Alþýðublaðið - 28.05.1949, Blaðsíða 5

Laugardagur 28. maí 1948.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
Góðkunnur höfundur
FÁIR erlendir rithöfundar
eru jafnkunnir hér á landi og
Guy de Maupassant. í meira
en hálfa öld hafa íslenzk blöð
og tímarit birt eftir hann smá-
sögur, og fjöldi islenzkra
manna hefur og lesið sögur
hans á Norðurlandamálum eða
ensku. Fyrir nokkrum árum
kom út í bókaríormi hér i
Reykjavík úrval þeirra smá-
sagna Maupassants, sem þýdd-
ar hafa verið á íslenzku. Enn
eru og að birtast í erlendum
sagnasöfnum og, ritum, er
flytja úrvals smásögur, sög-
ur eftir þennan stórvirka
Frakka, sem á ekki hálfum öðr-
um áratug skrifaði rúmleg 200
smásögur og er ennþá talinn,
ásamt Rússanum Anton
Pavlovitch Tchekov, eins kon-
ar ókrýndur konungur í ríki
smásögunnar, þessa vandasama
og frábæra listforms, er leyfir
slík tilbrigði, sem við sjáum,
þá er við athugum t. d. Auð-
unar þátt vestfirzka, Skyldu
bátar mínir róa í dag, eftir
Pétur Eggerz, Reyk, eftir Ein-
ar Kvaran, Á fjörunni, eftir
Jón Trausta, Helfró Jakobs
Thorarensens og Stökk og
Flugur Þóris Bergssonar — já,
leyfir slík tilbrigði, en engin
frávik frá einu boðorði: því að
verk höfundarins myndi sam-
stæða, listræna heild!
Af smásögum Maupassants
eru 14 í Úrvalssögunum, sem
út voru gefnar 1936, og í Sög-
um frá ýmsum löndum, er út
komu 1932 — 1934 á kostnað
Bókaverzlunar Sigfúsar Ey-
mundssonar og fluttu margar
góðar sögur, eru þrjár eftir
þennan snilling.
En auk smásagnanna ritaði
Maupassant langar skáldsög-
ur, og voru þær, að því er ég
bezt veit, sex að tölu. Þær
hafa og verið mikið lesnar víðs
vegar um heim og reynzt furðu
iífseigar, þó að auðsætt megi
teljast, að smásögum höfund-
arins verði lengra lífs auðið.
Ýmsir, bæði samlandar hans
og þá ekki sízt vinur hans og
íærifaðir, Flaubert, og annarra
þjóða höfundar, hafa skrifað
veigameiri langar sögur, en
Guy de Maupassant.
vart nokkur jafnmargar snjall-
ar smásögur.
Af löngu sögunum er Bel-
ami einna frægust og hefur
verið geipivíðlesin, en hún
kom út árið 1885. Hafa margir
íslendingar lesið hana á
dönsku, og þar hefur franska
nafnið ekki verið látið halda
sér, heldur heitir danska þýð-
Lngin Smukke Ven. Nú er sag-
an komin út á íslenzku og heit-
ir Bel-ami. Bókfellsútgáfan
hefur kostað þessa íslenzku út-
gáfu, og er hún mjög snotur,
þó að leturflötur hverrar blað-
síðu sé ærið stór. Hersteinn
Pálsson ritstjóri hefur þýtt
söguna — eftir enskri þýð-
ingu.
Bel-ami er vel skrifuð og
vel samin, og öllu er þar lýst
að fullum líkindum, jafnt
mönnunum sem umhverfi
þeirra. En ekki verður sagt, að
höfundurinn kafi að sama
skapi djúpt í fylgsni mann-
legrar sálar og að lesandinn
verði að lestri loknum miklu
fróðari um þá dulardóma, sem
þar felast. En lýsingin á lífi og
siðferði Parísarbúa úr hópi
blaðamanna, blaðaútgefenda
og stjórnmálamanna, er ekki
aðeins glögg, heldur og hin
fróðlegasta, og mundi margur
segja og hugsa til hinna tíðu
stjórnarskipta í Frakklandi, að
ekki væri von að vel færi, þeg-
ar svo væri í pottinn búið, sem
þarna kæmi í ljós. Og víst er
um það, að þótt liðin séu sex-
tíu og fimm ár, síðan Maup-
assant skrifaði þessa bók, þá
mun sumt svipað enn þann
dag í dag. Víst mundu konur
og peningar ennþá ráða meiru
— og það víðar en í París —
um mannaskipan í stjórnir og
við blöð og um mótun starfs og
stefnu í ýmsum mikilvægum
málum, heldur en þorra
manna grunar . . . Og um það
líf, sem Maupassant lýsir í
sögunni Bel-ami, var hann á-
reiðanlega sannfróður, því að
hann var lifi- og kvennamað-
ur með afbrigðum og lézt að-
eins 43 ára gamall, þó að hann
væri að eðli hið mesta hraust-
menni og iðkaði íþróttir af
dugnaði og kappi.
Mér leizt í fyrstu mjög illa á
þýðinguna, sumt þar, sem
minnti mig á málsgrein í
mannkynssögu, sem ég nam í
fjórða bekk menntaskólans, en
hún var þannig:
„Cesar var af gömlum pat-
riciaættum, en gerðist snemma
handgenginn lýðsinnum, enda
átti Maríus föðursystur“.
En brátt varð málið á Bel-
ami rökvíslegra, og þar kom,
að mér fannst þýðingin vel
gerð og lipurlega, og las ég
bókina mér til skemmtilegrar
upprifjunar á efni hennar og
atburðum.
En gaman væri nú að fá frá
Bókfellsútgáfunni stórt og
vandað úrval úr smásögum
Guy de Maupassants.
Giiðm. Gíslason Hagalín.
Hugsum okkur heimínn án skipa
Heyrf og lesið
FYRIR SKÖMMU er kom-
in út 1 Bandaríkjunum ný
skáldsaga eftir Sinclair Lewis.
Nefnist hún „The God-Seek-
er“, er sögulegs efnis og fjall-
ar um landnámið í Minnesota
fyrir hundrað árum.
Þetta ier fyrsta skáldsaga
Lewis sögulegs efnis, en hann
er viðurkenndasti núlifandi
skáldsagnahöfundur þjóðar
sinnar og hlaut Nobelsverð-
launin fyrstur Bandaríkja-
manna árið 1930. Hann fæddist
í Minnesota 1885, og fyrsta
skáldsaga hans kom út 1914, en
frægð hans hófst með „Main
Street“ (1920). Aðrar fræg-
ustu skáldsögur Lewis eru:
„Babbitt“ (1922), „Martin
Arrowsmith” (1925), „Elmer
Gantry“ (1927) og ,Dodsworth‘
(1929). Aðeins ein af skáldsög-
um Léwis, „Babbitt“, hefur
verið þýdd á íslenzku.
Á ÞESSUM ORÐUM hefst
Saga skipanna eftir Haw-
thorne Daníel, en sú bók kom
út á íslenzku fyrir jólin í
fyrra á kostnað útgáfufélags-
ins Hrafnista, og víst er fátt,
sem gefur betri hugmynd um
gildi skipanna en einmitt þetta:
að hugsa sér, að aldrei hefðu
nein skip verið til! Og um leið
og við höfum hugsað um þett.a
atriði, hefur okkur orðið það
ljóst, að ekki muni ófróðlegt
að kynna sér þróunarsögu þess
tækis, sem hefur valdið meiri
og víðtækari breytingum á lífi
og lífsháttum mannanna en
flest annað, sem þeir hafa
íundið út af hyggjuviti sínu.
Saga skipanna er 196 megin-
málssíður í allstóru broti, en
auk þess eru í bókinni 77
myndasíður, sumar með nokk-
ru lesmáli til skýringar. Sag-
an er amerísk, og ritaði Frank-
lín D. Roosevelt, forseti, for-
mála fyrir henni eftir beiðni
höfundarins. Hefur forsetinn
notað þar tækifærið til að
benda á þá kórvillu, sem ein-
angrunarstefnan í Bandaríkj-
unum hafi í sér fólgna.
Bókin skiptist annars í
þrettán kafla. Sá fyrsti heitir
Þróun skipamia, annar Þróun
mm
n
Tveir kennarar með stýrimannaprófi verða
væntanlega ráðnir til að veita forstöðu nám-
skeiðum til undirbúnings fyrir fiskimanna-
próf, sem haldin verða á ísafirði og í Neskaup-
stað á vetri komanda, verði næg þátttaka fyr-
ir hendi. Umsóknir sendist undirrituðum fyrir
júlílok.
Þeir af væntanlegum nemendum Stýri-
mannaskólans, sem vilja læra á þessum nám-
skeiðum, tilkynni það undirrituðum fyrir júlí-
lok.
Skóíasíjóri Stýrimannaskólans.
Gægzf í gaupnir háskólamanna
seglanna, þriðji Fullkomnun
seglanna — klipperskipin,
fjórði Þróun eimskipanna,
fimmti Fullkomnun eimskip-
anna, sjötti Eimskip af ýmsum
gerðum, sjöundi Herskip, átt-
undi Hafnir og hafnarmann-
virki, níundi Sjókænska, tí-
undi Siglingafræðin, ellefti
Vitar, Ijósskip og dufl, tólfti
Uppdráttur, smíði og viðgerð
(Frh. á 7. síðu.)
ALÞÝÐA MANNA ætti að
gefa háskólafyrirlestrunum
meiri gaum en verið hefur til
þessa. Með þeirri merkilegu
starfsemi er Háskóli íslands að
opna dyr sínar hverjum þeim
þjóðfélagsþegni, sem áhuga
hefur á efni því, er viðkom-
andi fyrirlesari fjallar um
hverju sinni. Slíkt ætti að vera
mikils virði jafn fróðleiksfúsri
og vel menntri þjóð og íslend-!
ingum. Satt að segja er það ær- j
ið glöggur vitnisburður um
menningarástand Reykvík-
inga, hvort þeir kunna að hag-
nýta sér háskólafyrirlestrana
eða ekki.
Þetta menningarstarf Há-
skóla íslands er þegar komið í
fastar skorður og nú orðið ætti
þess að vera kostur að færa
smám saman út kvíarnar. Þór-
arinn Guðnason læknir benti í
útvarpserindi um jólaleytið á
nauðsyn þess, að hlutazt verði
til um, að erlend stórmenni
menningar, vísinda og lista
heimsæki ísland og flytji ís-
lendingum boðskap sinn. Þessi
nauðsyn liggur í augum uppi,
og þetta þýðingarmikla hlut-
verk á Háskóli íslands að,
rækja. Hann ætti til dæmis að ,
tryggja það, að dr. Julian j
Huxley, sem hingað kemur í j
sumar, flytji hér opinberan
fyrirlestur, og víst færi vel á
því, að forráðamenn háskólans
bjóði hingað með sem stytztu
millibili erlendum menningar-
frömuðum og rithöfundum til
að mennta og gleðja Islendinga
með íróðleik og snilli.
Samtíð og sága nefnist safn
háskólafyrirlestra, sem ísa-
foldarprentsmiðja gefur út.
Eru komin út af riti þessu
fjögur bindi, hið síðasta nú
fyrir nokkrum vikum. Rit-
stjóri þess er dr. Sttdngrímur
heldur almennan félágsfund í dag, 28. þessa mánaðar,
kl. 2.30 e. h. uppi í Oddfellowhúsinu, Vonarstræti 10.
UMitÆÐUEFNI:
Miðlunartiilaga sáttasemjara í deilu Vinnuveit-
endasambandsins og Trésmiðafélags Reykjavíkur.
Að afloknum fundi fer fram atkvæðagreiðsla um
tillögu sáttasemjara.
Vinnuveitendasambaml íslands.
J. Þorsteinsson dósent, en eng-
inn sérstakur ritstjóri hefur
verið tilgreindur að fyrri bind-
unum bremur.
Samtíð og saga er svo merki-
legt rit, að það verður að telj-
ast stórfurðulegt, að þess skuli
ekki ýtarlega getið hverju
sinni í blöðum og tímaritum.
Það hefur verið -skammarlega
hljótt um Samtíð og sögu. Þess
hefur þó sannarlega verið get-
ið, sem ómerkara er en fyrir-
lestur Sigurðar prófessors
Nordals um Gunnhildi > kon-
ungamóður og fyrirlestrar Sig-
urðar Guðmundssonar fyrrver-
andi skólameistara um lækna-
kviður og Möðruvalladvöl
Bjarna Thorarensens, svo að
ég nefni það, sem mér er
minnisstæðast af efni þriggja
fyrstu bindanna. Þá væri í al-
varlegt óefni komið, ef leir-
hlaup reyfaraútgáfunnar bryti
undir sig slíka akurrein og
Samtíð og sögu.
Fjórða bindið af Samtíð cg
sögu flytur ellefu háskólafyr-
irlestra. Það er mest að vöxt-
um af þeim bindum ritsins,
sem út eru komin, stórfróð-
legt, en þó fjölbreytilegt og yf-
irleitt prýðisvel við alþýðu
hæfi. Fyrirlestra Ágústs H.
Bjarnasonar og Björns Magn-
ússonar myndi ég þó ekki hafa
lesið í ritinu, 'ef ég hefði heyrt-
þá flutta. En hina fyrirlestrana
alla vildi ég bæði hafa heyrt
og lesið.
Hér er sérstök ástæða til
þess að minna á fyrirlestra
Guðmundar Gíslasonar Haga-
líns, Björns Sigfússonar og
Steingríms J. Þorsteinssonar.
Hagalín fjallar um Jón Þor-
láksson skáld, Björn um Kol-
bein skáld undir Jökli og
Steingrímur um bókmennta-
samanburð. Fyrirlestrar Haga-
líns og Björns sameina það á
óvenjulegan hátt að vera
fróðlegir og skemmtilegir.
Fyrirlestur Steingríms er ekki
eins við alþýðu hæfi, en mikill
fengur er að þessari glöggu og
ýtarlegu skilgreiningu á bók-
menntasamanburði. Hitt er
annað mál, að lesendur verða
höfundi naumast sammála um
öll þau atriði, sem hann minn-
ist á. Það er til dæmis ekki ó-
líklegt, að fræðileg könnún á
skáldskap Guðmundar Frið-
jónssonar leiði í Ijós, að hann
hafi eitthvað sótt út fyrir
landsteinana. Þegar rætt er
um þau skáld í Skandinavíu,
sem hafi haft áhrif á Stefán
frá Hvítadal og Davíð Stefáns-
son, er naumast nóg að til-
greina Thor Lange, Gustaf
Framliald á 7. síðu.