Alþýðublaðið - 18.01.1948, Blaðsíða 3

3
SunmMagar' 18- janúar 1948
Jés; Þórarinsson:
Ðag-blaðið ,,Vísir“ hefur
neitað að birta þessa grein,
enda þótt ,Bergraáisritstjóri
hans hefði áður í dálkum sín
um boðið mér rúm fyrir svar
gegn þeirri árás, sem hér um
ræðir. J. Þ.
í „BERGMÁLI" VÍSIS 14. þ.
m. er birt bréf frá Jóni Björns-
syni á Akureyri varðandi um-
mæli í tónlistarþætti, sem ég
flutti í ríkisútvarpið 2. þ. m. —
í bréfi þessu er mér — og reynd
ar öðrum ónafngreindum
starfsmönnum útvarpsins •—
brugðið um að hafa misnotað
aðstöðu mína í opinberu starfi,
og eru þetta allþungar sakar-
giftir, ef sannar reyndust.
„Bergmáls“-ritstjórinn tekur
—- að vísu heldur dræmt —
undir þessár ásakanir.
Til þess að almenningi gefist
kostur á að dæma þennan máls
tilbúnað svo sem vert er, tel ég
rétt að birta hér orðréttan þann
kafla umrædds tónlistarþáttar,
sem einkum hneykslaði bréfrit
arann og ritstjórann, og fer
hann hér á eftir:
,, . . . Áður en ég sný mér að
þeim bréfum, sem beint hafa
verið send tónlistarþættinum,
Vil ég minnast á skjal, sem sent
hefur verið útvarpsráði, en varð
ar tónlistarflutning útvarpsins.
Þetta skjal er svohljóðandi:
„Við undirritaðir útvarps-
hlustendur óskum þess eindreg
ið, að ríkisútvarpið taki til
flutnings tónverk Björgvins
Guðmundssonar, tónskálds á
Akureyri, meira og oftar en hing
að til hefur verið gert.
Við teljum tónverk hans með
því bezta, sem samið hefur ver-
íð af tónskáldum Norðurlanda
á síðari tímum og því ekki
vansalaust, hve lítið hefur ver-
ið gert að því af útvarpsins
hálfu að kynna þau íslenzku
þjóðinni.“
Þessi orðsending er undirrit
uð a£ 235 mönnum, konum og
körlum, í ýmsum landshlutum.
Þeir, sem annast um dagskrár
gerð útvarpsins, hafa jafnan
hvatt hlustendur til þess að láta
í Ijós álit sitt á dagskránni og
gera tillögur til umbóta og
breytinga á henni. Hefur stund
um borizt í slíkum hlustenda-
bréfum skynsamleg og velvilj-
tið gagnrýni, sem full ástæða
hefur verið að taka tillit til,
eftir því, sem kostur hefur ver
ið. Hinu verður heldur ekki
neitað, að sum þessi bréf eru
bersýnilega sprottin af svo litl-
tim raunverulegum umbótavilja,
eða þau lýsa svo sérstæðum
Bjónarmiðum, að ekki hefur
verið unnt að taka tillit til
þeirra.
Það skiptir hér ekki alltaf
mestu máli, hvort bréf eða á-
skorun er undirrituð af tveim
ínönnum eða tvö hundruð, enda
er það vitað, að margur hugsar
foetur það bréf, sem hann lætur
einn nafn sitt undir, heldur en
ef hann undirritar prentað skjal
asamt tvö hundruð mönnum
oðrum. Hitt getur orkað meiru
,við mat slíkra bréfa, hvernig
„andinn“ í þeim er, ef svo má
gegja, og hve dómbær ætla má
að bréfritarinn eða bréfritarnir
séu um þau efni, sem um er
skrifað.
Ég vil engri rýrð kasta á hið
mikla starf Björgvins Guð-
mundssonar, né heldur á dóm-
greind og þekkingu þeirra 235
manna, sem rituðu undir fram
angreinda áskorun til ríkisút-
varpsins, enda er meðal þeirra
einn maður, sem um margra
ára skeið hefur ritað tónlistar-
gagnrýni í íslenzk blöð, og all-
margir menntamenn. aðrir, auk
fólks, sem ég veit engin deili
á. En hér eru 235 menn, sem
eru reiðubúnir að gera þann
samanburð, sem í áskoruninni
felst, á tónverkum Björgvins
Guðmundssonar og „því bezta,
sem samið hefur verið af tón-
skáldum Norðurlanda á síðari
tímum“ •—• og það væntanlega
án verulegrar umhugsunar. í
fljótu bragði mætti ætla, að
þetta væri vottur meiri og al-
mennari tónmenningar en ýms
ir þykjast hafa fundið hér á
landi. En nú skulum við reyna
að gera okkur stuttlega grein
fyrir því, á hverjum forsend-
um þessi samanburður muni
vera reistur.
Um sumt af þessu fólki má
fullyrða, að það hefur ekki haft
verulegt tækifæri til þess að
kynnast tónsmíðum Björgvins
nema gegnum útvarpið, og ef
þær hafa verið eins ' slælega
kynntar þar og þessir menn
telja, hvaðan kemur þeim þá
næg þekking á tónverkum
Björgvins til þess að gera slík
an samanburð?
Allur þorri þeirra, sem undir
áskorunina skrifa, mun lítil eða
engin tækifæri hafa haft til þess
að kynnast „því bezta, sem sam
ið hefur verið af tónskáldum
Norðurlanda á síðari tímum“,
landa verið enn slælegri, og
því að leyna — því miður, —
að svo slælega sem útvarpið
kann að hafa gengið fram í því
að kynna þjóðinni tónsmíðar
Björgvins, hefur þó kynning
þess á samtímatónlist Norður-
stafar þetta af ástæðum, sem
landa verið enn slælegri, og
ríkisútvarpið fær ekki við ráð-
ið, svo sem því, að verkin eru
of erfið viðfangs til flutnings
hér, en góðar hljómplötuupp-
tökur ekki til. Carl Nielsen,
danska tónskáldið, hefur af
mörgum verið talinn eitt hið
merkasta tónskáld Norðurlanda
á þessari öld, og jafnvel þótt
lengra og víðar væri leitað.
Symfóníur hans, sex að tölu,
hafa af mörgum, sem teljast
verða dómbærir, verið taldar
meðal hinna merkustu verka
þeirrar tegundar, sem samin
hafa verið í heiminum á síðustu
áratugum. Hér í útvarpinu eru
til á hljómplötum all mörg söng
lög eftir Carl Nielsen og nokk-
ur hljóðfæralög af smærri
gerð, en engin af symfóníum
hans. Engin þeirra hefur
nokkru sinni heyrzt í útvarp-
inu. — Hvaðan kemur nú und
irskrifendunum þekking á þess
um verkum og ótal mörgum öðr
um, sem telja verður „með því
bezta, sem samið hefur verið af
ari tímum“, til þess a gera sam
tánskáldum Norðurlanda á síð
Hra/neyri
Hvammsey
Kaianes
Klafasta&ir \,
Innri
/6aliarv\
Hvaleyri
'J^yirt
Ga/tarv.
'rándars ta&áfjall
Utská la harn/an
Noróurkct ^
Skip, sem fara um Hvalf jörð, eru be ðin að gæta sérstakrar varúðar að
skemma ekki sæsímana, sem liggja yfir Hvalfjörð og sýndir eru með
punktalínu á myndinni (Norðurkot— Gröf, Útskálahamar—Innri Galtarvík,
Hvaleyri—Katanes, Hvammsey—Hra fneyri). Landtök símanna eru merkt
samkvæmt alþjóðareglum.
anburðinn við tónverk Björg-
Vins Guðmundssonar?
Ég endurtek það, að ég vil á
engan hátt reyna að draga úr
því gildi, sem tónsmíðar Björg-
vins hafa fyrir íslenzka tón-
menningu og tónlistarlíf. Ég
ræddi talsvert um Björgvin,
ævi hans og starf, í einum hinna
fyrstu þessara þátta, og er hann
eina tónskáldið, sem slík skil
hafa verið gerð í tónlistarþætt-
inum fram til þessa. Þetta var
í sambandi við það, að útvarpað
var óratóríi hans, „Strengleik-
um“, sem mun vera íengsti og
með allra kostnaðarsömustu
tónlistarliðum, sem nokkru
sinni hefur verið á dagskrá út-
varpsins, — og er þó engan veg
inn verið að telja þetta eftir.
Hvert af öðru af stórverkum
Björgvins hefur verið flutt í
útvarpið, eftir því sem ástæð-
ur hafa framast leyft, og marg-
ir kaflar þeirra, ■— þeir sem
e,ru á hljómplötum, — hafa
þráfaldlega verið leiknir, •— al-
veg til jafns við aðra íslenzka
tónlist, — enda eru margir
þeirra kunnir hverju manns-
barni á landinu.
Geta útvarpsins til þess að
kynna tónlist, innlenda og er-
lenda, er takmörkum hóð, og
þau takmörk eru þrengri hér í
fámenninu og féleysinu heldur
en meðal stærri og auðugri
þjóða. En eftir því sem þessi
takmörk leyfa, mun ríkisút-
varpið — hér eftir sem hingað
til — reyna að kynna þjóðinni
alla þá tónlist, sem unnt er,
og því meir, sem aðstæður
batna. Hitt getur útvarpið ekki
gert, að draga taum einhvers
eins tónskálds á kostnað ann-
arra eða umfram aðra, • enda
, mundi slíkt varla stefna tiL
aukinna vinsælda fyrir þessa
mjög gagnrýndu stofnun.“
=:• ý: *
Þetta er þá það, sem Akur-
öyringurinn kallar að „hella
sér yfir“ Norðlendinga. •— Þvi
miður sé ég mér ekki fært að
verða við þeim tilmælum hins
stórorða bréfritara að biðja
nokkurn mann afsökunar á
neinu því, sem ég lét mér um'
munn fara í ofangreinduirr
pistli, og get ég ekki fallizt á,‘
að þar hafi í neinu verið of hart
til orða tekið.
Hins vegar get ég hér vaki'ð
athygli á nokkrum atriðum,
sem varpað gætu frekara Ijósi,
á þetta mál, úr því að Akureyr-
ingnum hefur þóknazt að gera
úr því blaðadeiluefni. Auk þess
fádæma oflætis og dómgirni,
sem lýsir sér í orðalagi áskor-
unarinnar, — sá hroki er mjög
í ætt við andann í bréfi J.B., •—•
sýnir hún fullkomið skilnings-
leysi á starfi útvarpsins og van
þékkingu á tónlistarflutningi
þess’ og tónlistarkynningu sið-
ustu árin. Þess má g'eta t. d.,
að á s. 1. þrem árum hafa
fimm óratórí — en það er það
form, sem er á öllum stærri
verkum Björgvins ■— verið flutt
á íslandi, og hefur öllum verið
útvarpað. Af þessum fimm
voru þrjú eftir Björgvin, og eru^
þar saman komin öll stærstu
verk hans að alþingishátíðar-
kantötunni undanskilinni, ea
kaflar úr henni hafa þráfald-
lega verið fluttir, auk margra
smærri verka. Hin tvö óratoríin
voru eftir Handel, en hann
samdi — eins og sumum er
kunnugt •— á milli 20 og 30
verk þessarar tegundar, og eru
mörg þeirra af ýmsum talin
engu lakari en sams konar verk
Björgvins, að þeim þó ólöstuð-
um. Þá má ekki gleyma því að
á milli þeirra Hándels og Björg-
vins og samtímis hvorum um
sig hafa ýmis boðleg verk í
þessu formi verið samin, sern
alls enga kynningu hafa hlotið
hér á landi á þessum þrem ár-
um. Og má svo hver, sem vill,
telja, að hlutur Björgvins haíi
verið fyrir borð borinn. ■— Það
er að vísu rétt, að útvarpinu
ber að ýta undir viðleitni ís-
lenzkra tónskálda svo sem fram
ast er kostur, En hversu langt
(Framh. á 7. siou.) _
TILKYNNING
um lækkað verð á rafmagni
Verðlagsstjóri 'hefur ákveðiS samkvæmt auglýsingu'
nr. 30 31. desember 1947, að rafmagnsvierS skuli hvar-
vetna á landinu utan Reykjavíbur ilækka um'5%.
I Reykjavík skal rafm'a''gnsverð læ’kka uni 7%, og
. stafar aukaleg Iækkun þar af því, að leyft hefur verið' að
fialda óbreyttu verði á gasi, strætisvagnamiðum o. fl1.
Lækkún þessa má framkvæma með breyttum gjald-
s'krám.
■ Reykjavík, 17. janúar 1948.
VERÐL AGSST J ÓRINN.