Alþýðublaðið - 04.03.1948, Blaðsíða 3

Fimmtudagur 4. marz 1948.
MMBUB laðið
3
BÆKUR OG HÖFUNDAR
Reisubók Guðmundar Daníelssonar
GUÐMUNDUR DANlELS
SON er mikilvirkur og fjöl
hæfur rithöfundur, en þó að
honum hafi oft vel tekizt í
skáldsögum sínum og hafi að
'auki ort nokkur ágæt ljóð og
samið góðar smásögur, eir
ástæða itil þess að ætla, að
hin nýja bók hans, Á lang-
jerðaleiðum, verði hvað lang
lífust af ritum þeim, sem
hann enn hefur birt. Þessi
ferðasaga hans er óvenju-
lega hressileg bók, fróðleg,
margslungin og skemmtileg
frásögn af því, er hann sá og
heyrði í för sinni til Vestur-
heims. Þar kennir margra
grasa og margvíslegra, og
það er sannarlega ekki hætta
á, að lesandanum leiðist lest
urinn. En merkust er .bókin
þó fyrir þá mynd af sjálfum
höfundinum, sem þar er
brugðið upp, mynd, sem er
í látleysi sínu sönn og eftir
minnileg. Guðmundur segir
frá af hispursleysi þess
manns, sem er óhræddur við
að segja það, sem honum
liggur á hjarta. Hann kemur
til dyranna eins og hann er
klæddur, dregur enga dul á
hrifningu og undrun, þegar
honum er slíbt efst í hug,
skopast að því, sem honum
finnst hjákátlegt við menn
og málefni, dregur hiklausar
élyktanir — er svo skemmti
lega glöggur og opinskár, að
lesandiðn fær á honum
traust og nýtu,r samfylgdar
hans í ríkum mæli.
Það hefur verið sagt í ttil-
efni af útkomu þessarar bók
ar, að Guðmundi svipaði í
henni ttt sýslunga síns, Ei-
ríks á Brúnum. Þeitta er í
senn hnyttileg og rétt athug-
un. Eiríkur var barn sinnar
aldar, og ferðasaga hans er
fyrst og fremst persónulýs-
ing á sjálfum honum og
speglun á viðhorfum hans til
þess, sem hann sá og heyrði
í kóngsins Kaupmannahöfn.
Guðmundur er ekki siður
barn sinnar aldar, og Á Jang
ferðaleiðum er umfram allt
persónulýsing á Guðmundi
Daníelssyni og skiJgreining
é viðhorfum hans t’il Vesltur
heims og þess, sem þar dreif
á daga. Eiríkur var bóndi á
nítjándu öld, en Guðmundur
er rithöfundur á tuttugustu
öld, og þess vegna eru ferða
sögur þeirra ólíkar um
margt. En þær eiga sameigin
leg megineinkenni, eru ger-
ólíka,r öðrum ferðasögum í
íslenzkum bókmenntum
bæði að gerð og efnismeðferð
og munu báðar eiga fyrir sér
vinsældir og áhrif.
Guðmundur Daníelsson er
a-ithöfundur, sem þekkir hið
lifandi þjóðlíf, sér myndir
þess og heyrir æðaslög þess.
Þessa gætir rikulega í skáld
sögum hans og smásögum,
en þó sennilega hvergi meir
og betur en í þessari kostu
legu ferðsögu. Bókin túlkar
glöggt áhrif lands og þjóðar
á höfundinn, !er prýðilega
samfelld í margbreytni sinni
og fjölbreytni og umfram
allt saga af ferðalanginum
Guðmundi Daníelssyni. Sú
saga gæti hvorki verið af
öðrum né af öðrum sögð.
Guðmundur Daníelsson.
Þarna eru sýnir, sjónarmið
og athafnir Guðmundar
Daníelssonar, hans mat og
hans reynsla. Bókin samein-
ar að vera ferðasaga og per
sónulýsing. Það er einkenni
bennar og gildi.
Allt frá, því að Arnaldur
verður hlutskarpari í sam
beppninni við Martein mynd
höggvara og Guðhiundur vel
ur Vesturheim en hafnar
París og þangað til höfundur
inn stendur á hafnarbabban
um í Reykjavíb kominn aft-
ur heim ánægðari yfir að
vera Íslendingur en þegar
hann fór, sér lesandinn ferða
lag hans fyrir sér við lestur
inn rétt eins og myndir á sýn
ingartjaldi. Guðmundur
greinir ekki frá því í bókar-
lok, hvort hann hafi farið að
ráði Amalds um að lesa
skáldsögu Hemingways, For
Whom the Bell Tolls. Þar er
heldur ekki gefin skýrsla um
nám höfundarins. í enskri
tungu, skordýrafræði, sálar-
fræði, stjörnuspáfræði né bók
menntum. Vafalaust hefur
hann þó haft' einlægan áhuga
á að nema þessi nytsömu
fræði og reynzt vanda náms
ins vaxinn, því að annar
eins stólpagripur og Guð-
mundur Daníelsson sligast
varla undan þunga erfiðra
viðfangsefna. En þó að hann
hefði enga stund lagt á að
nema þessar fræðigreinar í
Vesturheimi, mætti mennta
málaráð vera hreykið af því
að hafa látið honum í té
þrjú þúsund krónurnar, sem
voru farareyrir hans. Guð-
mundur hefur goldið farar-
eyrinn með vöxtum og vaxta
vöxtum, ef á annað borð er
hægt að meta gildi góðrar
bókar til fjár.
Það er skrítið fólk, sem að
loknum lestri vildi hafa látið
slíka bók sem Á langferða-
leiðum framhjá sér fara.
Helgi Sæmundsson.
Hver á næst að fá Nóbelsverðlaunin
B ÓK AÚTGÁFUFÉL AGIÐ
GYLDENDAL í Osló sendi all-
mörgum rithöfundum, sem það
gaf út bækur eftir á árinu 1947,
spurninguna:
Hverjum mundir þú veita
Nóbelsverðlaunin?
Nítján höfundar svöruðu, og
eru svörin birt í Julens böker,
sem Gyldendal gaf út fyrir jól-
in í vetur.
Fimm höfundar nefndu eng-
an höfund, þeir Ernst Orvil, Jo-
hannes Aursland, Erling Havre-
vold, Knut Vatnéstraum og Eng
vold Bakkan, allir nema Orvil
flestum hér með öllu ókunnir
— og fyrir styrjöldina lítt eða
ekki þekktir í Noregi. Þrír
þeirra, Orvil, Aursland og
Vatnestraum, eru alveg í Vand-
ræðum, en Havrevold segist
mundu veita verðlaunin ein-
hverjum einstakling eða félags-
skap, sem hafi ekki hlotið verð-
uga opinbera viðurkenningu, en
hafi hins vegar unnið í kyrr-
þey að því að auka umburðar-
lyndi og bróðurþel og koma á
friði milli hinna mörgu hópa og
fylkinga í heiminum, sem ekki
geti setið á sárshöfði, og Bakk-
an svarar þannig:
„Kringum bókmenntirnar nú
á dögum hefur verið reistur
stálmúr nútímaheimspeki. Verð
laun sprengiefnaframleiðandans
Nóbels ætti að veita því skáldi,
sem svo rækilega sprengir
þennan múr, að þar þurfi ekki
um að bæta. Ég er ekki nógu
lesinn til þess að geta bent á
slíkt skáld, þó að það kynni að
hafa komið fram í dagsljósið.“
Flest atkvæði fékk Johan
Falkberget — hann fékk 5, og
allir þeir, sem greiða honum
atkvæði, eru í röð hinna kunn-
ari og kunnustu höfunda Nor-
egs — þrír af elztu kynslóðinni,
tveir af þeirri næstyngstu.
Gabriel Scott segir:
„Tvímælalaust Johan Falk-
berget.“
Peter Egge svarar aðeins:
„Johan Falkberget.“
Johan Bojer:
„Ef sænska akademíið spyrði
mig álits, sem raunar er ekki
sérlega líklegt, þá mundi ég
svara: Ef ég á að .nefna norskt
skáld, þá verður það Johan
Falkberget, en ég leiði minn
hest frá þeim erlendu, því hver
kann skil á öllum þeim ágætu
'rithöfundum, sem sitja dreifðir
um víða veröld og skrifa snilld-
arverk?“
i Kaare Fasting:
„Johan Falkberget, — og
rökin fyrir þeirri skoðun minni
er að finna í skáldskap hans.“
Nils Johan Rud:
„Ég vil verðlauna með þeim
norskt styrjaldarskáldrit, Nat-
SPÖRT
kemur út í dag. — Flytur efni um eftirtaldar íþrótta-
greinar: Frjálsíþróttir — knattspyrnu — skíði — !hand-
knattleik — sund — glímu — bowling — borðtennis —
fimleika og SKÁK og BRIDGE.
Fæst í öllum bókaverzlUnum. Sölubörn komi í afgr.
SPORT IngóLfsstr. 3 kl. 11 f. h. Sími 7373.
tens bröd — eftir Johan Falk-
berget, vil heiðfa með þeim
Önnu Margréti, stúlkuna, sem
ók málmi úr námunum að
bræðsluofnunum, verðlauna
persónuleika, sem bognaði ekki,
þó að öll væru veður válynd.
Nattens bröd er sem sé skáld-
rit í anda Nóbels, og Anna Mar-
grét er persóna, sem hefði verið
honum að skapi.“
Tveir höfundar nefna Arnulf-
Överland.
Prófessor Francis Bull svarar
umbúðalaust: „Arnulf Över-
land.“
Synnöve Christensen segir:
„Arnulf Överland. Um hann
nægir ekki að segja, að hann sé
mikið skáld og mikill hugsjóna-
maður. Hann er meira, því að
kvæði hans fela oft í sér stór-
brotnar spásagnir og hann,
þessi ómútanlegi unnandi göf-
ugra hugsjóna, hefur ekki bara
kjark og dáð í sér til að standa
aleinn, en líka til að þola lof
þeirra og fylgi, sem hann hefði
heldur kosið að á hann legðu
hatur.“
Synnöve Christensen fékk
hæstu verðlaun fyrir skáldsögu
sína, Mor Maria, í Norður-
landakeppni um „beztu skáld
söguna“ 1947.
Höfundur Englandsfaranna,
Sigurd Evensmo, svaraði spurn-
ingu Gyldendals þannig:
„Skiptið þeim á milli Hem
ingways og Steinbecks.“
Góðskáldið Tarjei Vesaas:
„Það yrði Eyvind Johnson."
Margir telja nú Johnson
fremstan sænskra sagnaskálda.
Hann var fylgjandi. kommún-
istum, þangað til Rússar réðust á
Finna.
Övind Bolstad, — hann er
nýgræðingur ■— segir:
„Martin Andersen Nexö ætti
löngu að vera búinn að fá Nób
elsverðlaunin. Það er hneyksli,
ef hann fær þau ekki núna.“
Arnold Jacoby ■— nýr reyf-
arahöfundur, sagður segja mjög
vel frá:
„Ef ég ætti að nefna einhvern
í hasti, yrði það Jules Romains
(franskur). Þegar kemur til að
úthluta, munu bækur hans
reynast þungar á metunum .—
bæði vegna fyrirferðar og
gæða.“
Hið merka sagnaskáld Inge
Krokann svarar þannig:
„Það er löngu afráðið. Ég hef
veitt þau þremur: Par Lager-
kvist, Sigurd Christiansen og
Tarjei Vesaas. Næsta ár hefði é^
hugsað mér að láta Ernst Wichj
ert fá þau —- fyrst og fremst
fyrir sitthvað, sem hann hefuil
sagt þjóð sinni í „fám orðun|
en fullri meiningu“.
Wichert er þýzkt skáld — saí
í fangabúðum í Þýzkalandi
styrjaldarárunum. Eftir hanrj.
er til dæmis til á sænsku ágæl
og sérstæð skáldsaga, sem heit-i
ir Ferjumaðurinn (Farjkarlen)j
Unga sagnaskáldið Steiij
Flekstad er einn af þeim stuttj
orðustu, segir aðeins: j,Antlre
Malraux."
Malraux er frægur franskur
skáldsagnahöfundur, var æstur
kommúnisti, en mun nú fylgja
de Gaulle mjög eindregið.
Skáldkonan Liv Lundberg
svárar:
„Auðvitað Gabríel Scott.
Hann hefði fyrir löngu átt að
vera búinn að fá þau.“
Útkoman verður þá þessi:
Af 14 atkvæðum hefur Johaii
Falkberget fengið 5, Arnu'If
Överland 2, Gabríel Scott 1 —
og enn fremur Svíinn Eyvind
Johnson, Daninn Martin Ander-
sen Nexö og Frakkarnir Jules
Romains og André Malraux.
Eitt fá þeir sameiginlega Banda
ríkjamennirnir Ernest Heming-
way og John Steinbeck og ann-
að hljóta þeir saman Norðmenn
irnir Tarjei Vesaas og Sigurd
Christiansen, Svíinn Par Lager-
kvist og Þjóðverjinn Ernst
Wichert.
G. G. H.
Munið
bazar Kvenfélags Neskirkju,
sem haldinn verður í Gótempl-
arahúsinu uppi á morgun og
hefst kl. 2.
Fasfeignaeigendaféðag Reykjavíkur
hefur hafið fjársöfnun í því skyni að gefa út eða vera þátttakandi í útgáfu
b'laðs, þar sem ‘haldið sé uppi nauðsyniegri vörn fyrir fasteignaeigendur
og aðra, sern verja þurfa eign sína og einkaframtak gegn sívaxandi ágengni
Dg ofríki af hendi hins opmbera.
Þeir, sem vilja leggja þessu máli lið á einn eða annan hátt, eru beðnir að
snúa sér til skrifstofu félagsins á SkólavörðUstíg 3 A.
Fasfeignaeigendaíélag Reykjavíkur.