Alþýðublaðið - 30.10.1947, Blaðsíða 3

Fimmtudagur 30. okt. 1947.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
3
r
i
Nyiar
Utvarpsræða Emib Jónssonar viðskipfamálaráðhe rra í íyrrafevöld:
iðir við úlhlutuH innllutninasin
ÞETTA frumvarp á þing-
skjali 20, sem hér er til um-
ræðu. fer fram á það í stuttu
máli, að innflutnings- og
gjaldeyrisleyfi til verzlana
og iðnfyrirtækja fyrir
skömmtunarvörum skuli
veita þessum innflytjendum
í samræmi við afhenta
skömmtunarseðla þeirra til
viðskiptanefndar.
Höfðatöíureélan
, og kvótareglan.
Þegar innflutningurinn
ekki getur verið frjáls, er
það ávallt mikið vandamál,
hverjum skuli veita leyfi til
innflutnings. og eftir hvaða
reglum. Gildir þá einu hvort
um skömmtunarvörur er að
ræða eða aðrar vörur, sem
ekki eru skammtaðar til
neytenda, ef ekki er hægt að
láta flytja þær inn eins mik-
ið og óskað er eftir. Hafa
ýmsar reglur verið uppi í því
sambandi, t. d. hin svokall-
aða „höfðatöluregla" og
,,kvótareglan“, sem báðar
hafa verið framkvæmdar
nokkuð á undanförnum ár-
um. „Höfðatölureglan“ fer i
þá átt, að miða innflutnings
leyfin hlutfallslega við þann
viðskiptamannafjölda, sem á
bak við innflytjandann stend
ur og hefur mest verið fram
haldið af kaupfélögunum og
forsvarsmönnum þeirra, sem
hafa haldið því fram, að inn-
flutningurinn skyldi miðast
við félagatölu kaupfél. ann-
ars vegar og mainnfjölda ut-
an kaupfél. hins vegar, og
skyldi innflutningur til kaup
félaga og annarra skiptast í
sömu hlutföllum. —- „Kvóta
reglan“ aftur á móti, sem
mest hefux verið farið eftir
á undanförnum árum, miðar
innf lutningsleyfin við inn-
flutning undanfarinna ára,
þannig, að hver innflytjandi
fái sama eða svipaðan hundr
aðshluta af leyfunum, eins
og hann áður hafði af inn-
flutningnum að meðaltali
um nokkur ár.
Báðar þessar reglur hafa
itil síns ágætis nokkuð — og
báðar sína galla.
Báðar þessar reglur hafa
þann mikla kost, að þær eru
tiltölulega auðveldar í fram
kvæmd, það er hægt að
reikna út, nokkuð nákvæm-
lega, hvað hverjum ber, sam
kvæmt þeim, svo um þá hlið
málsins þarf ekki að deila.
„Kvótareglan“ befur hins
vegar þann annmarka. að
hún heldur innflutningnum
í svo ríg-föstum skorðum, að
þar verður vart nokkru um
þokað. Þeir, sem einu sinni
eru komnir þar að, standa
báðum fótum fast í jötu, og
nýir menn komast ekki að.
Þetta er augljós galli. sem
gerir það að verkum, að
margir hafa — með réttu —
orðið óánægðir og þykir sinn
hlutur fyrir borð borinn.
Höfðatölureglan aftur á móti
hefur þann ókost, að það er
svo um marga meðlimi kaup
félaganna, að þó að þeir hafi
megnið af viðskiptum sinum
þar, vilja þeir þó hafa frjáls
ræði til að verzla einnig ann
ars staðar, ef þeim finnst
að því hagur fyrir sig — og
þetta frjálsræði hafa þeir
vissulega og notfæra sér
margir. Höfðatalan ein gefur
því ekki fullkomlega rétta
mynd af viðskiptunum.
Eins og af þessu má sjá,
er hvorug þessara reglna
þannig, að ekki megi út á
setja og með rökum, þó að
báðar hafi ýmsa kosti, eins
og lýst hefur verið.
Nýjar brautir.
Þegar núverandi ríkis-
stjórn var mynduð, var þetta
mál mjög til umræðu, og
brotið upp á ýmsum leiðum,
sem fara mætti. Niðurstað-
an af þeim bollaleggingum
varð sú, sem lýst er í stjórn-
arsamningnum þannig:
,,Ríkisstjórnin leggur á-
herzlu á, að innflutnings-
verzluninni verði hagað
svo, að verzlunarkostnað-
urinn verði sem minnstur.
— Reynt verði eftir því,
sem frekast er unnt, að
láta þá sitja fyrir innflutn-
ingsleyfum, sem bezt og
hagkvæmusrinnkaup gera
og sýna fram á, að þeir
selji vörur sínar ódýrast í
landinu, hvort sem þar er
um að ræða einstaklinga
eða félög.“
Eins og sést af þessari yfir-
Iýsingu
er hér farið inn á alveg
nýjar brautir. í stað þess,
sem gömlu reglurnar mið-
uðu áður við ýmist við-
skiptamannaf jölda eða
fyrri ára innflutning er nú
ákveðið að veita þeim leyf
in fyrst og fremst, sem
hagkvæmust innkaup gera
og telja sig geta sýnt fram
á, að þeir selji vöruna við
ódýrustu verði til neytend
anna.
Enginn mun geta haldið
því fram með rökum. að
þetta sé óeðlileg eða ósann-
gjörn regla sem meginregla,
en það verður þó að segjast
að einmg hún hefur sina
galla. Gallinn við þessa að-
ferð er sá, að hún er erfið í
íramkvæmd. Þó er þetta
mjög misjafnt eftir því,
hvaða vöruf'lokka er um að
ræða. í ýmsum tiltölulega
stórum vöruflokkum, þar
:.em gerð vörunnar og vöru-
gæði liggur nokkurn veginn
fast, gera þessir örðugleikar
ekki vart við sig. T. d. við
ýmsar byggingarvörur, se-
pient, járnvörur. timbur,
ýmsar matvörur, kornvörur
o. fl., ýmsar útgerðarvörur,
kol, salt, oljur o. þ. h. En
ýrnsar iðnaðarvörur. t, d
vefnaðarvara, skófatnaður o.
fl. þ. h. verða erfiðari við-
fangs, þar sem þarf að meta
vandséðan gæðamun til
verðs. Þó er þetta regla, sem
í flestum tilfellum ætti að
vera hægt að hafa hliðsjón
af, að minnsta kosti, og í
mör.gum tilfellum að fara al
veg eftir, og ef hægt reynist
að vinna bug á þeim agnú-
um. sem eru á framkvæmd
hennar, er um það fullt sam
komulag með stjórnarflokk-
unum að heppilegri leið sé
vart unnt að fir.na og sann-
gjarnari, bæði frá þvi sjónar
miði að spara sem mest gjald
eyri — gera heppilegustu
EMIL JÓNSSON við-
skiptamálaráðherra flutti
ræðu þá, sem hér birtist,
við útvarpsumræðurnar á
alþingi í fyrrakvöld. Til-
efni útvarpsumræðnanna
voru tillögur Sigfúsar Sig-
urhjartarsonar um breyt-
íngar á núverandi fýrir-
komulagi á úthlutun inn-
flutningsleyfa.
Eimil Jóiisson
innkaupin — og frá sjónar-
miði neytendans, að fá vör-
una fyrir sem ódýrast verð.
Þau verzlunarfyrirtæki, sem
standa á gömlum merg, og
hafa sitt dreifingarkerfi 1
bezta lagi hafa þá mesta
möguleikana til ódýrra inn-
kaupa og sölu, en hins vegar
eru nýir kraftar ekki útilok-
aðir. ef þeir hafa upp á eitt-
hvað gott að bjóða, og ódýrt.
Kerfi, sem ber að
reyna betur.
Þann stutta tíma, sem fjár
hagsráð og viðskiptanefnd
hafa enn starfað, hefur eng-
in reynsla á þetta kerfi feng-
izt af þeirri einföldu ástæðu,
að starf þeirra að þessu leyt
inu til er ekký komið í fast-
ar skorður. Ég fyrir mitt
leyti hefði þvi haldið, að svo
marga kosti, sem þetta kerfi
hefur fram yfir þau gömlu,
sem áður hefur vérið farið
eftir, yrði að reyna það til
hlítar áður en farið er að
hyggja á breytingar, og að
ekki væri rétt að binda hend
ur þeirra aðila, sem um
þetta eiga að fjalla, áður en
nokkur reynzla er af því
fengin, umfram það, sem i
upphafi hefur verið gert,
með sjálfri meginreglunni.
Komi það i ljós að einhverj-
ir agnúar eða örðugleikar
verði á framkvæmdinni, þá
er að athuga þá, þegar þar að
kemur, en ég tel rétt og sjálf
sagt, að gera tilraunina fyrst.
Breytingartillaga sú, sem
hér liggur fyrir í frumvarps
formi. gerir hin,s vegar ráð
fyrir, að hér verði á gerð sú
þreyting nú þegar, að því er
skömmtunárvörur snertir,
að innflutningsleyfin verði
miðuð við skilaða skömmtun
arseðla og flutningsmaður
telur, að það sé hinn réttasti
og þægilegasti mælikvarði á
ódýr viðskipti. — Því ber að
vísu ekki að neita, að út-
hlutun leyfa samkvæmt
þeirri reglu væri handhæg
og þægileg í framkvæmd, en
Hítt þarf ekki nauðsynlega
að vera fyrir hendi, að þessu
fylgi hin ódýrustu innkaup.
Það®er nú einu sinni svo, að
menn eru meira og minna
bundiiir í sinni verzlun,
bæði af vana, kunningsskap
og ýmsu öðru, þannig. að
það fer alls ekki æv'inlega
saman að menn geri kaup
sín þar, sem varan er seld
ódýrustu verði, þó að það
hins vegar sé líklegt. i mörg-
um tilfellum. Ég tel því eng
an veginn tryggt að megin-
reglunni verði ávallit full-
nægt. með ákvæðum frum-
varpsins, enda sjálfsag.t ekki
það sem fyrir flutningsmönn
um vakir fyrst og fremst,
eins og ég mun koma nánar
að siðar.
Hins vegar er rétt að taka
það fram hér að samvinnu-
menn hafa oft á fundum sín
um í S.Í.S. og víðar, talið sig
afskipta um Innflutning á
vefnaðarvörum, búsáhöld-
um, skófatnaði o. fl. Hafa
komið fram frá þeim tillög-
ur til úrbóta í þessu efni.
Hefur undir þessar tillögur
veúíð tekið á alþingi af sam-
vinnumönnum þar bæði í
Framsóknarflokknum og öðr
um þingflokkum. og ég býst
við, að þegar gengið var frá
þeirri meginreglu um inn-
flutningsvérzlunina, sem á-
kveðin var í ■ stjórnarsamn-
ingnum, þar sem þeir áttu að
fá innflutningsleyfin, sem
ódýrustu innkaupin gerðu,
og lægstan dreifingarkostn-
aðinn, þá hafi það vakað fyr
ir þessum mönnum fyrst og
fremst að tryggja hag sam-
vinnufélaganna, þar sem
þeir hafi trú á því, áð þessi
skilyrði uppfylltu þau bezt.
Og ég hefði því haldið. að
bezt væri fyrir þessu máli
séð á þann hátt, að yfirburð
ir samvinnufélaganna hefðu
fengið að koma i Ijós og inn-
flutningurinn þá af sjálfu
sér, samkvæmt þessari reglu,
meira og meira færzt ti.'l
þeirra.
Hvatir kommún
ista.
Nú hafa hins vegar fulitrú
ar Framsóknarflokksins í
ffárhagsráði ekki viljað bíða
eftir því að reynsla fengist
af þessari aðferð, sem á-
kveðin er í stiórnarsamningn
um og bortð þar fram tillögu
nákvæmlega samhljóða þess
ari — efnislega — sem hér
liggur fyrir.
Ríkisstjórnin í heiíld hefur
ekki enn tekið afstöðu til til-
•lögunnar — hvorki með né
móti, en eins og ég hef áður
lýst, hafði ég þá skoðun og
hef enn, að æskilegast hefði
verið að nokkur reynsla feng
'ist áður af hinu nýja fyrir-
komulagi áður en farið er að
gjörbreyta því.
Hv. framsögumaður, Sig-
fús Sigurhjartarson, sagði,
að fulltrúi Alþýðuflokksins í
rík’isstjórn hefði staðið gegn
fúlltrúa Alþýðuflokksins í
fjárhagsráði.
Ut af þessu vil ég aðeins
segja þetta: Þegar ríkis-
stjórnin ákvað að fresta að
sinni að taka ákvörðun um
að breyta stjórnarsamningn-
um að þessu leyti var það
gert á sameiginlegum f.undi
ríkisstj órnarinnar f j árhags-
ráðs og viðskiptanefndar.
Allir viðstadd'ir Alþýðu-
flokksmenn, þar vá meðal F.
J. og fuliltrúi flokksins í við-
skiptanefnd voru á einu máli
um þetta og var um það eng
inn ágréiningur milli F. J.
og mín.
Af þessu hafa kommúnist-
ar fundið lyktina. Þeir telja
sig hafa fundið það út, að
ekki væri enn korríið sam-
komulag um afgreiðslu máls
ins i ríkisstjórninni, enda
hefur frá því verið skýrt í
bCöðum. Þeir telja þá sínum
málstað bezt borgúð á þann
hátt, að ganga á lagið, freista
þess, hvort ekl i er hægt að
ska.pa varanlega sundur-
þykkju innan ríkisstjórnar-
innar út af málinu kannske
með þeim árangri, að svo al-
varlegur brestur kæmi í
stjórnarsamstarfið, að örð-
ugt yrði úr að bæta. Þetta
— og þetta — eitt er það
sem fyrst og fremst vakir
fyrir þeim herrum.
Ef það hefði verið áhugi
fyrir málum samviimu-
manna og kaupfélaganna,
sem réði gerðum þeirra,
. hvers vegna báru þðír þá
ekki fram tiilögu í þessa
átt, þegar þeir höfðu bezía
aðstöðuna til þess og þegar
þeir sjáffir voru í ríkis-
stjórn — og þegar ,,kvóta“
reglan var aðalúthluíun-
arreglan, en það var hún í
þeirra stjórnartíð. Hvers
vegna fara þeir fyrst á stað
með málið eftir að numin
hafði verið úr gildi sú fit-
hlutunarregla, og tekin
önnur, sem hafði í sér
fólgna möguleika fyrir
aukningu kaupfélaga-inn-
flutningsins, svo framar-
lega sem þau gátu sýnt yf-
irburði í vöruverði.
Já. hvers vegna? Það örlar
ekki á áhuga hjá þeim fyrir
þessu mál'i fyrr en þeir eru
komnir úr stjórninni og eftir
að hið nýja kerfi kom fram,
og þar með verstu hindrun-
inni. fyrir vexti kaupféftag-
anna hafði verið rutt úr
vegi.
Og það þarf ekki að fara
í neinar grafgötur til að leita
að hvötum þéim, sem þessu
hafa ráðið.
Þetta er ekki fyrst og
fremst barátta fyrir aukn-
um innflutningi kaupfé-
lögunum íil handa, nei,
það er barátta fyrir aukn-
um erfiðleikum stjórninni
til handa.
Þeir vita sem er, að það
standa fyrir dyrum hörð á-
tök í okkar litla þjóðfélagi,
átök um það, hvort beitt
skuli raunhæfum aðgerðum
til að koma efnabags- og at-
Vinnumálum okkar á réttan
kjöil. Þeir vita„ að þessi bar-
átita verður háð milli komm-
únistaflokksins — i þrengstu
merkingu — annars vegar og
allra annarra f lokka hins
vegar. Þéir vita. líka, að úr-
slit þeirrar baráttu geta orð-
ið örlagarík. ekki einasta fyr
ir íslenzku þjóðina helldur
einn'ig fyrir þeirra pólitisku
Framh. á.5. síðu.