Alþýðublaðið - 26.05.1948, Blaðsíða 4

ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Miðvikudagur 26. maí 1948.
Útgefanði: AlþýSuflokkurinu.
Kitsfjóri: Stefán Pjetursson.
Fréttastjóri: Benedikt Gröndal.
Þingfréttir: Helgi Sæmundsson,
Kitstjórnarsímar: 4901, 4902.
Auglýsingar: Emilía MöIIer.
Auglýsingasími: 4906.
Afgreiðslusími: 4900.
Aðsetur: Alþýðuhúsið.
Alþýðuprentsmiðjan fcjf.
Tékknesk filraun
á Fínníandi
ENGUM, sem fylgzt hefur
með fréttunum frá Finnlandi
ísíðustu dagana. mun dyljast
það, hve mjög þser minna á
fréttirnar fi'á Tékkóslóvakíu
í febrúar í vetur, er bylting
kommúnista var þar í upp-
siglingu.
*
Á báðum stöðum byrja
átökin út af kommúnistísk-
um innanríl^smálaráðherra,
sem misnotað hefur vald sitt
freklega til þess, að troða
kommúnistum inn í lögregl-
una með það fyrir augum að
gera hana að pólitísku kúg-
unartæki flokks síns; því að
tvímælalaust er það þeíta,
sem veldur átökunum um
Leino hinn afdankaða inn
anríkismálaráðherra Finna
og tengdason Kuusinens en
>ekki hitt- að hann er orðinn
upppvís að því að hafa fyrir
þremur áxum framselt Rúss-
aim upp á sitt eindæmi tíu
landa sína og samborgara og
fíu flóttamenn, er við höfð-
ust á Fin.nlandi, þó að svo sví
virðileg framkoma ábyrgs
ráðherra í lýðræðis- og þing-
ræðislandi væri út af fyrir
sig vissulega ærin ástæða til
þess að víkja honum úr emb-
ætti og vantraustsyfirlýsihg
finnska ríkisþingsins á ráð-
hefrann byggðist líka fyrst
og frernst á henni.
En að héa: er um annað og
meira að ræða, — um beina
sjálfsvöm lýðræðisins á Finn
landi gegn vélráðum og bylt
angarundirbúningi kommún.
ista og um maxkvissa valda-
bai’áttu hinna austrænu kvisl
inga, má bezt sjá á átökun-
um um það, hver framvegis
skuli fara með embæitti inn-
anríkismálaráðherra. þar á
meðal yfirstjórn finnsku rík-
islögreglunnar. Kommúniist
ar heimta að maður úr flokki
þeirra verði skipaður í emb-
ættið og háværar raddir eru
jafnvel uppi með þeim um
að krefjast þess, að Leino
verði settur inn í embættið
aftur. Og bessuim kröfum
fyleja hótanir um ofbeldi, ef
ekki verði á þær fallizt; póli
tísk verkföll eru sett af stað,
bverit ofan. í fyrirmæli verka
lvðssamtakanna. og ,,fram-
kvæmdsnefndir“ stofnaðar
441 að st jórna ofbeldinu geen
h’nu finnska þingræði og lýð
ræði. En það er meirihluta-
viljii hins lövlega kjörna
bings. sem með þessum að-
förum á að brjóta á bak aft-
ur; og minnir þetta allrt sam
an svo sterklega á bvrjunar
stig kommúnistabvltingar-
rnínar í Tékkóslóvakíu í vet
ur að ómögulegt er að loka
fyxiir því augunum.
*
Kommunistar á Finnlandi
ENGUM af lesendum Al-
þýðublaðsins þarf að koma það
á óvart, þó að ég hripi í blaðið
nokkrar línur, þá er birzt hef
ur annað eins skrif og grein
Halldórs Kiljans Laxness í
blaði þeirra Moskvumanna á
sunnudaginn var. Mr. Över-
Iiand, boðberi stríðs og hat-
urs. Lesendur Alþýðublaðsins
hafa áreiðanlega orðið þess á-
skynja, að ég' met Arnulf Öv
erland og skoðanir hans mik-
ils. En skrilf Laxness er eitt -hið
furðúlegasta og fáránlegasta,
sem frá honum hefur komið á
vettvang opmberra mála, og
er þá mikið sagt. Mælti ég
satt að segja upp úr eins manns
hljó.ði að loknum lestri þess:
„Grátlegt er, þá góðir menn
gera sig að djöflum“.
Fyrirgefið, lesendur mínir,
en orðalagið er þess, sem vís-
una orti.
Síðan hvarflaði hugur minn
að orðavali því, sem hinn al-
kunni Sovétstjómmálamaður,
varautanríkisráðherra Sovét-
ríkjanna, Visjinski, viðhafði
sem opinber sáksóknari gegn
mönnum eins og hinum frægu
byltingarforingjum, Sinovjev
og Kamienjev, við réttarhöldin
illræmdu í Moskvu árið 1936.
Hann sagði — meðal annars:
„Eg get sparað mér að gegna
þeirri skyldu minni að telja
upp hinar fjölmörgu staðreynd
ir og gagnrýna það, sem fram
hefur komið við réttarhöldín
og að fullu sannar sök hinna
ákærðu“.
Ojú, jú, •— hann taldi sig
geta sparað sér að gegna slíkri
skyldu. Hann sagði svo í stað-
inn, hinn virðulegi opinberi á-
kærandi Sovétrfkjanna gegn
hinum miklu byltingarleiðtog
um, meðal annars þetta:
„Þessi fyrirhtlegi, einkis-
verði og máttvana hópur af
svikurum og morðingjum hugð
ist með sínum skitnu glæpum
stöðva magnþrunginn hjart-
slátt vorrar miklu þjóðar. . .
Þeir reyndu að traðka með sín
um fonarbýfum á hinum dýr-
legustu og dásamlegustu' ilm-
blómum í vorum sósíalistíska
skrúðgarði . . .Lygarar, trúð-
ar, aumkunarlegustu peðskít-
ir,búrtíkur og bandormahund-
ar, sem urra vonzkulega að
tignum fíl — þannig er þessu
frathyski rétt lýst“.
I fyllsta samræmi við þetta
orðaval hins ‘háttsetta afbuxða
manns meðal stjórmnálamanna
Sovétrfkjanma er svo eftirfar-
andi. áskorun til Stalins hins
mikla frá verkalýðnum í
Moskvu:
„Drepið hin viðurstyggilegu
svín eins fljótt og unnt er, en
skjótið þau samt ekki, Það er
of mildur dauðdagi handa
þeim. Hengið þau á hæsta | verið þarna af menntamönnum
gálga á stærsta torgi Moskvu ; og öðrum, sem eitthvert fram-
fyrir allra. augum. Og látið ; haldsnám hafa stundað, heldur
hræin af hinum djöfullegu
skítmennum dingla í glágan-
um á Rauða torginu í þrjá sól
arhringa“.
en af hinum, sem lítillar tungu
málakennslu hafa notið, því að
allur þorri manna mun hafa
gengið að því sem vísu, að
En sú menning, en sú dýrð skáldið norska mundi
og dásemd, sem í vændum er! mæla á íslenzku.
ekki
hugsaði ég með mér og renndi
á ný augunum yfir grein Lax.
ness.
Laxness sparar sér sem sé
hvers kqnar rök í grein - sinni,
en ber fram ósannindi og ó-
svífnar ásakanir, fer með sví-
virðilegar rangfærslur og hreyt
Hins vegar virðist Halldóri
Laxness hafa komið þetta
nofckuð á óvart. Fer hann um
málglötun Norðmanna svo á-
takanlegum orðum, að vart
mun hann hafa skrifað þau
nema með alvota ásjónu. Og
víst er það mjög hryggilegt,
ir í Arnulf Överland skætingi hver urðu afdrif norrænnar
og skömmrun — eða vildi
máski einhver vera svo góð-
ur að benda mér á rök í grein
Laxness?
Hann byrjar á því að gefa í
skyn, að fyrirlestur Överlands
tungu í Noregi hér áður á tíð,
en ekki virðist mjög sann-
gjaimt að'láta tuttugustu al.dar
mamxinn Arnulf Överland
gjalda þess. Laxness talar um
mál Óverlands sem þá tegund
hafi verið frekar illa sóttur,1 lágþýzku, sem nefnd sé danska,
undirtektir hafi verið dræm-
ar og alþýðan ekki látið sjá
en of lagt mál yrði úr, ef ég
færi hér út í þá sálma. En
sig. Það hygg ég, að ekki sé þar eð hann notar í grein sinni
ofsagt, að þeir Moskvumenn orðið rart, get ég ekki stillt
Eftir Guðmund Gísla-
son Hagalín
hafi þegar sannað með fram- j mig um að benda á, /hver er
komu sinni og aðgerðum, að [ nnmur á notkun þess í dönsku
þeim að minnsta kosti hafi
þótt nóg um aðsóknina að fyr
irlestrinum, enda var- stærsti
samkomusalur borgarinnar
svo til þéítskipaður. Það mun
og allra þeirra mál, sem satt
kunna að segja og þarna voru
viðstaddir, að aMrei hafi þeir
hejTt fyrirlestri eins fagnað
hér á íslandi og erindi hins
norska skálds o$ tfrelsishetju,
því að aftur og aftur varð fyr
irlesarinn að þagnia vegna
dynjandi fagnaðarláta áheyr-
endanna. Það fer fjarri því, að
ég geti nokkuð full.yrt irm
stéttaskiptingu þess fjölda, sem
þarna var saman komin. Eg
sá nokkra menntamenn, er ég
þekki, og alþýðumenn, sem
Laxness mundi fcalla. En ég
man ekki eftir nema einum
tveimur mönnum, er ég bar
kennsl á og teljast til þess
hóps, sem Laxness mun eiga
við með orðunum stórborgara-
og í máli Arnulfs. Överlands.
Danir mundu geta sagt um
Laxness, að hann sé rar maður
og rart skáld, og er hvort
tveggja maklegt lof. En. fæst-
um Dönum mundi deua í hug.
að kalla hann raran þjóðfélags
málarithöfund. Aftur á móti
m’undu Norðmenn. geta haft
þetta til,- ef þeir ..læsu gréin
hans þýdda á norsku og vildu
vera vorkunnlátir og kurteis^
ir. Og ekki honum til hróss,
heldur til afsökunar, mundu
þeir geta fundið upp á að kalla
hann raring. I dönsku þýðir
rar fágætur í jákvæðri merk-
ingu, ágætur og indæll, en í
norsku skrítinn, kúnstugur, og
raring þýðir skxítinn náungi,
kúnstug mannkind, getur jafn
vel þýtt viðundur veraldar.
Annars er það raxmar auðsætt,
að allt hjal Laxness um timgu
tak Överlands er þannig skír-
skotun til þess lægsta í þjóð-
stétt Reykjavíkur. Ég þekki erniskennd okkar Islendinga,
líka mjög fáa úr þeirri stétt,
en eins og víðast mun raunin
um stofukommúnista, mun
Laxness umgangast allmarga
af því tæi. Má vel vera, að
hann hafi þarna komið auga á
fleiri kunningja sína þeirrar
stéttar en einstaklinga af því
sér ókennda fólki, sem hann
mundi telja alþýðu. Loks skal
ég Iáta þess getið, að mér þyk-
ir ekki ólfklegt, að fleiri hafi
hafa og ekki farið neiitt dult
með það síðan í vetur ,að
þeim þætti ,,ieið Tékkóslóv-
akíu“ harla lokkandi for-
dæmi fyrir sig. í ræðu, sem
hún flutti x Helsingfors,
skömmu eftir byltánguxia í
Prag, kvað kona Leinos og
dóttir Kuusinens. Heritha-
alveg upp úr um það. En hitt
er svo annað mál, hvort
að lægra komust víst ekki naz
istar.
Þá er Laxjies meinbölvan-
@ ■ ■
lega við notkun Överlands á
orðunum diktatúr og demó-
krati, segir að „erindrekar
auðvaldsseggja“ iskuli, ekki
halda, að þeir vinni hér neitt
við notkun slíkra orða, „Slíkir
afkáralegir trúðleikar með
rángfærð orð úr fjarlendum
túngum samrýmast ekki nor-
rænu máli né hugsun“. Nú
notar Laxness í greininni bæði
arí og að gefa gúmorin, og
og það hefði ég haldiðv að
vandfundinn væri sá rit'höf-
undur síðari tíma á íslenzka
tungu, sem væri Laxness ó-
feimnari um notkun erlendra
orða — og það misjafnleg til-
hafðra. En hann hefur áður
sýnt það ljóslega, að honum
er lítið um gefið almenna merk
ingu ýmsra orða. Hann hefur
eitt sinn á prenti látið í Ijós
megnustu fyrirlitningu á orð
unum frjáls hugsun og hugsana
frelsi, hafði um þau hin háðu
legustu ummæli, sagði:
„Þremillinn einn má vita,
hvaðan þessi endileysa um
hugsanafrelsi á annars upp-
runa sinn. Hver, sem ‘héfur
nógu heilbrigða skynsemi til
að gagnrýna hégómleg orðatil
tæki, veit hins vegar, að engir
geta hugsað frjálst nema
brjálaðir menn, og með frjálsri
hugsim hefur aldrei ‘komist ver
ið að öðrum niðurstöðum en
vitlausum".
Övei'land notaði orðið dikta
túr, þar sem við notum ein-
ræði, og.demókratí svaraði hjá
h<mrun. nákvæmlega tii þess,
sem við nefnnm lýðræði.- Og
Laxness er ‘skrattalega við um
ræður um þessi efni, svó sem
um frjlása hugsun og hugsana
frelsi, því að einmitt umræður
xim slíkt skýra fyrir öllum
þorra manna, hvað í‘ því felst,
en Laxness og þeir Moskvu-
mexrn yfirleitt vilja fá að
blekkj a fólkið í friði með mis
túlkun eða einmitt rang-
færslum orða og hugtaka. Ein
ræðið rússnesfca kalla þeir lýð
í'æði — eða austrærit lýðræði.
Svipting hugsanafrelsis og al-
gengustu mannréttinda á vest
urlenzkan mælikvarða kalla
þeir sjálfsagðar ráðstafanir
gegn skemmdarvörgum og til
verndar velferð alþýðunnar.
Þá er stjórnarvöldin rússnesku
láta myrða andstæðinga, setja
þá í fangalbúðir eða flytja þá
til Asíulanda í þrælkunar-
vinau, þá heitir það að fjar-
finnskir kommúnistar hafa
bolmagn til þess að reyra
þjóð EÍna í þá fjötra ófrelsis |
og austrænnar kúgunar, sem |
tékkneska þjóðin engist nú
í. Vissulega eiga þeir sterk-.|
an og ægilegan bakhjarh.
austan við landamærin, þár.
sem Rússland Stalins er. En |
frelsisást finnsku þjóðarinn j
ar er einhig sterk.
í fjarveru Jóns E. Bergsveinssonar, erindreka
Slysavarnafélags íslands, verður. tekið á móti árs-
tillögum til kven'nadeildarirmar í Bankastræti 6
og í verzlun Gurmþóx*uimai' Halldórsdóttur í
Eimskipafélagshúsinu1. Þar verða einnig greiddir
reikningar fyrir auglýsngar o. fl.
Kvennadeild SEysavarnafélags íslandi
Reykjavík.