Alþýðublaðið - 12.10.1948, Blaðsíða 5

Þriðjudagur 12- okt. 1948.
ALÞÝÐL'BLAÐIÐ
Gylfi Þ. Gíslason:
FYRIR NOKKRUM VIK-
UM skrifaði ég grein hér í
blaðið um ,,verziunarfrelsi
og frjálsa verz!un-“ Reyndi
ég þar að leiða rök að því, að
mjög vær,i villandi, þegar
þessum tveim hugtökum
væri ruglað saman og reynt
að vinna mann íil fylgis við
,,frjálsa verzluij“ með því að
viína til baráttu þjóðarinnar
fyr.ir ,,verzlun.arfrelsi“. Einn
ig reyndi ég að sýna fraim á,
að hvorki væri hér á íandi
„.frjáls verzlun“ núna, r.é
heldur gæti nokkrum ábyrg-
um aðila dottið í hug í alvöru
að taka hér allt í einu upp
,,frjálsa verzlun“, þ. e. a. s.
lafnema eftirlit með gjaldeyris
gengi og gjaldeyrisverzlun,
inn og útflutningi, verðlagi o.
B.frv., auk þess sem það væri
jskoðun mín, að slíkt væri ó-
skynsamlegt, jafnvel þótt það
væri talið framkvæmanlegt.
En með tilliti til þess, hve
augljóst þeim, sem um mál
ið; hugsa, hlýtur að vera, að
,,frjáls vterzlun“ er algjörlega
óframkvæmanlegt hugmynda
' kerfi. éiriis og málum er nú
háttað hér á landi, lét ég þess
geiið, að sú barátta, sem hér
væri háð undir merkjum
‘„frjálsrar verzlunar“, mundi
ekki vera fyrir raunverulega
, frjálsri verzlun, heldur værí
takmark hennar það, að
*rygg.l'a áhrif kaupsýslustétt
anna innani þess skipulags,
sem hér er ríkjandi, tryggja,
að því væri beitt í þágu einka
hagsmuna þessara aðila, sem
þó vissulega eru .aðrir en hags
munir almennirigs. í þessu
sambandi minntist ég á, að
það væri dálítið undarlegt og
hlyti að vekja ýmsar grun-
semdir, að hinir gunnreifu
málsvarar ..frjálsrar verzlun
ar“, sem ætti að tryggja sann
gjarnt vöruverð, beilbrigða
samkeppni og heiðarlega
verzlunarháttu, skuli aldrei
hafa fundið neina hvöt hjá
sér til að fordæma það, þeg
ar hér hefur orðið uppvíst um
óhæfilegt vöruverð, verzlun-
arsvik og óheiðarlega við-
skiptaháttu, og nefndi ég
nokkur dæmi um slíkt.
Eitt dæmanna, sem ég
nefndi, var, að nýlega hefði
umboðsmaður Packard-bif-
reiðasmiðjanna selt bílstjóra
utan af landi r.ctaðan bíl fyr
ir 80.000 kr. Ég nefndi þetta
dæmi vegna þess, að umboðs
maðurinn hefur nýlega gerzt
útgefandi og ritstjóri blaðs,
sem virðist vilja berjast fyr-
ir ,,frjálsri verzlun“, og hef
ur þar varið rætt taisvert
um ,,verzlunarófrelsi“ og
spillingu í opinberri stjórn
viðskiptamálanna og lét ég
mér því detta í hug, að blað
ið tæki nú kannske að segja
frá slíkum dæmum, um
verzlunarspillingu sem þessu.
Helgi Lárusson, blaðaút-
gefandi og bílakaupmaður,
skrifaði svo grein um málið
í blað sitt Landvörn. Hann
ber að vísu ekki á móti því,
að hafa s-elt umræddan bíl á
80.000 kr., enda muridi það,
þýðingarlaust, þar eð sölu-
verðið var sett í afsalið fyrir
bílnum, , þótt seljandanum
væri það að vísu mjög á móti
Skapi og hann færðist lengi
undan því og reyndi að sann
færa kaupandann um, að slíkt
gæti verið mjög óheppilegt | ursölumálunum rema af-
greiðslustúlkurnar í mjólkur
búðunum eða að ómögulegt
sé að vera dómbær á hrein-
lætismál bæj.arins nema hafa
unnið að sorphreinsuninni?
þessa bíls hafi verið 80-000 Og eiga Þa nokkrir að hafa
fyrir þá báða- Svo takmarka
lausa fyrirlitningu hefu- H.
L. heldur ekki fyrir sann-
leikanum, að hann leyfi sér
að staðhæfa, að rétt verð
kr., þegar hann á sínum tíma
var fluttur inn handa Eim-
skipafélaginu. En hann segir.
skoðanir i stjórnmálum nema
stjórnmálamenn? Annars
kæmi það sér vafalaust vel
að á hann hafi síðan hlaðizt fyrir , fjárplógsmennina í
viðgerðarkostnaður vegr.a kaupsýslustéttunum .að er.ig
skemmda, sem hann hafi orð , >r hefðu nokkra skoðun á við
ið fyrir, og þess vegna hafi! skiptamálunum aðrir en
hann orðið svona dýr! ! ! Og Þe>r, °S þeir hefðu aðstöðu
viðgerðin hafi einmitt orðið tfl .Þessað sÞipa þeim eftir
sérstaklega kositnaðarsöm
vegna ,.nefr.,danna og ráð-
anna
eigin höfði. En ekki er vist,
að almenningi kæmi það éins
vel. Sem betur fer er hér
----- ! ! H. L. kvartar yfir, . .
að ég hafí litla reynslu í við hverjum jnanr.i ^hermilt að
skiptum. Ég skal fúslega játaí
að ég hef enga reynslu í því,
að bæta ,,viðgerðarkostnaði“
við rétt verð bíla eða annars
varnings til þess að hækka
söluverð hars. En það veit
ég, að gildandi verðlagsá-
kvæði heimila ekki slíkan
reikningsmáta í sambandi við
hafa skoðun á hvaða máli
sem er. Og frumskilyrði þess
að geia haft skynsamlega
skoðun á máli er að hafa stað
góða þekkingu á því- Til þess
að geta haft skynsamlega
skoðun á skipulagsmálum
verzlunarinnar er þess fyrst
og fremst þörf að hafa á þeim
þær vörur, sem þau á annað jStaðgóða þekkingu. og henn-
borð taka til- Ef til vill veit !ar "eta menn auðvitað aflao
H. L. það ekki- Hefoi ég þá ser. hvort sem menn, hafa
þessa þekkingu umfram unmð sknfstofustorl ýða
hann til þess að vega móti ekkl- Mer dettur d‘ akiu 1
því, sem mig skortir á reynslu
til jafns við hann í því að
verðleggja og selja á þennan
hátt, og held ég, að sú þekk
ing væri góðum kaupmanni
bæði nauðsynlegri og hollari
en reynslan, sem hér er um
að ræða. Hins vegar vitum
við vafalaust báðir, að verð-
hug að telja mér það til gildis
í þessu sambandi, að ég heí
um alllangt skeið uiinið í
Landsbankanum. Auðvitað er
reynsla gagnleg, og hún. get-
iur haft holl áhrif a skoðanir
manna. En hið síðara á ekki
við um alla reynslu. Ég held
it. d., að óhætt sé að fullyrða,
að það hafi ekki holl áhrif á
lagsyfirvöld hafa fram að f viðskiptamálum að
þessu ekki skipt sér af því,
við hvaða verði notaðir bíl-
ar hafa gengið kaupum og
sölum manna á milli, og mun
H. L. þvi hafa gert sér Ijóst,
að hann þyrfti ekki að ótt-
ast afskipti verðlagsyfirvalda
af málinu En jafnóheilbrigt
er það engu að síður, að bif-
reiðakaupmenn selji notaða
bíla, sem þeir fá skilað aftur,
á óeðlilega háu verði, og barf
sízt að undra. að það veki at-
hygli, þegar slíkt hendir bif
reiðakaupmann, sem jafn-
framt er ritstjóri og útgef-
andi blaðs, sem bsrst fyrir
frjálsum og heiðarlegum
verzlunarháttum og deilir
hart á verzlunarspillingu-
Taki bifreiðakaupmenn al-
nennt H. L. og reynslu hans
ér til fyrirmyndar, þætti
mér raunar ekki ósennilegt,
hafa reynslu í lí'tt héiðarleg-
um viðskiptaaðferðum.
Helgi Lárusson telur illa
sitja á mér að gagnrýna sukk
og verzlunarspillingu, þar
eð ég hafi einu sinni fengið
1500 kr. fyrir að starfa í ,,lít
ilfjörlegri nefnd út af frv.
um þjóðleikhúsið“. Þessi
saga hefur áður verið sögð í
Ófeigi. En H. L. varar sig
ekki á, að Ófeigur er óáreið-
anlegt heimildarrit. Við, sem
í þessari nefnd vorum og unn
um að sammingu þriggja frv-
frv. um skemmtahaskatt, frv.
um þjóðleikhús og frv- um
félagsheimili, fengum Í200
kr. fyrir starf okkar, og var
sú greiðsla ákveðin af
menntamálaráðuneytinu. Það
er von, að kaupmanni, sem
tekst á nokkrum klukku-
stundum að selja bíl fyrir
að verðlagsyfirvöld færu að 80.000 kr. og fær jafnframt
Þeir samlagsmen-n, sem réttinda njóta d Sjúkrasam-
lagi Reykjavikur og óska að skipta um lækna frá næstu
áramótum, snúi sér til skrifstofu samlagsins, Tryggva-
götu 28, til loíka þessa mánaðar, og liggur þar framjni
isti yfir lækna þá, sem valið er um.
Læknaval geíur því aðeins farið fram, að samlags-
maður sýni tryggingars'kirteini sitt og skírteini beggja,
ef um lijón er að ræða, énda verða þau að hafa sömu
lækna. '
Reykjavík, 11. okt. 1848.
ipirisainiag KSfHpwinyr
Hinn nýj
skóli a isanroi v
£>ar er heimavist fyrir 34 nemiendiir.
Frá fréttaritara Alþýðublaðsins. ÍSAFIRÐI.
HÚSMÆÐRASKÓLINN ÓSK á ísafirði var settur 5.
október o*g jafnframt fór fram vígsla hins nýja skólahúss
við Austurveg. Sigríður Jónsdóttir, settur formaður skóla-
nefndar húsmæðraskólans,-stýrði' athöfriinni, er hófst' með
því að sungnir voru sálmar, en sóknarpresturinn, séra Sig-
úrður Kristjánsson, vígði húsið og skólann.
ár af h-f. Neista. Miðstöðvar-
logn og vatnsleiðslur annað-
ist Guðbrandur Kristjánsson,
og málningu önnuðust mál-
aramestararriir Guðmundur
Sæmundsson. Kristján Frið-
björnsson og Finnbjörn Finn-
björnsson.
Húsð er tvær. hæðir og
kjallari. Á efstu hæð enu
heimavistarherbergi fyrir 34
nemendur; íbúðir fyrir tvo
kennara ogi saumastofa. Á
fyrstu hæð er borðstofa, setu
stofa, eldhús, skrifstofa og
íbúð forstöðukonu. 1 kjallara
er ein kennaraíbúð, vefstofa
eldhús og borðstofa fyrir
heimangöngunámskeið, kæli-
klefi og aðrar geymslur. Á
öllum hæðum eru snyrtiher-
bergi og rúmgóðar fata-
geymslur.
Teikningu að húsinu gerði
teiknistofa húsameistara rík-
isins. Fyrr öllum gluggum
eru heimaofin gluggatjöld, og
Því hæst fluttu ræður Sig-‘
urður Bjarnason frá Vigur
alþingismaður og forseti bæj
arstjórnaít, Sigríður Jónsdótt
ir og Þorbjörg Bjarnadóttir
forstöðukona skólans-
Sigurður lýsti húsinu og
smíði þess og þakkaði verk
smiðanr.a fyrir hönd bæjar-
ins. Sigríður rakti sögu hús-
mæðrafræðslunnar á ísafirði,
sem kvenfélagið Ósk annað-
ist frá 1912 þar til ríkið tók
að sér rekstur skólans.
Skýrði hún frá starfi for-
stöðukvenna skólans og
skólanefnda frá öndverðu og
minntist sérstaklega Camillu
Torfason og Gyðu Marías-
dóttur.
Þorbjörg Bjarnadó'ttir lýsti
námstiihögun eins og hún
verður í hinum nýju húsa-
kynnum og fluíti hvatningar-
orð til nemenda og lýsti að
bví búnu skólann settan.
Að loknum þessum ræðum
skipta sér af viðskiptum með
notaða bila, en H. L. seldi
bílinn sern umboðsmaður
Packar d- v er ðsmioj anr ra, en
ekki sem einsitaklingur, svo
sem m. a. sést á því, að hann
innflutningsleyfi fyrir öðrum
bíl, ofbjóði að greiddar skuli
1200 kr. fyrir verk, sem unn
ið er að í nokkrar vikur, að
vísu í hiáverkum. Það þarf
svo miklu dýrmætari reynslu
var gestum boðið til kaffi ,skólinn hefuir þegar eignazt
drykkju, og voru þar rausn- ^okkuð af húsmunum, en
arlegar veitingar, en því næst skortir þó enn mikið af þeim
var gestum sýndur skclinn.
í hófi þessu sátu um 100
hlutum.
Við vígsluathöfnina skýrði
vildi auk áttatíu þúsundanna j til þess að geta selt bíla við
fá innflutningsleyfi fyrir rýj svona hagstæðu verði en að
um sýningarbíl handa Pack-
ardumboðinu og fékk það.
ÍElla vildi hann fá enn hærra
verð.
Helgí Láru.-.son boðar þá
nýstárlegu kenningu, að
ekki geti aðrir haft skynsam
degar skoðanir á viðskipta-
málum en kaupmenn. A- m.
k. sé allt það. sem ég segi
um slik mál vitleysa, þar eð
ég hafi enga ,,reynslu“ í við
skiptum, hafi. m. ö. o. aldrei
verið kaupmaður og ekki
einu sinr.i -skrifstofumaður í
verzlun! Kannske það verði
boðað í næstu Landvörn, að
enginn geti haft vit á mjólk-
andirbúa lagafrumvörp.
Þegar ég skrifaði greinina
um verzlunarfrelsi og frjálsa
verzlun sem nefnd er að
framan, og nefndi þar nokkur
dæmi þess, hve undarlegar
liugmyndir ýmsir málsvar-
ar hinnar frjáisu og heil-
brigðu verzlunar hsfðu um
þáð, hvað væru hsilbrigðir
verzlunarhættir, var það
ekki ætlun mín að auglýsa
bifreiðaviðskipti umboðs-
májhns Packardbifreiðaverk
smiðjanna frekar en önnur
þau mál er ég nefndi. Og ég
Franiho á 7. síSu.
manns í borðstofu og s&tu- Eigríður Jónsdóttar frá því,
tofu skólans án þess að að skolanum hefði borizt 10
þröngt væri setið- Við kaffi- /Þúsund króna gjóf frá Guð-
drykkjuna fluttu ræður skóla mundi Halldórssyni. Sólgo-tu
stjórarnir Björn H. Jónsson 8> Isa-firði, og bornum hans,
cg Hannibal Valdimarsson, .ú1 minningar um konu G-uð-
Kristín Sigurðardóttir, sem mundar, Guðbjörgu Frið-
lengi át-ti sæti í skólaneínd riksdottur, sem var n-emandi
húsmæðraskólans, Sigríður husmaeðraskóians 1916, og
Guðmundsdóítir frá Lundi verður .eitt af heirnavistar-
Sigurðu-r Bjarnason frá Vig-, m oerSIum skolans kennt
ur, Kristján H. Jónsson hafn- Vlð fæðingarstað hennar,
Dvergastein í Alftafirði.
Húsið með þeim búnaði, er
sögumaður og fleiri.
j Voru ailir ræðumenn ..
'einu máli aim það, að með ,nu ýúgir Þvý; ®r tálið kosta
byggingu þessa .vegl-ega húss ,um 2,2 milljónir króna; þar
!vær stórt fr-amfaraspor stigið greiðir ríkið þrjá fjórðu
í menningarmálum Isfirðinga
og V-estfirðinga.
Bygging hins nýja skóla-
húss hófst vorið 1945 og var
hluta, en Isafjarðarbær einn
fjórða.
Við skólasetninguna voru
viðstadd-ar þær Ása Gríms-
Jón pt Sigmundsson bvgg- og Si-gríður Guðmunds
ingameistari 'yfirsmiður v* ***&> nemendur frá fyr-sta
jverkið, og er þat) allra manna starfsári skólans.
'mál, að ’húsið sé byg-gt af | í vetur verða 40 némendur
dæmafárri vandvirkni. Múr-! í skólanum í heimavist, og
[húðun annaðist Helgi Hall.- hefur sjúkr-astofa og kennara
dórsson. Raflagnir voru lagð- ^ (Frh. á 7. slðu.),