Alþýðublaðið - 10.01.1928, Síða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
[ÁLÞÝÐUBLAÐIÐ [
kemur út á hverjum virkum degi.
Afgreiðsia i Alpýðuhúsinu við
Hverfisgötu 8 opin frá kl. 9 árd.
til kl. 7 siðd.
Skrifstofa á sama stað opin ki.
ðVa—101 s árd. og kl. 8 — 9 siðd.
Simar: 988 (afgreiðslan) og 1294
(skrifstofan).
Verðlag: Áskriftarverö kr. 1,50 á
mánuði. Auglýsingarverðkr.0,15
hver mm. eindálka.
Prentsmiðja: Alþýðuprentsmiöjan
(í sama húsi, sömu simar).
Er Valtýr seldnr
danskinum ?
Það er nokkuð síðan pað fór að
kvisast um bæinn, að farið væri
að braska með „Morgunblaðið“.
Lögðu fáir trúnað á þessa siögu-
sögn, jrví að slíkt er óvanalegt
um stjórnmálablöð, og alveg ó-
þekt hér á tandi hingað til.
En nú er þessi saga komln í há-
mæli, og allur bærinn talar um
lvana.
Sagt er, að Valtýr Stefánsson
hafi undanfamar vikur haft allar
klær úti til að ná eignarhaldi á
sem allra flestum íslenzkum
„Morgunblaös“-hlutabréfum — og
sé nú búinn aö kaupa flest ölj
jrau hlutabréf, sem voru í hönd-
um íslenzkra manna. Hafi hann
eytt í þessi hlutabréfakaup tölu-
verðri peningafúlgu, en flest
hluíabréfin hafi hann keypt fyrir
15—25o/o af nafnverði. Sé svo, er
synd að segja, að „Mgbl.“ sé í
háu verði hjó eigendunum.
Alþýðublaðið getur engan dóm
á það lagt, hvort saga þessi, er
sönn i ölkijn aðaiatriðum, en hitt
er fullvist, að töluverður fótur
er fyrjr henni.
En almenning langar að vita
ýmislegt í sambandi við þetta
brask.
Undarlegt má það tii dærais
virðast, að Valtýr skuli að eins
sækjast eftir því að fá keypt ís-
lenzku hlutabréfin, en seilist ekki
eftir þeim dönsku.
Það litur út fyrir að Valtýr
ætli sér að eignast öll íslenzku
hlutabréfin, en honum stancii á
sama, þó að hin hlutabréfin séu
í höndum Stör-Dana.
Hver er tilgangurinn með
þessu?
Hverjir hafa gert Valtý út til
hlutabréfakaupanna ?
Eru það Stór-Danirnir, sem eiga
hin hlutabréfin?
Vilja [reir nota Valtý tiT að ná
fullum umráöum yfir „Morgun-
blaðinu“?
Hafa þeir lagt frant féð til
kaupanna?
Er Valtýr ao gerast leppur fyrir
Aage Berléme, Knud Berlin o. fl„
sem seilast eftir yfirráöum á ís-
landi?
Ætlar hann með enn meiri und-
irgefni en hingað til að hlýíDÍa;
dönsku skipuninni: Skjóítu,
Moggi! Eg skal sigta?
Samvinnufélag ísfirðinga.
Nýir tímar.
„MorgunbIaðið“ segir frá því
á laugardaginn sem „frétt að
vestan“, að Samvinnufélag isfirðl-
inga eigi litlum vinsældum að
fagna hjá sjómönnum og verka-
mönnum vestra og fullyrðir því
til sönnunar, að í félaginu sé
einn sjómaður og enginu verka-
maður.
Þetta er venjuleg „Morgun-
tilhæfuiaus ósannindi.
Hér skal ekkerl um það. sagt,
hverjum vinsældum félagið á að
fagna hjá þeim fáu Isfirðingum,
sem enn ekki eru orðnir matvand-
ari andlega en svo, að J>3ir geri
sér að góðu moðbúðing' „Morg-
unblaösins'j, en hjá öllum almsnn-
ingi á félagið góðum vinsæíd-
um að fagna. Og um félags-
mennina er þab að segja, að þeir
eru nú um 50; flestir þeirra eru
verkamenn, skipstjórar og aðrir
sjómenn.
Annars er það í sjálfu sér ekk-
ert undarlegt, þótt „Mgbl." reyni
að gera lítið úr og ófrægja fé-
lag þetta. Ritstjórum þess ber
auðvitað f embættisnafni að ó-
frægja hverja umbótaviðleitni á
kjörúm almennings, og því meira,
sem hún er iíklegri til að verða
til gagns fyrir verkalýðinn. Sjálf-
sagt má líka gera ráð fyrir, að
þessi starfsemi ritstjóranna sé í
góöu samræmi við eðli þeirra .og
innræti. Ella myndu þeir tæp>-
ast ljá sig til slikra verka.
íhaldsmenn allra tíma og þjóða
hafa ætfð spyrnt gegn allri sannri
umbótaviðleitni.
Saga þjóöanna, mannkynsins
alls, er saga sífeldra byltinga,
breytinga, umbótaviðleitni. Lög og
lífsskoðanir fyrnast og úreltast,
atvinnuhættir og skipulag breýt-
ist með ári hverju. Nýir guðir
steypa hinum görnlu af stöllum,
nýtt skipulag rís á rústum annars
eldra.
ísfirðingar hafa sömu sögu að
segja.
Einiokun og erlendar selstöðu-
verzlaniir fluttu allan arðinn af
striti þeirra öld efiir öld til frann-
awdi lands. Gróöi þeirra verður
naumast tölum talinn, en hans
sér enigan stað á isafirði. Eini
minnisvarðinn, sem þeim hefir
verið reistur, er bogin bök, krepti-
ar hewdur og sárar minningar
fólksins, sem, þær „sáu fyrir at-
vin,nii“.
Þegar selstöðuverzlunpm fór að
fækka, risu upp innlenclir kaup-
nrenn og útgerðarmenn í jieirra
stað. Var [iað bót frá því, sem
áður var. Arðurinfc af verzluninni
rarín ekki lengur allur út úr larul-
inu og safnaðist [iví kaupmönnum
brátt svo fé, að j>eir gáttu rekið
útgerð i stærri stil og með fuil-
kornrfuri áhölfclum en áður tíðk-
aöLt. Véíjtir ko.nu í staö ára; stór
vélskip í stað smábátanþa, línu-
veiðarar og botnvörpungar. En
samfara þessari bréytingu varð
og önnur. LJtgerðarmönnum fækk-
aði eftir því, sem skipin urðu
stærri og dýrari, og loks var svo
komið, að nokkrir útgerðar-
menn réðu yfir svo að segja öil-
um skipastól þæjarbúa. Skipstjór-
ar og aðrir sjómenn áttu ekkert í
útgerðinni lengur. Hennar hagur
var ekki þeirra hagur beinlmis,
-né henrar taþ þeirra tap.
Allur j>orri bæjarmanna átti at-
vimiu sína og afkomu undir út,-
gerðarmönnum. Þeir voru flestir
upp á náð og miskunn bankanna
.komnir.
Svo kom hrunið.
í byrjun síðasta áars stöðvaði
íslandsbanki öi! þau skip, sem
hann til pessa hafði séÖ fyrir
rekstursfé. »Var það gert á versta
tíma, rétt fyrir vetrarvertíð, er
reyndist ein hín aflasælasta, sem
sögur fara af. Síðan hafa bank-
arnir báðir selt eða leyft að flytja
skipin burtu hvert af öðru. Og
nú er svo koniið, að skipastóli-
inn, sem eftir er, nægir ekki til
að sjá helmingi bæjarbúa fyrir
atvinnu.
Einir 5—6 stórjr vélbátar gengu
frá ísafirði í haust. Á þeim,
nokkrum smábátum og þeiim hluta
af afla tveggja togara, sem lagð-
ur er á land á ísafirði, byggjast
nú atvinnuvonir bæjarbúa.
En „neyðin kennir raktri konu
að spinna". ísfirðingar sjá, að
ekki dugir að leggja hendur í
skaut og bíða jiess, að upp risi
Jítur stóratvinnurekendur. Dagar
stóratvinnureksturs fárra manna,
sem kaupa vinnuafl hundraða,
virðast taldir í ' bili á Isafirðí,
Eri á rústuin ganufls skipulags
rís anriað' nýtt, sem betur hæfir
kröfum tímans og réttarmeðvití-
und fólksins.
Vísir jiessa skipulags er þegar
kominn í ijós á tsafirði.
Nokkrir skipstjórar og sjómenn
hafa í félagi keypt af bönkunum
j>au 5—6 vélskip, sem gengu frá
Isafirði í haust. Njóta þeir ji&r
arðs eftir afla. Græðist á útgerð-
inni, er það ]>eirra hagur, tapið
er þeirra tap. Hagsýni og atorka
þeirra sjálfra ræður mestu um
afkomu útgerðarinnar.
Samvinnufélag ísfirðinga er
stofnað í þeim tilgangi, að gera
f.Ielrum fært að feta í fótspbí
Jiessara inanna.
Tilgangur jiess ,er fyrst og
f.remst að útvega felagsmönmim
hentug skip til fiskveiða með sem
beztum kjörum, að verka og selja1
afurðir þeirra og sjá unt kaup á
útgerðarvörum.
Hvert skip er ætlast til aö skip-
stjóri og hásetar eigi í féLagi með
svo mörgum öðrum, sem um
kann að semjast. Með því æíti
að fást fullkomin trygging fyrir
því, að fylstu hagsýni og sparn-
aðar sé gætt í öllu því ,er lýtur
að útgerðinni.
Enn fremur er ætlast til þess,
að öll þau ný skip, sem félag’ið
útvegar, verði nákvæmlega af
sömu stærð og gerð og með
samskonar vélum ,svo að vara-
hiuti til eins skips eða vélar megi
nota til allra hinna. Með þessu
fyrirkomulagi má óefað spara
stórfé frá því, sem verið hefir,
meðan skip og vélar hafa veTið
af mörgum mismunandi gerðum.
Með »því að láta félagið annast
fyrir s.ig sameiginlega verkun og
sölu afurðanna og innltaup á út-
gerðarvörum til skipanna, tryggja
sjómennirnir sér þann arð, sem
til þessa hefir runnið tii Itaup1-
manna umfram hæfileg laun.
Allir félagsmenn leggja ár hvert
vist hundraðsgjald af viðskiftum
sínum, aflahlut eða verkalaunum
til sjóðs félagsins. Þannig safn-
ast félaginu reksturs- og trygg-
ingarsjóðir, sem grípa má tii, þeg-
ar illa árar.
Verði hagnaður á verzluninni,
skiftist hann milli sjómanna, ainn-
ara eigenda skipanna og verka,-
fólksins hlutfallslega eftir við-
skiftum þeirra og verkakaupi.
Með félagsstofnun þessari er
gerö tilraun til að koma nýju
skipulagi á vélbátaútgerð og af-
urðasölu. Sjómenn og verkamenn
verða sínir eigin húsbændur, eiga
framieiðslutækin í félagi, og hver
og einn og allir sameiginlega hafa
hag af þvi, að fyrirtækið gangi
sem bezt.
Nýir timar gera nýjar krófur;
framsæknir menn og þjóðhollir
flýta sér að ijá þeim iið, sem til
bóta horfa, og breyta skípulaginu
í samræmi við þær.
En síngjarnir menn og aftur-
haldssamir gera jafnan óp að öll-
um slikum tilraunum og ófrægja
þær á alla lund.
Þetta sanmir saga alira þjóða.
og tíma.
Það er því ekkert undarlegt
þóft »Morgunblaðið« æpi að Sam-
vinmifélagi ísfirðinga.
Bæjarstjórnarkosningin.
Á fundi Fulftrúáráðsins i gær-
kveldi var samþykt að hafa í kjöri
ai hálfu Alþýðuflokksins við hæj-
arstjórnarkosningarnar þessa
menn;
Sigurð Jónasson, lögfræðing,
Kjartan Ólafsson, múrara,
Jón Baldvinsson, alþingismann,
Sigurjón Á. Ólafsson, alþingism.,
Héðin Valdimarsson, alþingism.
Listinn verður tvískiftur. Til
tveggja ára verða þessir i kjöri:
Sigurður Jónasson,
Jón-Baldvinsson og
Héðinn Valdimarsson,
og íil fjögurra ára:
Kjartan Olafsson og
Sigurjóri Á. Óiafsson.