sjá flaggstöng
í í annarri eins fjarlægð.
Vorið 1912 lögðu Browne
óg Parker upp í annað sinn.
Mestallt vorið notuðu þeir til
þess að finna leið frá norðri
gegnurn völundarhús fjall-
anna. Að lokum fundu þeir
skriðjökul, sem lá inn að
hjarta fjallsins. og eftir hon-
um fóru þeir ásamt þriðja
fjallgöngumanninum, Merle
LeVoy.
Þegar ofar dró, varð sól-
birtan á hvítri fannbreið-
unni svo mikill, að augu
þeirra urðu þrútin og sár,
þótt þeir notuðu dimm gler-
augu. Það blæddi úr sprungn
um vörum þeirra og þeir
fengu blóðnasir. í 16 þúsund
feta hæð varð hitastigið í
tjaldinu, þótt logaði á spíri-
tushitunartækinu af fullum
krafti, fimm gráður (F) und
ir frostmarki. Enn þá ofar
var kaldara.
Eitt sinn var' Browne og
Le Voy að högigva spor í
jökulinn og lausasnjór huldi
gaddinn. Állt í einu sá
Browne félaga sinn, sem fór
á undan, hverfa. Þar sem
hann hafði staðið, var svart
kringlótt gat. Reipið hertist
fast að mitti Brownes. og
hann skall flatur. Hægt en
jafnt og þétt var hann dreg-
inn áfram.
Sex fet frá gatinu nam
hann staðar, og Le Voy kall-
aði neðan úr djúpinu. Hann
hafði lent á stalli í jöku.1-
sprungu. Stallurinn lá upp
á við, sagði hann, og, hann
þóttist mundu geta komizt
upp eftir honum. Og Browne
sá hann reka kollinn upp úr
snjónum 30 fet í burtu.
Siðast tjölduðu þeir í 17
þúsund feta hæð, og eftir var
að klífa lítið meira en 3000
fet. Síðasta brekkan var
brött, en virtist ekki mundu
verða neitt sérlega örðug
uppigöngu.
Morguninn, sem síðasta á-
hlaupið skyldi gert, rann
upp bjaríur og Kyrr> en níst-
andí kaldur. Félagarnir þrír
lögðu af stað kl. 6 og sá, sem
fó.r fremstur, hjó spor í
hjsrnið. Á hálítíma fresti
skiptu þeir um forustumann,
og aðeins miðaði þeim 400
fet áfram á klu þkustund. í
1B000 feta hæð sáu þeir
hæsfá tindinn fvrst. Var. nú
aðeÍHs auoveld brekka milli
þeiría og hans, og þeir þðtt-
ust haía sigrað.
Rétt áður var farið að
hvessa. Á brjóstum ' efsta
hnjúksins var komið fár-
j viðri. skaíbálið lamdi andlit
þeirra og hlifðarföt þeirra
í'urcu óbjál af ísingu.
i Þegar þeir breyttu göng-
' una . upp síðasta hallann
lamd.i vindurinn þá af ægi-
kraíti sínum. Browne, sem
fór á undan, gat varla staðið
á fótunum og mátti sig ekki
hræra mcti veðrinu. Hann
náði tæpast andanum og ís-
höggið var hann að missa.
Þremenningarnir hnipruðu
sig hver upp að öðrum, en
fundu strax að þá fór að
kala.
Browne öskraði upp í eyr-
að á Parker: „Við verðum
að snúa við“.
Dagrnn eftir sáu.þeir hve
nálægt þeir höfðu komizt
markinu. Ef ekki hefði farið
að hvessa, mundu þeir hafa
komizt á hæsta tindinn eftir
fimm mínútna göngu.
Viku sejnna komu þeir til
aðalstöðva sinna. Er þeir
hvíldu sig kvöld eitt í tjald-
inu, varð himininn ískyggi-
lega grænn og loftið undar-
lega kyrrt. Því næst lék allt
á reiðiskjálfi, og mennirnir
fundu, að jörðin gekk í
bylgjum undir fótum beirra.
Var þetta emn hinna mestu
jarðskjálfta á seinni tímum,
gífurlegar hræringar, ,sem
fylgdu eldgosi í Katmai.
Fjallið var í einu kófi, er
snjóflóðin ruddust niður hlíð
arnar. en þegar til þess sást,
kom í ljós að fjaílið hafði
skolfíð niður að grunni.
milljónir tonna af ís og snjó
höfðu losnað og dunað niður
í dalina.
Sléttur og greíðfær jökul-
raninn, sem beir höfðu farið
eftir, var orðinn að veltandi
hjarnb.jargaiðu.
Hefðu'þeir dvalið áfram á
fjallinu til þess að gera aðra
tilraun, myndi heimför þeirra
hafa tekið skjótan enda.
Sá, sem næstur lagði leið
sína til McKinley. var trú-
boði, fimmtugur að aldri,
séra Hudson Stuck, erki-
djákni í Yukon. Hann var
seigur og stæltur, gæddur
þreki 25 ára gamals manns.
Árið 1913 fór hann og
þrír félagar hans bá leið, er
Browne og Parker fundu,
upp eftir jöklinum. í þr.jár
vikur voru þeir að komast
yfir hjarnruðninginn, sem
mjmdaðist við 'jarðskjálft-
ann, og í þeím tilgangi urðu
þeir að höggva s.por í hjarn-
ið á þriggja mílna kafla í
geigvænlega brattri hlið.
. Að lökum tjölduðu þeir
félagar í stórri kvos í 18000
feta hæð. Svefninn var jafn-
vel í þessari hæð léttur og
ój«fn og öll áreynsla gerði
mennina móða og másandi.
Stuck þjáðist meira en vngri
félagar hans, en andlegt
þrek hans vann búg á veikl-
un líkamans. *
.7. júní lögðu þeir af stað
Gerið svo vel að endursenda flöskurnar strax og þær
eru íæmdar. Hver flaska kostar 50 aura.
Forstöð'urr.annsstarfið við lyfja’búð Kaupfélags Ey-
firðinga, „Síjömu Apótak11, Akureyri, er laust til um-
sóknar frá 1. janúar næstkomandi.
Upplýsmgar gefa landlæknir og k'aupfélagsstjóri
Jakob Frímannsson, Akureyri.
KaupféEag Eyfirðinga
vsrð'ur ssttur í Sjálfstæðishúsinu. laugardaginn
27. s?pt. kl. 1.15 e. h.
SKÓLASTJÓRI.
Hjartans þakkir færi ég öllum þeim, sem
glöddu mig á svo margvíslegan hátt á 60
ára aímæli mínu.
Markús Guðmundsson,
Klapparstíg 9.
kl. 3 um morguninn. Frostið
var 9 gráður (F) og nístings
kaldur- . vindur. Þeir klifu
upp fjallið í 10 klukkustund--
ir, og sífellt varð að höggva
spor í hiarnið.
En hlíðin var auðgengnari;
og þeir fóru fram hjá staðn-
um. þar sem Browne, Parker
og Le Voy snéru áftur. Og
þeir háðu 'barát'tu sína áfram
og stóðu að lokum sigri hrós
andi á hæsta tindi fjallsins,
20 300 -fet yfir sjó.
Er presturinn kom upp á
tindinn hné hann í ómegin;
en fáeinum augnablikum
síðar raknaði hann við. Há-
tíðlega þrýsti hann hönd
hvers félaga síns. Og hann
hóf innilega bæn og þakkar-
'gjörð til almáttugs guðs, er
hann hafði orðið við hjart-
ans þrá þeirra og leitt þá
heilu og höldnu upp á tind
þessa mikla fjalls.
Það kom í ljós, að þeir
félagar höfðu ekki komizt
upp á hæsta tindinn. Hæsti
hryggur McKinley hefur tvo
tinda. Syðri tindurinn er
hærri, en hinn nyrðri er tvær
mílur frá honum og aðeins
300 fetum lægri. Stuck og
félagar hans skoðuðu norður
tindinn í sjónauka og sáu
flaggstöngina langt frá.
Kapparnir höfðu ekki klifið
allan fjallstindinn, en þeir
höfðu unnið minnisvsrt af-
rek í að klífa fjöll-
Eftir för S’tucks tróð eng-
inn maður fannir “fjallsins í
19 ár. En hnjúkarnri við ræt-
ur þess voru rannsakaðir.
Árið 1917 gerði þiny Banda-
ríkjanna fjallið McKinley
að þjóðgarði, sem er 3000
fermílur að flatarmáli. Hótel
voru byggð í 'grennd við Al-
aska-járnbrai-Lina og götur
og stigir lagðir fyrir hesta og
gangandi menn. Á einum
stað eru þessar götur í
minna en 20 mílna fjarlægð
frá^ tindinum.
Árið 1932 ákvað umsjón-
armaður þjóðgarðsins að
klífa Mc. Kinley. Valdi hann
sér til fyl-gdar Alfred Lind-
ley fjallgöngumann, Erling
Storm skíðakappa og Grant
Pearson garðsvörð.
Þeir vorú heppnir með
veður og komust á leiðar-
enda án verulegra erfiðleika
og klifu báða tíndana. Þeir
fundu ritandi hitamæli, er
Stuck hafði skilið eftir.
Hafði hann mælt mést 95
Frh. á 7. síðu.