Alþýðublaðið - 02.12.1947, Síða 3

Þriðjudagur 2. des. 1S47.
ALÞYBUBLAÐIÐ
Heyrt og lesið
Aífhagaunnandi og kímniskáld
ÚT ER KOMIÐ nýtt ljóðasafn
eftir Davíð Stefánsson frá
Fagraskógi, og nefnist það Ný
kvæðabók. Þetta er ellefta bók
Davíðs og sjöunda ljóðabók
hans. Fyrri ljóðasöfn skáldsins
eru: Svartar fjaðrir (1919),
Kvæði (1922), Kveðjur (1924).
Ný kvæði (1929), í byggðum
(1933) og Að norðan (1936).
Þorsteinn M. Jónsson á Akur-
eyri gefur Nýja kvæðabók út,
en hann er og útgefandi að öll-
um fyrri bókum Davíðs.
*
ÞRIÐJA BINDIÐ af Bréfum
og ritgerðum Stephans G. Step-
hanssonar er komið út, en Þor-
kell prófessor Jóhannesson ann
ast útgáfu þeirra. Fyrsta bindið
hafði að geyma bréf frá árun-
um 1889—1913; annað bindið
bréf frá 1893—1921, og þetta
þriðja bindi flytur bréf- frá
1908—1927. Útgáfu bréfasafns-
ins er nú lokið, en fjórða og síð
asta bindið, sem kemur út að
)ári, á að flytja ritgerðir skálds-
lins.
*
HAFIN ER heildarútgáfa af
isögum Jónasar Jónassonar frá
Hrafnagili, og flytur fyrsta
foindið, er nefnist Sakámálasög
ur, Randíði í Hvassafelli,
Magnúsar þátt og Guðrúnar og
i Kálfgerðisbræður. Randíður í
Hvassafelli kom út sem sérstök
ibók 1892, en hinar sögurnar
tvær birtust í Sögusafni Þjóð-
ólfs, hin fyrrtalda 1893, en hin
síðartalda 1891.
*
HLAÐBÚÐ hefur gefið út
vandaða bók, er nefnist Sonur
■guHsmiðsins á Bessastöðum og
flytur bréf til Gríms Thomsens
|Og varðandi hann, rituð á ár-
unum 1838—1858. Flest eru
bréfin rituð af foreldrum Gríms
'Og systrum. Finnur Sigmunds-
son landsbókavörður bjó bréfa-
safn þetta til prentunar.
*
ÍSAFOLD hefur nýlega gefið
út Ævintýri og sögur, sem Ás-
mundur Helgason frá Bjargi
hefur safnað og skráð. Eru æv-
intýri þessi og sögur 23 talsins
og efnið mjög víða að komið.
*
ENDURMINNINGAR ekkju
Jóhanns Sigurjónssonar eru ný
lega komnar út hjá Helgafelli
og nefnast Heimsókn minning-
ianna. Ingeborg Sigurjóns-
son samdi bók þessa á dönsku
og kom hún út í Danmörku,
ættlandi frúarinnar, fyrir mörg
um árum, en Anna Guðmunds-
dóttir hefur þýtt hana á ís-
lenzku.
*
ÖNNUR BÓKIN í bókaflolcki
Hlaðbúðar, Værjngjar, sem til-
einkaður er ungu kynslóðinni,
nefnist Þeir fundu ÍÖnd og Ieið-
ir og er þættir úr sögu hafkönn-
unar og landaleita, tekriir sam-
an af Lofti Guðmundssyni. Er í
bókinni meðal annars sagt frá
Kólumbusi, Nansen, Arnund-
sen og Shackletón og afrekum
vþeirra.
BORGARSKÁLD Reykvík
inga er ekki borgarbarn,
þótt skrítilegt sé. Vagga Tóm
asa.r Guðmundssonar stóð
aœtur í Grímsnesi, og þar
austur frá sleit hann barns-
skóm. Og þó að Tómas beri
titil borgarskáldsins með
sæmd, eru mörg Ijóð hans
tengd átthögunum á bökkum
Sogsins.
Grímisnesið hefur og látið
Reykjavík í té annað fóstur-
barn, sem líka hefur lssið
blóm í túni Braga. Það er
Kjartan J. Gíslason frá Mos-
felli. Fjórða ljóðabók hans
kom út fyrir nokkru á veg-
um bókaútgáfunnar Norðra,
sem nú gerist ærið stórvirk í
starfsemi sinni, enda mun
bakhjarlinn traustur.
Sumum finnst Kjartan J.
Gíslason taka jafnaldra sinn
og sveitunga, Tómas Guð-
mundsHon, nokkuð mikið til
fyrirmyndar í skáldskap sín-
um. En nokkuð eru þær full-
yrðingar hæpar. Það, sem
sameiginlegt er með Tómasi
og Kjartani, má og finna í
Ijóðum ýmissa annarra
skálda, er varla mun verða
um sagt, að farið hafi í
smiðju til þessara Grímsnes-
inga, annars eða beggja.
Sannleikurinn er sá, að þau
skáld, sem fædd eru og upp-
alin til sveita, en dvalizt hafa
manndómsárin í höfuðborg-
inni eða öðrum kaupstöðum
landsins, og ala á annað borð
í ljóðum isínum hug til átt-
haganna, eru meira eða
minna andlega skyld. En sá
skyldleiki er oft og tíðum
fjarri því að vera sönnun um
ósjálfstæði.
Kjartan J. Gíslason er í
ljóðum sínum mikill unnandi
átthaga sinna. Hi-n nýjia ljóða
bók hans, Fegurð dagsins,
staðfestir eim það, sem áður
var vitað í því efni. Þetta er
styrkur Kjartáns sem skálds.
Hann ann isveitinni sinni
vafalaust á sama hátt og
,af sömu ástæðum og margir
aðrir, en hann velur yrk-
isefni sín öðru vísi en önn-
ur Ijóðskáld okkar. Hann
bregður upp í ljóðum sínum
smáum en skýrum myndum
úr sveitinni,. af landslaginu,
daglega lífinu og fólkinu.
Þesser myndir eru látlausar
en sannar. Kvæði Kjartans
eru stutt og laus við tilgsrð
og skrúðmæli. Þau eru að
sjálfsögðu misjöfn, og' þessi
bók er engan veginn eins sam
felld og til dæmis Skrjáfar í
laufi, sem sennilega er jafn-
bezta bók Kjartans. En beztu
kvæðin í Fegurð dagsins bera
höfundi sínum vitni sem
vandvirku og hugkvæmu
skáldi.
Kjartan J. Gíslasön beitir
kímninni ærið oft í kvæðum
j sínum. Þessa gætir talsvert í
Fegurð dagsins, en þó minna
en oft áður. Kímni Kjartans
er skemmtllega laus við ill-
Kjartan J. Gíslason
frá Mosíelli.
kvittni og öfuguggahátt, hún
er góðlátleg og yfirlætislaus,
■mannleg og fjörgandi. Kjart-
an sér ekki síður hið skop-
lega við sjálfan ,sig en aðra og
háttu sjálfs sín en annarra,
og hann er ekkert að leyna
kátlegum athugunum sínum,
er varða sjálfan hann. Kímni
'ljóð hans sanna glöggt, að
hann er sjálfstæður í hugs-
un og á streng á skáldhörpu
isinni, sem er hans en ekki
annarra.
Kjartan J. Gíslason er ekki
af „nýja skólanum“. Hann
notar greinarmerki og iskrif-
ar upphafsstarfi að settum
\reglum. Til eru svo öfgafull-
ir aðdáendur afkárajskapar-
ins, að þeim finnst ekkert
vera skáldskapur nema hann.
Slíkum mönnum finnst auð-
vitað ekkert í skáldskap
Kjartans J. Gíslasonair varið.
En þeir herrar telja harla fáa
verðskulda skáldheiti, og
Kjartan J. Gíslason nýtur
áreiðanlega svefns og matar,
iþótit þeir skipi honum í sveit
hinna útskúfuðu. Hann kipp
)ir isér varla upp við það, þótt
kastað sé að honum tittlinga-
skít. •
I Helgi Sæmundsson.
Menningararfur og aldaspegi
ÍSLENDINGAR hafa löng-
um haft áhuga fyrir fróðleik
og skemmtun þjóðlegra
fræða-. Svo er enn og í rík-
um mæli, og sannar það bet-
ur en flest annað, að þjóðip
er minnug á sögu sína og for-
tið.
Ár hvert eru gefiin út á
landi hér ný þjóðsagnasöfn,
enda láta ýmsir ungir og af-
kastamiklir rithöfundar mjög
að sér kveða á því sviði. Jafn
framt ber mikið á endurút-
gáfum gamalla og merkra
þjóðsagnasafna, og munu
slík rit eiga miklum vin-
sældum að fagna nú ekki
síður en fyrrum, þegar lands-
imönnum gafst kortur þeirra
fyrsta sinni.
Endurútgáfur þjóðsagna-
safna setja sinn svip á bóka-
flóð þessa árs. -Sagnakver
séra Skúla Gíslasonar er
komiið út í vandaðri mynd-
skreyttri útgáfu, og er þetta
í fyrsta sinn, sem það er
gefið út sérstaklega og í
heild. Islenzkar söigur, fjórða
bindið af sögusafni Isafoldar
frá 1891, er verulegur hluti
hins nýútkomna fynsta bindis
af Sögum ísafoldar. Þá hefur
loks Iðunnarútgáfan hafiið út-
gáfu á nýjum bókaflokki,
Sögn og sögu, með anna-rri
og aukinmi útgáfu af íslenzk-
um sagnaþáttum undir heit-
ánu Sagnaþættir Þjóðólfs-
Hefur Giils rithöfundur og
ritstjóri Guðmundsson búið
sagnaþætti þessa til prent-
unar. V-irðist ástæða til þess
að ætla, að hér verði um
merkan bókaflokk að ræða.
Sagnaþættir þessir birtust
upphaflega í blaðinu Þjóð-
ólfii á árunum 1898—1911.
Vo-ru þættirnir síðan sér-
\prentaðir í þremur heftum
undir heildarheitinu Islenzk-
ir sagnaþættir. Af fjórða
hefti va-r aðeins sérprentuð
fyrsta örkin með upphafi
þáttar Grafar-Jóns og Staðar-
manna, sem birzt hafði allur
í Þjóðólfii. Er sá þáttur tek-
inn upp í þessa nýju útgáfu,
svo og þátturinn af Galdra-
Leifa, er birtist í Þjóðólfi og
sérprentaður var innan um
þýtt skáldsagnarusl úr blað-
inu 1889, en hann er ekki að
finna í Islenzkum sagnaþátt-
um. Er hér því um að ræða
aðra útgáfu íslenzkra sagna-
Kvenfélag Alþýðuflokkslni
í Reykjavík heldur
í Iðnó 5. des. n.k., -sem hefst með borðhaldi kl. 7 e. h.
DAGSKRÁ verður:
Ræður og fjöldasöngur.
Brynjólfur Jóhannesson leikari les upp.
5 ssúlkur syngja með gítarundirleik.
Kvikmyndasýningar
af Heklugosinu og Snorrahátíðimii.
DANS.

r fHX9 C ■
Félgskonur eru beðnar að taka 'aðgöngumiða síná í allra
síðasta lagi á miðvikudag hjá hverfi-sstjórunum.
STJÓRNIN.
þátta að viðbættum þessum
tveimur þáttum.
ístenzkk, sagnaþættir hafa
lengi ve-rið fágætir en harla
eftirsóttir, svo að segja má,
að bætt' sé úr brýnni þörf
með endurútgáfu þeirra. En
þeir 'eiga sé,r mun meiri og
merkari sögu en söfnunar-
gildið. Hér er sem sé um að
ræða mjög merkilegt safn
þjóðsagna, þar sem saman
fer mikill fróðleikur og
skemmtilegar frásagnir. Lest-
ur sagnaþáttanna í útgáfu
Gíls og búningi Iðunnarút-
gáfunnar er ekki aðóins góð
dægrastytting heldur merki-
legur skóli. Megingildi þátta
þessara er fólgið f mannlýs-
ingunum. Þar er hver per-
sónusagan annarri athyglis-
verðari og sérkennilegri.
Þarna er sagt frá ýmsum
þeim, sem eftirminnilega hafa
komið við sögu landsi og þjóð
ar á liðnum öldum. Þó m-unu
þættirnir í riti þessu af höfð-
ingjum og valdamönnum.
varla geta talizt merkileg-
astir, þótt viðamiklir séu sum
ir hve-rjir. Mest er tvímæla-
laust vert um þær frásagnir,
er segja frá einkennilegu at-
gervisfólki úr hópi. þegna
þagnarinnar. Þættirnir af
Hafna-rbræðrum, Árna Gísla-
syni og Kristínu Pálsdóttur
eru til dæmis gersemi hver
um sig. En af einstökum þátt-
um safnsins er þó efunar-
laust mestur fengur að hin-
um kja-rnyrtu frásögum Ind-
riða heitins Þórkelssonar af
manntröllinu Pétri á Kálfa-
strönd, en þær skráði Indriði.
eftir sögnum í átthögum sjn-
um norður í Þingeyjarsýslu.
Sá iþáttur hefur að geyma
alla höfuðkosti góðrar sagna
ritunar.
Vist voru góðir nautarnir
að íslenzkum sagnaþáttum,
enda mun leitun á þjóðsagna
safni, sem sé þessu samfelld-
ara og jafnbetra, og verður
þó ekki með sanni sagt, að á
skorti um fjölbreytni í vali
á söguefnum. Lestur þáttanna
er aldaspegill, sem nútíðar-
mönnum er hollt að líta í. Ó-
víða fæst skýrari mynd af
lífi og starfi horfinna ■ kyn-
slóða.
Gils Guðmundsson ritar að
Sagnaþáttum Þjóðólfs stutt-
an en greinagóðan formála,
þar sem hann minnist fyrst
og fremst Þjóðólfsritstjór-
anna og útgefenda sagnaþátt
anna, Hannesar Þorsteinsson>
ar og Péturs Zóphóníasson-
ar. Þar er margt sagt og vel
í stuttu máli. Starf Gils að
öðru leyti við útgáfu þessa
rits er vafalaust með ágæt-
um, því að han-n kann tví-
mælalaust vel til verks sem.
þessa og hefur sjálfur lagt
clrög að prýðilegu sagna-safni.
Þó mun margur harma það,
sér í lagi m-eð tilliti til ágæt-
is þessarar útgáfu að öðru
leyti og að hún mun varla
verða endurprentuð í náinni
íramtíð, að vanta skuli nafna
skrá og skýringar aðrar en:
þær, sem fylgdu frumútgáf-
unni. Einnig hefði vel farið
'á því, að aðstoðarmanna'
Hannesar og Péturs í þessu
menninga-rstarfi þeirra væri
að nokkru getið í tilefni hinn
ar nýju útgáfu.
Framh. á 7. síðu.